در وضعیتی که کشورهای وابسته منطقه سعی در به فراموش سپردن موضوع فلسطین و محرومیت های غزه دارند، توجه به این موضوع ضرورت زیادی دارد. آخرین وضعیت حاکم بر مسئله فلسطین، تداوم فشارهای رژیم صهیونیستی بر غزه در سایه سکوت دنیا اسلام و نیز تلاش گروه های فلسطینی برای حل اختلافاتشان است که البته در شرایط نا امیدکننده ای دنبال می شود و در این گزارش به این موضوع می پردازیم
در حالی که ترکیه و عربستان از هر اقدامی برای دامن زدن به بحران سوریه فرو گذار نکرده اند، در جهت عادی سازی روابط با رژیم اسرائیل و به فراموشی سپردن مسئله فلسطین نیز، اقدامات خود را دنبال می کنند. در جدیدترین اخبار، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در دیدار با نمایندگان گروه "کنفرانس رؤسای سازمان های یهودی آمریکا" در آنکارا به یهودیان آمریکای مژده داد که عزم خود را برای بهبود روابط با رژیم صهیونیستی، جزم کرده است. این در حالی است که "استیون گرینبرگ" رئیس گروهِ روزنامه نگارانِ یهودی، پیش از برگزاری کنفرانسی مطبوعاتی در قدس، در این خصوص تصریح کرد: اردوغان از بهبود روابط میان ترکیه و"اسرائیل" سخن گفت و ابراز امیدواری کرد که این روند ادامه یابد و روابط دوجانبه استحکام بیشتری یابد.
از سوی دیگر عربستان که چند سال است با حمایت از تروریسم تکفیری، حاشیه امن پُر رنگی را برای رژیم صهیونیستی فراهم کرده و روابط مخفیانه سال های قبل خود با سران صهیونیست را اکنون آشکار کرده است، در جدیدترین اتفاقات، ترکی فیصل، رئیس پیشین دستگاه اطلاعات عربستان، در نشست امنیتی مونیخ با موشه یعلون وزیر جنگ رژیم اشغالگر دست داد و این موضوع واکنش های زیادی در بین کاربران شبکه های اجتماعی برانگیخت.
"عبدالباری عطوان" تحلیلگر سیاسی مشهور جهان عرب و سردبیر روزنامه رأی الیوم، با اقتباس از آیه مشهور قرآن کریم، در "توییتر" نوشت: رحماء علی الصهاینه و اشداء مع العرب والمسلمین.. (مهربان با صهیونیست ها، سختگیر با عرب ها و مسلمانان)؛ این است معنای دست دادن ترکی فیصل با یعلون..
این در حالی است که برخی سران رژیم اسرائیل از آغاز دوباره تهاجم به غزه صحبت می کنند و هرچند این یک جنگ روانی است، اما فشارها بر غزه همچنان ادامه دارد و هر ازچندی نظامیان صهیونیست نیز برخی مناطقه غزه را مورد حمله قرار می دهند.
بر این اساس در وضعیتی که کشورهای وابسته منطقه سعی در به فراموش سپردن موضوع فلسطین و محرومیت های غزه دارند، توجه به این موضوع ضرورت زیادی دارد. آخرین وضعیت حاکم بر مسئله فلسطین، تلاش گروه های فلسطینی برای حل اختلافات خود است که البته در شرایط نا امیدکننده ای دنبال می شود و دراین گزارش به این موضوع می پردازیم:
مذاکرات آشتی ملی فلسطینیان در قطر
هیئت‌های حماس و فتح به منظور پیشبرد پرونده آشتی ملی دوشنبه هفته گذشته در دوحه پایتخت قطر نشست هایی را برگزار کردند. ریاست هیئت جنبش فتح بر عهده عزام احمدف رئیس هیات مذاکره کننده جنبش فتح و ریاست هیئت حماس بر عهده موسی ابومرزوق، عضو ارشد دفتر سیاسی این جنبش بود.
