تب جنگ قدرت در عربستان که به دليل جنگ فرسايشي اين رژيم عليه يمن فروکش کرده بود، بار ديگر در رسانه‌هاي آمريکايي در کانون توجه قرار گرفته است.شواهد امر نشان دهند این است که در چند ماه آینده باید شاهد تغییرات زیادی در دربار سعودی در راستای فراهم شدن زمینه برای پادشاهی محمد بن سلمان بود؛ امری که می تواند با اتحاد محمد بن نایف و متعب بن عبدالله مواجه شود
جنگ قدرت در دربار سعودی از حالت مخفی و نیمه علنی خارج شده و این روزها صورتی عریان به خود گرفته است و هر روز وارد فاز جدیدی می شود.
هنوز چند روزی از خبر جدید احتمال وقوع کودتای پادشاه عربستان علیه «محمد بن نایف»، ولیعهد این کشور به نفع فرزندش نگذشته که خبرهای جدیدی از جنگ قدرت در دربار سعودی منتشر می‌شود. «مجتهد» شاهزاده معروف و افشاگر عربستانی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «محمد بن نایف» ولیعهد سعودی و «متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز» فرمانده گارد سلطنتی با یکدیگر عهد و پیمان بسته‌اند که از یکدیگر در برابر «سلمان بن عبدالعزیز» شاه سعودی و «محمد بن سلمان» فرزندش به عنوان جانشین ولیعهد حمایت کنند. «بن نایف» و «بن عبدالله» با یکدیگر پیمان بسته‌اند که از یکدیگر در برابر اقدامات «محمد بن سلمان» در صورتی که بخواهد هر یک از این دو نفر را کنار بزند، حمایت کنند، زیرا آن ها به این باور رسیده‌اند که وزیر دفاع عربستان عملا به دنبال کنار گذاشتنشان از قدرت است.
مجتهد ادامه می‌دهد: «شرط‌بندی و تکیه کردن «محمد بن نایف» بر حمایت آمریکا رنگ باخته است، چرا که آمریکا و دیگر کشورهای غربی با «بن سلمان» به عنوان مسئول نخست عربستان به عنوان یک واقعیت تعامل می‌کنند.» بنابر اعلام این شاهزاده عربستانی «محمد بن نایف» به اشتباه محاسباتی و ارزیابی خود از «بن‌سلمان» که وی را کودن و بی‌باک می‌خواند، پی برده است و اکنون به این نتیجه رسیده است که «بن‌سلمان» فرد زیرکی است که توانسته است «محمد بن نایف» را به حاشیه براند و به همین سبب «محمد بن نایف» با «متعب بن عبدالله» توافق کرده است که هر یک از آن ها از قدرت و نفوذ خود از جمله نفوذ نظامی برای حمایت از یکدیگر، در صورتی که فرمان برکناری آن ها صادر شد، استفاده کنند.
این اخبار را گزارشی دیگر تکمیل کرد. هفته‌نامه ساندی‌تایمز، در گزارشی به نقل از منابع دیپلماتیک آمریکا نوشت، «سلمان بن عبدالعزیز» شاه سعودی برای کنار زدن «محمد بن نایف» از منصب ولیعهدی و واگذاری این سمت به پسرش «محمد بن سلمان» آماده می‌شود.
این هفته‌نامه انگلیسی به گزارش اندیشکده «بنیاد مسائل خلیج فارس» مستقر در واشنگتن اشاره کرده است. بنابر گزارش این اندیشکده، پادشاه سعودی در حال هزینه صدها میلیون دلار برای جلب حمایت از این تصمیمش در درون خاندان حاکم است؛ موضوعی که هفته‌نامه ساندی‌تایمز نیز بر آن صحه گذاشته و به نقل از منابع آمریکایی تاکید کرد که این فرآیند کناره‌گیری "ملک سلمان" ممکن است در تابستان آینده انجام شود.
نکته مهم اما در این مورد به نگاه آمریکا به جنگ قدرت در دربار سعودی بر می گردد. معمولا محمد بن نایف به عنوان گزینه مطلوب آمریکا شناخته می شود. در پی سفر اخیر سلمان بن عبدالعزیز آل سعود به واشنگتن اخباری منتشر شد مبنی بر این که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به ملک سلمان اعلام کرد که واشنگتن در صدد ابقای بن نایف در ولایتعهدی است به این معنی که نایف پادشاه آینده سعودی خواهد بود.
