- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
(روزنامه اطلاعات ـ 1395/02/12 ـ شماره 26428 ـ صفحه 12)
تقلاي رياض براي خروج از تنگناهاي خودساخته
تحرك‌هاي تازه در ديپلماسي منطقه‌اي عربستان و سفرهاي برون‌مرزي مقام‌هاي اين كشور موضوعي است كه رسانه‌هاي عربي آن را تازه ترين تلاش براي برونرفت از تنگناهاي پيش‌روي سعودي‌ها توصيف كرده‌اند. ايرنا در گزارشي نوشت، شماري از تحليلگران رسانه‌هاي عربي مي‌گويند عربستان پس از شكست‌هاي پي در پي در سياست‌هاي منطقه‌اي به ويژه در سوريه و يمن، نيازمند تقويت و بازسازي موقعيت خود از راه تحكيم روابط با ديگر كشورهاي موثر خاورميانه به ويژه مصر و تركيه است.
از اين رو، مقام‌هاي عربستان با هدف جلب حمايت برخي كشورهاي منطقه، تحرك ديپلماسي خود را افزايش داده‌اند تا با اين راهبرد بتوانند با مسايل و چالش‌هاي منطقه‌اي رويارويي كنند. سفر تازه «سلمان بن عبدالعزيز» پادشاه عربستان به مصر و تركيه و سفر اخير «محمد بن سلمان» وليعهد اين كشور به اردن و امارات در اين راستا ارزيابي مي‌شود.اين گزارش در بردارنده مهم‌ترين محورهاي تحليلي در رسانه‌هاي عربي، درباره تحرك‌هاي ديپلماتيك اخير عربستان است.
تلاش رياض براي پيگيري سياست فعال منطقه‌اي
روزنامه‌هاي «الحيات» چاپ لندن، «الرياض» عربستان، «المصدر» مصر و تارنماي «ارم نيوز» امارات، در بخشي از گزارش و تحليل‌هاي خود سفر منطقه اي مقام‌هاي عربستان را تلاشي براي فعالسازي ديپلماسي با هدف رويارويي با چالش‌ها ارزيابي كردند. به نوشته روزنامه الحيات به تازگي در سياست خارجي عربستان تغييرهايي رخ داده است. ديگر عربستان به سياست عكس العمل، رهبري از دور، پرهيز از وارد شدن مستقيم در بحران‌ها و كاهش زيان‌هاي ناشي از دخالت مستقيم بسنده نمي كند بلكه عربستان در بسياري از امور ، زمام را به دست گرفته است.
از اين رو، در تحكيم صف‌ها، تكيه بر خود و ائتلاف سازي و رهبري آن ترديد نمي‌كند. دخالت نظامي عربستان در يمن، نشان دهنده ميزان و نوع تغيير در سياست خارجي رياض است. عربستان اكنون وارد مرحله تازه‌اي از تاريخ خود شده است. روزنامه الرياض نيز در بخشي از گزارش خود با اشاره به سفر ملك سلمان به قاهره و آنكارا نوشت: هدف كنوني عربستان، پوياسازي ديپلماسي است.
گفتگوهاي سلمان با «عبدالفتاح السيسي» رئيس جمهوري مصر و «رجب طيب اردوغان» رئيس جمهوري تركيه در بردارنده شماري از موضوع‌ها بود. مهم است كه در اين ميان به فرصت تاريخي عربستان در شرايط كنوني براي حل اختلاف‌ها و مديريت بحران‌هاي منطقه اشاره كرد. روابط عربستان و تركيه از عرصه سياسي و اقتصادي فراتر رفته و به سبب حضور اين 2 كشور در ائتلاف كشورهاي اسلامي، وارد عرصه‌هاي نظامي و امنيتي شده است.
به نوشته اين روزنامه، تركيه و عربستان در معادله‌هاي منطقه اي و بين المللي داراي نقش برجسته اي هستند كه نمي توان از آن چشم پوشي كرد. نمي توان بدون در نظر گرفتن ديدگاه و منافع اين 2 كشور، به يك راه حل براي بحران‌هاي منطقه اي دست يافت. برخي ادعا مي كنند كه رياض و آنكارا مي توانند در پرونده‌هاي سوريه، ليبي و فلسطين نقش موثري داشته باشند.
نزديك شدن عربستان به تركيه به ضرر مصر نخواهد بود. اختلاف ديدگاه در برخي مسايل در روابط بين الملل طبيعي است.در همين پيوند، تارنماي ارم نيوز هم نوشت: منابع آگاه در كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس بر اين مساله تاكيد دارند كه عربستان طي روزهاي گذشته، تحرك فعالي در منطقه از خود نشان داده است.
سفر سلمان به مصر و تركيه و سفر محمد بن سلمان به اردن و امارات نشان دهنده اوج تلاش‌هاي عربستان طي يك سال گذشته بود كه هدف از آن بازيابي جايگاه رياض در جهان عرب و فراهم كردن سازوكارهاي تازه اي است كه قدرت رويارويي با چالش‌هاي منطقه را داشته باشد.بر پايه اين گزارش، امضاي توافقنامه‌هاي دوجانبه دولت سعودي با ديگر دولت‌ها، بخشي از ماموريت سلمان در مصر بود.