مذاکرات دو جانبه میان دو هیئت جنبش حماس و فتح با هدف بررسی اقدامات و راهکارهای اجرای توافقنامه آشتی فلسطین، پایان اختلافات داخلی و کاهش اختلاف نظرهای دو طرف در مورد تحولات جاری و تعیین نقشه راهی برای رسیدگی به مسائل مختلف و سرنوشت‌ساز از جمله گزینه مقاومت بود.
در مورد این مذاکرات تحلیل ها و خبرهای متنوعی منتشر شده است که برخی بر شکست این مذاکرات تاکید و برخی نیز آن را گام مهمی در حل اختلافات عنوان نموده اند. بزرگترین مانع در مسیر مذاکرات، برنامه دولت وحدت ملی و شیوه تشکیل آن از گروه های فلسطینی بود و این، مانع بزرگ رسیدن به راه حل ها بود و در روز دوم نشست نیز موضع تند دو طرف تکرار شد و تلاش های قطر برای کشاندن آن ها به مربع تفاهم ها نتیجه ای نداد به طوری که موضع گیری ها میان دو طرف سر جای خود ماند.
در مذاکرات دو روزه دوحه، هیأت جنبش فتح اصرار کرد که دولت وحدت ملی برنامه سازمان آزادیبخش فلسطین را در پیش گیرد؛ امری که جنبش حماس به طور کلی آن را رد کرد، زیرا باعث می شود که حماس از طریق مشارکت در دولت، مجبور به پذیرش برنامه سازمان آزادیبخش فلسطین شود که اسرائیل آن را تأیید می کند. یک مسئول در جنبش فتح گفت که شکل های مختلف برای نزدیک کردن دو طرف که بر سر آن توافق داشته و موضع مشترک شان گردد، موفقیت آمیز نبود، به ویژه آن که برنامه سیاسی دولت نه تاویل پذیر است و نه تفسیر پذیر.
سامی ابوزهری، سخنگوی جنبش حماس درباره این نقطه و مطرح شدن آن در مذاکرات قطر گفت که جنبش حماس این شرط را که برنامه دولت وحدت ملی آینده، مرتبط با سازمان آزادیبخش فلسطین باشد را نمی پذیرد و این را یک «نقطه انفجار» به شمار می آورد. در واقع شکست در تدوین برنامه ای برای دولت وحدت ملی از سخن گفتن و رایزنی درباره ترکیب و اعضای آن جلوگیری کرد. هر دو جنبش دیدگاه های مختلفی در این زمینه داشتند.
مواضع فتح در مغایرت با اجماع ملی فلسطین
در همین زمینه برخی اطلاعات به بیرون سرایت کرده است که نشان می دهد جنبش فتح به دنبال آن است که وزارت های اصلی و سرنوشت ساز مانند امنیت، دارایی و خارجه را دور از حماس قرار دهد و حماس به آنها دست پیدا نکند تا بتواند مقبولیت بین المللی گسترده ای پیدا کند و هیچ کدام از وزرای فتح برای رسیدن به مراکز تصمیم گیری جهانی منع نشوند. به رغم آن که حماس در این زمینه واکنشی از خود نشان نداده، اما دشوار است که بتواند بپذیرد نقش حاشیه ای در دولت داشته باشد.
یکی از نشانه های شکست مذاکرات آشتی در قطر صدور بیانیه بلندبالا بود، بدون آن که به نزدیک بودن زمان بازگشت دو طرف به رایزنی دوباره درباره آشتی ملی در آن جا اشاره شود. این در حالی است که در رایزنی ها و مذاکرات دو جانبه میان فتح و حماس در گذشته و زمانی که قاهره مقر مذاکرات بود به مذاکرات و رایزنی ها در آینده اشاره می شد. در بیانیه پایانی مذاکرات این گونه اشاره شده است که «با نظارت قطر، دوحه روزهای یکشنبه و دوشنبه 7و 8 فوریه 2016 شاهد دیدارهایی میان جنبش فتح و حماس بود و این دیدارها به منظور رایزنی درباره راه های اجرای آشتی ملی و از بین بردن موانعی شد که در گذشته مانع از اجرای آن شده است.»
