بازی معارضان سوری با «گفتگوهای صلح» «مذاکره» یا «تونل بی‌پایان»

مذاکرات صلح سوریه در ژنو بلافاصله پس از آغاز، متوقف شد که با توجه به سیاستهای ائتلاف معارضان و حامیان آنها به نظر می‌رسد آنها تعریف دیگری از «مذاکرات» غیر از آنچه که در عرف دیپلماتیک مرسوم است، دارند.

دور جدید مذاکرات صلح سوریه از روز دوشنبه هفته گذشته به صورت رسمی و غیرمستقیم میان هیات سوری و مخالفان آغاز شد. «استفان دی میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه در جریان این مذاکرات به صورت جداگانه با نمایندگان دولت سوریه و مخالفان دیدار کرد و نتیجه آن را به طرف‌های مقابل انتقال داد؛ پروسه‌ای که طی ادوار گذشته مذاکرات صلح سوریه نیز شاهد آن بوده‌ایم ولی روز پنجشنبه به علت اعتراض گروه معارضان تندرو، مذاکره به حال تعلیق درآمد.

نکته قابل تامل در این دور از مذاکرات، هم زمان شدن آن با انتخابات پارلمانی سوریه بود؛ انتخاباتی که ائتلاف موسوم به «معارضان سوری» و حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی آن بی‌وقفه برای خدشه وارد کردن به آن تلاش کردند. در واقع می‌توان گفت این انتخابات، مشارکت گسترده سوری‌ها در آن و همچنین نتایج آن معادلات در عرصه سیاسی سوریه را به کلی دستخوش تغییر کرده و هیات مذاکره‌کننده سوری را با کوله باری از دستاوردهای سیاسی و نظامی عازم ژنو کرد.

انتخابات مجلس سوریه با مشارکت بیش از 57 درصد از واجدین شرایط موجب تقویت مشروعیت داخلی و خارجی دولت کنونی این کشور به ریاست «بشار اسد» شد؛ مشروعیتی که معارضان سوری و حامیان آنها به ویژه ایالات متحده آمریکا همواره مدعی از دست رفتن آن بودند. بنابراین، این مشارکت گسترده خط بطلانی بر ادعاهای حامیان تروریسم در سوریه مبنی بر نامشروع بودن دولت دمشق کشید و موجب شد «بشار اسد» نمایندگان خود را با پشتوانه مردمی ـ که فاکتور اصلی قدرت محسوب می‌شود ـ به ژنو اعزام نماید.

از سوی دیگر، نتایج این انتخابات که پیروز نهایی آن حزب «بشار اسد» اعلام شد، به گونه‌ای رقم خود که معارضان سوری و حامیان آنها نتوانند پس از آن پروژه «نه به بشار اسد» را کلید زده و اعلام کنند که اسد دیگر از پایگاه مردمی در سوریه برخوردار نیست. بنابراین، انتخاباتی که همزمان با آغاز مذاکرات صلح سوریه در ژنو، برگزار شد از چند بُعد برای دولت دمشق حائز اهمیت بود و ماحصل آنچه که اتفاق افتاد، حاکی از آن است که اهداف دولت سوریه در این انتخابات در مجموع محقق شده است.

در هر صورت مذاکرات صلح سوریه سرانجام با رایزنی‌های گسترده «استفان دی میستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در امور این کشور در ژنو آغاز شد. همانگونه که انتظار می‌رفت ائتلاف موسوم به معارضان سوری به تلاش‌های خود برای به شکست کشاندن این مذاکرات ادامه داد. تنها چند روز پس از آغاز این مذاکرات، تعدادی از اعضای ائتلاف معارضان ژنو را ترک و «ریاض حجاب» رئیس هیات عالی مذاکره کنندگان معارض نیز از تصمیم خود برای ترک ژنو خبر داد.

به گزارش خبرگزاری مهر وی در توجیه این اقدام مدعی شده بود: «دولت تعهدات خود را اجرا نمی‌کند و شمار مناطق تحت محاصره در سوریه و همچنین رنج‌های مردم سوریه افزایش یافته است. همچنین تاکنون هیچ یک از زندانیان آزاد نشده‌اند و بیش از 2000 نفر در زندان‌های سوریه بازداشت هستند». حجاب در بخش دیگری از سخنان خود تصریح می‌کند: «تشکیل دولت وحدت ملی یا دولت فراگیر را نمی‌پذیریم و خواستار آغاز مرحله انتقالی هستیم». وی همچنین از گروه‌های مسلح می‌خواهد تا سلاح‌های خود را تا زمان سرنگونی «بشار اسد» روی زمین نگذارند.