عربستان از زمان به قدرت رسيدن سلمان زمام امور را به دست گرفته و به اين مساله پي برده كه تكيه بر قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي بي فايده است، به ويژه اينكه دولت آمريكا در در روياروي با بحران‌هاي منطقه اي با سستي و بر پايه منافع خود برخورد مي كند.به نوشته روزنامه الكترونيكي المصدر، از ديدگاه ناظران، سفر سلمان به تركيه و ديدار او با اردوغان، در راستاي تلاش‌هاي پرشتاب عربستان با هدف ساماندهي وضعيت منطقه است تا از اين راهبرد بتواند با تهديدهايي که عليه خود ساخته است مقابله كند.
عربستان و انگيزه‌هاي كنوني كنشگري در خاورميانه
روزنامه «راي اليوم» چاپ لندن با اشاره به اقدام‌هاي عربستان طي يك سال گذشته به ويژه تلاش اين كشور براي ائتلاف سازي، اين تلاش‌ها را ناشي از هدف رياض در جهت آنچه رويارويي با ايران خوانده شده، قلمداد كرد. اين روزنامه ، در گزارشي به قلم «عبدالباري عطوان» نوشت: سلمان بن عبدالعزير پادشاه عربستان تاكنون چهار بار با رجب طيب اردوغان رييس جمهوري تركيه و سه بار با عبدالفتاح السيسي رييس جمهوري مصر، ديدار كرده است.
او 2 ائتلاف را يكي با كشورهاي عربي و ديگري با كشورهاي اسلامي تشكيل داده است. او همچنين بزرگ ترين مانور نظامي در تاريخ منطقه موسوم به «رعد الشمال» را سرپرستي كرد و حاكميت 2 جزيره «صنافير» و «تيران» واقع در ورودي خليج «العقبه» را به دست آورد.
افزون بر اين، او جنگنده‌هاي «توفان قاطعيت» را فرستاد تا در نبرد عليه يمن شركت كنند و چهار جنگنده سعودي را به پايگاه هوايي «اينجرليك» تركيه اعزام كرد تا در نبرد عليه داعش و شايد سرنگون كردن نظام سوريه در آينده نقش داشته باشند، البته به شرط آنكه بادها در جهت كشتي‌هاي عربستان بوزد.بر پايه نوشته روزنامه راي اليوم، كارزار ديپلماتيك عربستان، سلمان را به قاهره و از آنجا به آنكارا و فرزندش محمد بن سلمان را به امان و از آنجا به ابوظبي راهي كرد.
راي اليوم در ادامه آورد: آيا اين كارزار نمايانگر قدرت سران عربستان يا نشانگر ترس و وحشت آنان است؟ از اين تحرك‌هاي تازه رياض چه تحليلي مي توان ارايه داد و اين كشور با در پيش گرفتن چنين رويكرد تازه اي در سياست خارجي خود به دنبال چيست؟ آن هم در اين زمان به ويژه از سوي كشوري كه در گذشته به سنگيني و با تامل بسيار گام بر مي داشت، به ويژه در خاورميانه كه پر‌تنش‌ترين منطقه جهان است.
به نوشته عطوان،2 تحول اساسي علت اصلي كارزار جديد عربستان در منطقه است؛ نخست اينكه رياض با تشكيل ائتلاف كشورهاي سني تلاش كرده است با ايران رويارويي كند. اين ائتلاف بر مثلث عربستان، تركيه و مصر تكيه دارد. دوم اينكه عقب نشيني تدريجي آمريكا از نظر نظامي و سياسي از منطقه و چشم پوشي واشنگتن از عربستان كه همواره نقطه اتكاي راهبردي آمريكا در جنگ‌هاي منطقه اي در دهه‌هاي پيش بود در اين زمينه موثر است.
عطوان، از پول به عنوان ابزار عربستان براي شكل دهي به ائتلاف‌هاي خارجي و تحكيم بخشيدن به آنها نام برد و گفت: ثروت مانند سيماني است كه پيش‌بيني مي‌شود ضلع‌هاي مثلت ائتلاف يادشده شده را محكم كند.
به نوشته راي اليوم سران كنوني عربستان راهبرد سياسي تازه اي را نيز دنبال مي كنند كه آن راهبرد خطرناک، گردآوردن همپيماناني براي ايجاد ائتلاف قومي سني به جاي ائتلافي عرب و اسلامي است. ائتلاف تازه سعودي‌ها، در صدد خارج كردن شيعه از امت مسلمان، گرفتن ماهيت عربي و اسلامي از آنان و تبديل كردن شيعه به اردوگاه دشمن است.
راه دشوار عربستان براي فرار از تنگناهاي منطقه‌اي
برخي رسانه‌هاي عربي هم تحرك‌هاي تازه عربستان را اقدامي براي فرار از تنگناهاي منطقه اي توصيف كردند. شبكه خبري «رصد» مصر و روزنامه «القدس العربي» چاپ لندن با اشاره به ناكامي سياست‌هاي عربستان، اقدام‌هاي اين كشور را تلاشي براي رهايي از تنگنا دانستند و تحولات منطقه را به سود ايران و زيان عربستان ارزيابي كردند.