در این بیانیه آمده است: «در فضای برادرانه و مثبت شرکت کنندگان ابزارها و گام های تدوین توافقنامه آشتی را برای اجرا در چارچوب جدول زمانبدی شده که بر سر آن توافق می شود، رایزنی کردند.» در این بیانیه پایانی همچنین آمده است که همه به «تصور عملی مشخصی» رسیدند که نهادهای رهبری دو جنبش و در چارچوب ملی فلسطینی با گروه ها و شخصیت های ملی مورد بررسی قرار می گیرد و بر سر آن توافق می شود تا پس از آن در مسیر عملی شدن در واقعیت راه خود را بپیماید.
شواهد موجود اما نشان می دهد که مذاکرات بدون نتیجه مثبتی به پایان رسیده است هرچند طرفین سعی دارند این مسئله را تا حدودی کتمان کنند. حسام بدران، سخنگوی جنبش حماس در خارج، پیش از مذاکرات اعلام کرد که دیدارهای دوحه به دنبال اجرای پرونده های آشتی که سابقا امضا شده، خواهد بود. حرفی از توافق های جدید نیست و طرح پیش شرط برای آغاز گفت و گوها پذیرفتنی نیست. منابعی برای الرساله فاش کردند که پیش نویس توافقی از جانب فتح به عنوان زمینه گفت وگوهای دوحه ارائه شده است و حاوی شروطی درباره باقی ماندن تشکیلات خودگردان و ساف در دست آن است و این که برنامه سیاسی ساف، مرجع حکومت وحدت ملی باشد همچنین در انتخابات آینده اصل نمایندگی نسبی (نظام لیستی) به طور کامل مبنا قرار گیرد.
منابع خاصی در گزارش به "الرسالة نت" وابسته به حماس فاش کردند، پیش نویس طرح آشتی جنبش فتح که آن را به عنوان زمینه گفتگوهای دوحه به حماس ارایه کرده شامل بندهای زیر است:
- جنبش فتح معتقد است، رهبری سازمان آزادیبخش و تشکیلات خودگردان باید در دست این جنبش باقی بماند که هدف از آن حفظ منافع ملی است؛ بنابراین انتخاب رییس و جانشین وی مشمول یک پرونده واحد خواهد بود.
– انتخابات شورای قانون گذاری و ریاستی (رییس تشکیلات خودگردان و جانشین وی) برگزار می شود و افراد انتخاب شده برای شورای قانون گذاری به طور خودکار به عنوان اعضای شورای ملی نیز خواهند بود.
– انتخابات شورای ملی به شیوه هایی که در آینده در خصوص آن ها توافق به عمل خواهد آمد، تکمیل می گردد.
– انتخابات بر اساس نظام موجود (نسبی کامل) صد درصد خواهد بود.
– توافق صورت می گیرد تا دولت وحدت ملی تشکیل شود که مرجعیت سیاسی آن رییس تشکیلات خودگردان خواهد بود و به شورای قانون گذاری فعلی عرضه نخواهد شد؛ چرا که فعلا تا برگزاری انتخابات آینده نیازی به این اقدام نیست .
- در خصوص یک برنامه سیاسی الهام گرفته شده از سند وفاق ملی نیز توافق صورت می گیرد با این ملاحظه که برخی از بندهای این سند مانند بند مربوط به اداره مقاومت یا بند مربوط به، به رسمیت نشناختن مشروعیت اشغالگر و بندهای دیگری که از سوی ایالات متحده و اسراییل مورد قبول واقع نشده است، نادیده گرفته شود.
شروط مطرح شده از سوی جنبش فتح در جریان گفتگوهای دوحه در مغایرت با اجماع ملی قرار دارد، در حالی که تمامی گروه های فلسطینی بر لزوم پایبندی به توافقنامه قبلی آشتی ملی تاکید دارند، این جنبش بر لزوم کنار گذاشتن برنامه سیاسی سند وفاق ملی پافشاری می کند و همین مساله مانع اصلی بر سر به نتیجه رسیدن این گفتگوهاست. تمامی گروه های فلسطینی به استثنای جنبش فتح بر لزوم پایبندی به سند وفاق ملی به عنوان مرجع سیاسی فلسطینیان و هر دولت وحدت ملی که در آینده تشکیل شود، تاکید دارند؛ به ویژه که این سند نقطه مشترک میان تمامی گروه های سیاسی است.