تنها نتیجه‌ای که می‌توان از مجموع اظهارات «ریاض حجاب» به عنوان یکی از اعضای ارشد ائتلاف معارضان سوری گرفت، این است که این ائتلاف هیچ اعتقادی به حل و فصل مسالمت آمیز بحران سوریه ندارد؛ البته در گذشته نیز این مساله برای افکار عمومی داخل و خارج سوریه به اثبات رسیده بود اما هم اکنون معارضان از چهره واقعی خود پرده برداشته و حقیقت آنچه که به دنبال آن هستند را آشکار کردند.

اظهارات «ریاض حجاب» نشان می‌دهد که معارضان همچنان از مطرح ساختن پیش شرط‌هایی مبنی بر «عقب نشینی ارتش از مناطق تحت سیطره خود» و «آزادی معارضان در بند» دست نکشیده و بر تحقق این پیش شرط‌ها اصرار دارند. بخش دیگری از اظهارات وی در خصوص عدم پذیرش دولت فراگیر نیز به خوبی حاکی از «انحصارطلبی» آنها در قدرت بوده و هیچ معنای دیگری ندارد. تاکید معارضان بر آغاز مرحله انتقالی نیز تنها بهانه آنها برای کنار زدن محترمانه «بشار اسد» از قدرت است.

در این میان، سوالی که به ذهن متبادر می‌شود، این است که اگر معارضان سوریه به حل و فصل سیاسی بحران سوریه اعتقادی ندارند و آشکار افراد مسلح را به حفظ سلاح‌های خود تشویق می‌کنند، پس چرا در مذاکرات صلح شرکت و در مسیر آن کارشکنی می‌کنند؟ با توجه به اینکه «ریاض» به نوعی خانه معارضان سوری محسوب و سلسله جلسات و نشست‌های اعضای این ائتلاف نیز عمدتا در ریاض برگزار می‌شود، بدون شک این مقامات سعودی هستند که برای آنها تعیین تکلیف کرده و در قبال دیکته کردن اوامر خود به معارضان، از آنها حمایت کافی به عمل می‌آورند. بر همین اساس، جای هیچ تعجبی نیست که رویکرد نظامی گری ائتلاف معارضان در قبال بحران سوریه توسط سعودی‌ها ساخته و پرداخته و برای اجرا به ائتلاف ابلاغ شده باشد.

رژیم سعودی طی سال‌های اخیر این مساله را به اثبات رسانده که «رویکرد دیپلماتیک» در حل و فصل بحران‌های منطقه هیچ جایگاهی در قاموس این رژیم ندارد، از سیاست‌های مخرب آن در سوریه گرفته تا عراق و لیبی و اقدامات سرکوبگرانه آن در بحرین. بنابراین، تکیه ائتلاف معارضان سوری بر گزینه نظامی در سوریه برای سرنگونی «بشار اسد» که نشات گرفته از اوامر صادره از سوی سعودی هاست چندان عجیب و غریب به نظر نمی‌رسد؛ با این حال معارضان به 2 علت عمده همواره در مذاکرات صلح ـ البته تا نیمه راه ـ شرکت کرده اند؛

1ـ فشارهای ایالات متحده آمریکا مبنی بر لزوم مشارکت ائتلاف معارضان در گفتگوهای صلح که اظهارات اخیر «باراک اوباما» در دیدار با «دیوید کامرون» مبنی بر لزوم مشارکت تمامی طرفها در مذاکرات تنها نمونه کوچکی از آن است.

2ـ اندک امید معارضان و حامیان آنها از جمله عربستان سعودی و آنکارا برای تحقق دیپلماتیک آنچه که از راه نظامی قادر به محقق ساختن آن نیستند؛ مانند وادار ساختن ارتش سوریه به عقب نشینی از مناطق تحت سیطره خود و آزادی معارضان مسلح.