بنابر اعلام منابع فرانسوی، تصمیم جدید آمریکا که اوباما، بن سلمان بن عبدالعزیز را در جریان آن قرار داد، به این دلیل اتخاذ شد که بن نایف از چهل سال پیش در ارتباط با گروه های تکفیری مهارت زیادی کسب کرده است، زیرا پدر او سال ها وزیر کشور عربستان بود و بن نایف نیز عملا از 15 سال پیش جای پدرش را گرفت، زیرا پدرش از سال 2000 در بستر بیماری بود و دیگر قادر به اداره وزارت کشور نبود.
این به معنای آن است که محمد بن نایف پادشاه آینده عربستان خواهد بود و آمریکا از این مسئله حمایت می کند. اما این مسئله وجه دیگری نیز دارد. در ماه های اخیر محمد بن سلمان با فعالیت هایی که در عرصه داخلی و خارجی انجام داده است عملا به همه اعلام کرده که پادشاه آینده عربستان است. محمد بن سلمان در مصاحبه طولانی با مجله اکونومیست که تقریبا دو هفته پیش منتشر شد، دیدگاه های اقتصادی اش را فاش کرده و روشن شد که وی یک نولیبرالیست اقتصادی است که برای مقابله با کسری بودجه به راه حل های سنتی قانع نیست. لحن او در جریان این مصاحبه به گونه ای بود که از اعتماد به نفس بسیار بالای او حکایت داشت و حتی یک بار از عنوان جانشین ولیعهد استفاده نکرد و تکرار واژه هایی مانند «به نظر من» نشان می داد که وی به میزان زیادی سررشته قدرت در عربستان را در اختیار دارد.
از طرف دیگر وی با حمله به یمن نشان داد که تصمیم گیر اصلی در دربار سعودی است و تشکیل ائتلاف ضد تروریسم که اخیر توسط وی اعلام شد آخرین قدرت نمایی وی در برابر رقبای دیگر مانند محمد بن نایف و متعب بن عبدالله بود. این مسائل باعث می شود تا در کنار حمایت آمریکا از محمد بن نایف سناریوی دیگری نیز مطرح شود و آن پادشاهی محمد بن سلمان است. این سناریو از آنجا مطرح است که محمد بن سلمان به تدریج خود را به عنوان تنها گزینه تصمیم گیر در عربستان مطرح می کند و آمریکا چاره ای جز حمایت از وی در صورت حمایت قبایل قدرتمند سعودی از او نخواهد داشت. در واقع محمد بن سلمان با چنگ زدن به نولیبرالیسم اقتصادی به دنبال آن است که رضایت غرب را به دست آورد.
در این میان و در صورت صحت اخبار منتشر شده در مورد تلاش ملک سلمان برای کودتا علیه ولیعهد، باید در ماه های آتی شاهد دسته بندی های جدیدی در دربار سعودی بود. متعب بن عبدالله، فرزند پادشاه سابق عربستان، فرمانده گارد سلطنتی است و قدرت زیادی در عربستان دارد. هرچند که وی از زمان مرگ پدرش توسط ملک سلمان از قدرت دور شده و به نوعی به حاشیه رانده شده است، اما در صورت اتحاد با شخصیت قدرتمند دیگری مانند محمد بن نایف می تواند به آسانی به عرصه قدرت بازگردد. متعب بن عبدالله صاحب نفوذ زیادی در عربستان است و در زمان پادشاهی پدرش، زمینه های لازم برای پادشاه شدن را مهیا کرده بود، اما مرگ ملک عبدالله این فرصت را به وی نداد.
از سوی دیگر محمد بن نایف که به صورت مشروع و قانونی باید پادشاه آینده کشور باشد، چاره ای جز اتحاد با متعب بن عبدااله علیه کودتای احتمالی ملک سلمان و محمد بن سلمان را نخواهد داشت. محمد بن نایف اگر بتواند در عرصه داخلی عربستان حمایت برادران پادشاه که از ملک سلمان متنفرند و وی را فردی نالایق برای اداره حکومت می دانند را به دست آورد می تواند همچنان به عنوان گزینه اول آمریکا برای پادشاهی بر عربستان مطرح باشد، اما نکته مهم در این مورد به مسئله زمان برمی گردد. احتمال دارد که محمد بن سلمان پیشدستی کند و با اقدامی جدید محمد بن نایف را به کلی از عرصه قدرت دور کند. بنابراین در این نبردِ قدرت، برنده نهایی کسی است که بتواند زودتر حرکت و اقدام طرف مقابل را پیش بینی کند.