مخالفت گروه های فلسطینی با خواسته های فتح
تمامی گروه های فلسطنی با موضع جنبش فتح در زمینه بررسی مجدد پرونده های آشتی ملی مخالفند؛ چرا که این مساله می تواند آشتی ملی را به نقطه صفر برساند و زمینه شکست آن را فراهم کند. این مساله در عین حال نشان می دهد که جنبش فتح با شروط خود در نقطه مقابل اجماع ملی گروه های فلسطینی و نه تنها در برابر جنبش مقاومت اسلامی "حماس" قرار گرفته است.
در همین راستا، رهبران تعدادی از گروه های فلسطینی در گفتگو با روزنامه "الرساله" ـ چاپ غزه ـ بر توافقات صورت گرفته میان احزاب و گروه های فلسطینی؛ به ویژه در زمینه اصلاح ساختار ساف، آغاز برگزاری انتخابات فلسطینی، تشکیل دولت وحدت ملی و عمل آن به تمامی مسئولیت های خود و در راس آنها بازسازی غزه، ادغام نهادهای ملی و برگزاری انتخابات تاکید کردند. این موضع حتی شامل گروه هایی مانند جبهه خلق که زیر مجموعه سازمان آزادی بخش فلسطین است، نیز می شود و این گروه بر لزوم پایبندی به برنامه وفاق ملی تاکید کرده است. ابو احمد فواد معاون دبیر کل جبهه خلق در گفتگو با الرساله خاطر نشان کرد که گروه های ملی فلسطین بر روی این سند اتفاق نظر دارند و نیازی به تغییر آن دیده نمی شود.
جنبش جهاد اسلامی فلسطین هم به نوبه خود اعلام کرده است که ما برنامه ساف را به عنوان مرجعیت سیاسی قبول نداریم و مشارکت ما در دولت ملی منوط به اصلاح ساف است. این جنبش برنامه ساف را حتی به عنوان برنامه حامی دولت فلسطین هم قبول ندارد؛ چرا که معتقد است این برنامه از 78 درصد از سرزمین فلسطین و اصول حقوق ملت آن چشم پوشی کرده است. خضر حبیب از رهبران جنبش جهاد تاکید کرد که خطر این برنامه این است که تشکیلات خودگردان آن را شمایی از "راه حل نهایی" می داند و به آن به چشم یک سند بین المللی نگاه می کند که ما فلسطینی ها نمی توانیم خواسته ای فراتر از آن داشته باشیم.
در همین راستا، جبهه دموکراتیک نیز حمایت خود از سند وفاق ملی به عنوان برنامه دولت وحدت ملی فلسطین را اعلام کرد و طلال ابو ظریفه یکی از رهبران این گروه در گفتگو با الرساله تصریح کرد که اقدام جنبش فتح در مشروط کردن تشکیل دولت وحدت ملی فلسطین به حرکت آن در راستای برنامه ساف، بخشی از کشمکش های سیاسی است که باید از عرصه گفتگوهای فلسطینی دور شود و به جای آن، برنامه دولت بر اساس نقطه مشترک تمامی گروه های فلسطینی که همان سند وفاق ملی است، تدوین شود.
سامی ابو زهری، سخنگوی حماس هم در این مورد اعلام کرد که دعوت جنبش فتح برای مبنا قرار دادن برنامه سازمان آزادی بخش به عنوان برنامه حکومت، با توافق آشتی مغایر است. وی خواستار وضع مکانیسم هایی برای اجرای توافق آشتی، حمایت از انتفاضه و به ویژه حل مشکلات غزه شد، زیرا حکومت فعلی، سیاست تبعیض آمیز و به حاشیه راندن نوار غزه را در پیش گرفته است. وی افزود حکومت فعلی، در گرسنه نگه داشتن 40 هزار خانواده فلسطینی نقش دارد به علاوه جنبش فتح، تعدادی از وزرای توافقی را عزل و با وزرایی از فتح عوض کرده است.