برآیند آنچه گفته شد این است که عربستان سعودی هم اکنون یکی از موانع بزرگ در مسیر حل سیاسی بحران سوریه به شمار می‌رود و با وابسته ساختن ائتلاف موسوم به «معارضان سوری» به خود، درصدد پیشبرد اهدافش در سوریه و سرنگونی بشار اسد است. در این میان اما حمایت‌های دولت آنکارا از تروریسم در سوریه همچنان با قدرت ادامه دارد. این همان مساله‌ای است که «ولید المعلم» وزیر خارجه سوریه چند روز پیش به صراحت به آن اشاره کرده و گفت: «دولت آنکارا همچنان به حمایت‌های لجستیکی خود از تکفیریها در سوریه ادامه می‌دهد و از آن دست نکشیده است».

در خصوص نقش غیرسازنده ترکیه در سوریه چندی پیش خبری مبنی بر ورود بیش از 100 نیروی ویژه ارتش ترکیه به خاک سوریه در رسانه‌ها منتشر شد. درست در آستانه برگزاری دور جدید مذاکرات صلح سوریه رسانه‌های خبری اعلام کردند که 100 نیروی ویژه تُرکیه‌ای از طریق گذرگاه «باب الهوی» وارد استان «ادلب» سوریه شده‌اند. از سوی دیگر ایالات متحده آمریکا با وجود اصرار بر لزوم حضور ائتلاف معارضان در مذاکرات صلح به منظور عدم شکست این مذاکرات، در عین حال بر لزوم کناره‌گیری اسد از قدرت تاکید کرد.

در هر صورت، با توجه به مواضع اعلام شده ائتلاف معارضان سوری، تداوم حمایت‌های مالی ـ تسلیحاتی عربستان سعودی و ترکیه از تروریست‌های تکفیری و تاکید واشنگتن بر لزوم عدم مشارکت بشار اسد در آینده سیاسی سوریه، به نظر می‌رسد که مذاکرات صلح برای معارضان و حامیان آنها تعریف دیگری غیر از آنچه که در عرف دیپلماتیک مرسوم است، دارند. به نظر می‌رسد تنها هدف آنها از شرکت در مذاکرات صلح، وادار نمودن دولت سوریه به تَن دادن به خواسته‌هایشان است و نه لزوما رسیدن به یک راهکار مشترک و مورد توافق تمامی طرف‌های درگیر.

با توجه به سلسله اتفاقاتی که ادوار گذشته مذاکرات صلح رخ داده و کارشکنی‌هایی که معارضان برای به نابودی کشاندن مذاکرات انجام دادند و همچنین با توجه به اینکه تاکنون هیچگونه حمایت جدی از سوی جامعه جهانی از مذاکرات صلح سوریه به عمل نیامده است، به نظر می‌رسد که این مذاکرات بیش از هر چیزی به یک «تونل بی‌پایان» شبیه باشد. بسیار بعید به نظر می‌رسد که دولت سوریه با توجه به عدم حسن نیت طرف مقابل، به موفقیت این مذاکرات خوش‌بین بوده باشد، اما در هر صورت همواره با هدف اثبات حسن نیت خود در حل سیاسی بحران کشور در نزد افکار عمومی داخلی و خارجی، در مذاکرات شرکت کرده است.

بدون شک پیمودن «تونل بی‌پایان» مذاکرات بیش از هر کسی، معارضان و حامیان آنها را خسته خواهد کرد. در این میان، دولت سوریه چیزی را از دست نخواهد داد و همچنان به تحقق دستاوردهای سیاسی و نظامی خود در نبرد با تکفیریها ادامه می‌دهد؛ مساله‌ای که خواب را از چشمان ایالات متحده آمریکا به عنوان اصلی‌ترین حامی معارضان و تکفیریها و هم پیاله‌های آن ربوده است. بدون شک تداوم دستاوردهای سیاسی و نظامی دولت سوریه در نبرد با تکفیریها، راهی جز مذاکره را در مقابل معارضان و حامیان آنها قرار نمی‌دهد؛ راهی که دیر یا زود و با میل یا اکراه باید به آن تَن داده و زیر بار آن بروند.

http://jomhourieslami.net/?newsid=88117

ش.د9500083