فرجام سخن
تب جنگ قدرت در عربستان که به دليل جنگ فرسايشي اين رژيم عليه يمن فروکش کرده بود، بار ديگر در رسانه‌هاي آمريکايي در کانون توجه قرار گرفته است.
نشريه فارين پاليسي که سابقه‌اي طولاني در تحليل انتقال قدرت و جنگ بر سر تخت پادشاهي در عربستان دارد، در گزارشي جديد خبر داد که محمد بن‌سلمان، پسر شاه، وزير دفاع و جانشين وليعهد، بزودي شاه خواهد شد، زيرا پدرش که دچار زوال عقلي شده است، بزودي به سود او، کناره‌گيري‌اش از قدرت را اعلام خواهد کرد.
هم‌اکنون سلمان بن‌عبدالعزيز قدرت را در عربستان در دست دارد و ناظران سياسي و کارشناسان امور عربستان شک ندارند که او تمايل دارد پسرش جايش را بگيرد، حال آن که وليعهدش، محمد بن‌نايف است. البته همه خاندان آل‌سعود اعتراف مي‌کنند که نقش ملک سلمان در اداره حکومت نمايشي است و تئوريسين سياسي، اقتصادي و امنيتي عربستان محمد بن‌سلمان است. ماه‌هاي آتي روابط بن‌نايف و بن‌سلمان محک زده خواهد شد، چرا که اين دو، نهاد های دفاعي در عربستان را به سوي هدفي مشترک سوق خواهند داد، هر چند معروف است که به شکل سنتي وزارت کشور که بن‌نايف آن را مي‌چرخاند و وزارت دفاع که بن‌سلمان آن را اداره مي‌کند، با هم خوب کار نمي‌کنند، اما در این میان قدرت سومي هم هست و آن گارد ملي به رهبري متعب بن‌عبدالله (پسر شاه سابق) است که اميدش در شاه شدن پس از مرگ پدرش کاهش يافت و پس از آن که ملک سلمان، آوريل گذشته، پسرش را جانشين وليعهد قرار داد، اين اميد کاملا بر باد رفت. در این میان احتمال اینکه متعب بن‌عبدالله با محمد بن نایف علیه محمد بن سلمان متحد شود بسیار بالا است و این امر می تواند به عنوان سدی علیه بلندپروازی های محمد بن سلمان باشد.
تنش بین محمد بن سلمان و محمد بن نایف در پی کنار گذاشتن غیرمنتظره مقرن، ولیعهد عربستان تشدید شد. استفان لاکروا، کارشناس عربستان سعودی در موسسه علوم سیاسی پاریس تاکید می کند، بسیاری این برکناری را نوعی کودتا تلقی کردند که به شاخه ای از خاندان آل سعود امکان داد که قدرت را غصب کند. هرگز تاکنون یک ولیعهد از قدرت برکنار نشده بود هرچند که خاندان سلطنتی، ملک سعود را در سال 1964 از قدرت کنار گذاشت.
مورد مقرن نشان می دهد که جایگاه ولیعهد دوم شکننده است و به این سبب توضیح دهنده این مسئله است که چرا محمد بن سلمان همواره برای تقویت قدرت خود تلاش می کند. این شاهزاده علاوه بر سمت وزارت دفاع، ریاست شورای مهم هماهنگی اقتصادی پادشاهی سعودی را در اختیار دارد و بر شرکت آرامکو سعودی هم نظارت دارد .آرامکو بزرگترین شرکت نفتی و نخستین صادر کننده نفت در جهان است . بنابراین محمد بن سلمان به دنبال آن است تا قبل از مرگ پدرش کار را یکسره کند و با سفرهای متعدد و اقدامات مختلف برای خود مشروعیتی بین المللی ایجاد کند. اقدام اخیر عربستان در قطع روابط با ایران نیز در این چارچوب بررسی می شود و بیشتر کارشناسان معتقدند این اقدام از سوی محمد بن سلمان با هدف نشان دادن قاطعیت انجام شده است. در هر صورت عربستان در عرصه داخلی و منطقه ای وضعیت مناسبی ندارد و جنگ قدرت در بین شاهزاده های سعودی در صورت تشدید می تواند اوضاع این کشور را بسیار وخیم کند.
طبیعتا به صورت قاطع نمی توان آینده جنگ قدرت در عربستان را پیش بینی کرد، اما شواهد امر نشان دهند این است که در چند ماه آینده باید شاهد تغییرات زیادی در دربار سعودی در راستای فراهم شدن زمینه برای پادشاهی محمد بن سلمان بود؛ امری که می تواند با اتحاد محمد بن نایف و متعب بن عبدالله مواجه شود./