موانع آشتی ملی فلسطین از نظر رسانه های فلسطینی
به صورت کلی رسانه های فلسطین موانع اصلی نتیجه بخش نبودن مذاکرات فتح و حماس را در سه عامل زیر می دانند:
1- گذرگاه های غزه: حماس مدیریت همه گذرگاه های غزه به جز گذرگاه رفح را به تشکیلات خودگردان واگذار کرده است، این در حالی است که مقامات مصری خواستار تحویل همه گذرگاه ها به تشکیلات خودگردان هستند و چیزی غیر از این را قبول نمیکنند.
2- حقوق کارکنان دولت حماس: این مسئله در مذاکرات دوحه مطرح شد و مقرر شد که تصمیم گیری برای آن در دولت وحدت ملی انجام شود.
3- موضوع دولت وحدت ملی، انتخابات و سازمان آزادیبخش: در این مسائل به صورت شفاهی میان مقامات فتح و حماس توافق شده است، اما نهایی شدن این توافقات بدون همراهی کشورهای عربی و اسلامی غیر ممکن است. در این مسئله، مصر، اردن، عربستان سعودی، ایران و ترکیه نقش اساسی را ایفا میکنند و بازیگران اصلی در رفع محاصره غزه و حل بحران داخلی در فلسطین هستند. شرکت‌کنندگان در این دیدارها، در فضایی برادرانه و مثبت پیرامون جدول زمانی برای اجرای توافق‌های قبلی رایزنی کردند. حماس در این بیانیه تصریح کرد که همگان به یک تصور عملی محدود برای این امر رسیدند و به همین دلیل در موسسات رهبری دو جنبش و در چارچوب ملی فلسطینی با گروه‌ها و شخصیت‌های وطنی بر آن توافق خواهد شد تا مسیر خود برای اجرایی شدن عملی توافق های قبلی پیدا کنند.
سفر هیأت حماس به ایران
همزمان با مذاکرات دوحه اما، هیأتی از جنبش حماس به ریاست «محمد نصر»، عضو دفتر سیاسی و «اسامه حمدان»، مسئول روابط بین‌الملل حماس به ایران سفر و در مراسم سی و هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران شرکت کرد.
خالد قدومی، نماینده حماس در ایران، در ارتباط با دیدار هیأت حماس با مقامات عالیرتبه ایران از وعده تهران برای بازسازی منازل تخریب شده در کرانه باختری و قدس اشغالی در جریان انتفاضه و حمایت از خانواده های شهدای انتفاضه خبر داد. قدومی درباره روابط دوجانبه ایران و حماس اظهار داشت که هیات حماس در دیدار با مقامات ایرانی تحولات فیمابین را مورد بحث و بررسی قرار داد و طرفین آمادگی کامل خود برای بهبود روابط و تقویت آنها در راستای حفظ منافع ملت فلسطین را اعلام کردند. وی همچنین از تاکید ایران بر حمایت از مساله فلسطین بدون توجه به تغییر و تحولات سیاسی و تغییر مسئولان خبر داد.
سفر هیأت بلندپایه حماس به تهران نشانه این امر است که برخلاف شایعات موجود در مورد فاصله گرفتن ایران و حماس، دو طرف همچنان بر روابط گرم تاکید دارند و با توجه به مذاکرات دوحه در مورد دولت وحدت ملی، ایران می تواند با حمایت از گروه های مقاومت، جایگاه آن ها را در مذاکرات بالاتر ببرد.
با توجه به شرایط کنونی غزه که بسیار بحرانی است و برخی مقامات اسرائیلی از احتمال شروع جنگی دیگر علیه غزه که از هر طرف تحریم و محاصره است، خبر داده اند، کمک ها و حمایت های جمهوری اسلامی ایران می تواند در بهبود اوضاع به سود گروه های مقاومت بسیار موثر باشدف به ویژه آن که در شرایط فعلی، ایران تنها کشور منطقه است که توانسته امنیت خود را به طور کامل تامین کند و این یک برگ برنده برای ایران است که می تواند با قدرت بیشتری از گروه های مقاومت حمایت کند. سفر هیأت حماس به تهران به معنای پایان شایعات در مورد تضعیف روابط دو طرف است./