شبكه خبري رصد، در گزارشي به قلم «نادر فرحاني» نوشت: بي‌ترديد عربستان در سياه‌ترين روزگار خود به سر مي برد. پادشاه اين كشور دچار بيماري آلزايمر و وليعهد اين كشور هم خواستار خشونت است. محبوبيت و شهرت عربستان به سبب دامن زدن اين كشور به 2 جنگ خانمان‌سوز در سوريه و يمن به پايين‌ترين درجه خود رسيده است. در سوريه، سعودي‌ها با پرورش گروه‌هاي تروريستي اين كشور را ويران كرده‌اند.
در يمن هم عربستان دست به جنايت‌هاي وحشيانه‌اي مي‌زند. خطرناك‌تر اين كه عربستان با پيروي از سياست‌هاي توخالي خود در بازار نفت و كاهش بهاي اين كالا، گمان مي كرد كه مي تواند در منطقه به ايران و روسيه ضربه بزند. عربستان اما با پيش گرفتن اين سياست‌ها گويي مرغي را كه براي او تخم طلا توليد مي كرد سربريده است چراكه اكنون رياض با كاهش بهاي نفت، دچار كمبود بودجه شده است. در شرايطي كه اين كشور جايگاه خود را در عرصه بين الملل از دست داده، طبيعي بود كه به دنبال راه رهايي بگردد، در نتيجه به مصر روي آورده است.
روزنامه القدس العربي نيز ، در سرمقاله خود با عنوان «شرط‌بندي‌هاي سخت مصر و عربستان» با اشاره به ديدار اخير ملك سلمان با السيسي نوشت: با وجود اينكه دولت كنوني مصر، نماينده نظاميان و نيروهاي امنيتي است كه با كنار گذاشتن «محمد مرسي» رييس‌جمهوري پيشين به قدرت رسيده است اما اين نظام همان گونه كه رياض انتظار دارد، سياست‌هاي «حسني مبارك» را كه همپيمان عربستان بود اجرا نمي‌كند. بر‌خلاف دوره «عبدالناصر» رييس‌جمهوري پيشين مصر كه جهان عرب ميان مصر و عربستان تقسيم شده بود و دوره مبارك كه اين 2 كشور همپيمان سياسي بودند اكنون مصر و عربستان لحظه‌هاي سختي را سپري مي كنند و اولويت هر كدام با ديگري تفاوت دارد.
عربستان در يمن، عراق، سوريه و لبنان تحت فشار سياست‌هاي منطقي ايران قرار گرفته است. دولت السيسي هم در مصر سرگرم به حاشيه راندن اخوان المسلمين و درگيري با پشتيبانان منطقه اي اين گروه است.
درگيري مصر با دولت‌هاي پشتيبان اخوان المسلمين در منطقه آشكارا به سود ايران است و با تلاش‌هاي درگيرانه سياسي و نظامي عربستان در خاورميانه تعارض دارد. رياض تمايل دارد با كمك اقتصادي به مصر از حمايت قاهره عليه ايران برخوردار شود اما به نتيجه رسيدن شرط بندي‌هاي عربستان سخت است.
علت اين مساله آن است كه بدون برقراري ثبات سياسي رسيدن به ثبات اقتصادي دشوار است و دولت مصر بدون حل بحران با اخوان المسلمين نمي تواند به ثبات سياسي برسد و در نتيجه نبود ثبات سياسي، موضع سياسي اين كشور هم در منطقه تغيير نخواهد كرد. فروپاشي اقتصاد مصر سبب شده است تا مصر موضع گيري درباره ايران و عربستان را ماجراجويي خطرناكي تلقي كند.
اوباما و فرش قرمزِ يخ زده رياض
تازه ترين تلاش رييس‌جمهوري آمريكا براي تقويت پيوندهاي اين كشور با دولت‌هاي عربي منطقه به ويژه عربستان سعودي با واكنش سرد رياض همراه شد؛ واكنشي كه ناشي از نارضايتي سران سعودي از همراهي نكردن واشنگتن با سياست‌هاي ضدايراني و توصيه كاخ سفيد براي پذيرش نقش منطقه‌اي تهران است.
رئيس جمهوري آمريكا در نخستين روز از ارديبهشت ماه در چارچوب تور ديپلماتيك يك هفته‌اي به مقاصد خاورميانه‌اي و اروپايي، به رياض رفت. نخستين روز حضور «باراك اوباما» در عربستان به ديدار وي با «سلمان بن عبدالعزيز» پادشاه و ديگر مقام‌هاي سعودي گذشت. در اين ديدار، رهبران 2 كشور تلاش كردند چالش‌هاي اخير در روابط دوجانبه را فروكاهند.
همچنين درباره راهكارهاي رويارويي با گروه تروريستي داعش، بحران يمن و سوريه و تنش ميان تهران و رياض گفتگوهايي صورت گرفت.
اوباما در دومين روز سفر خود، به عنوان نخستين رييس جمهوري آمريكا در نشست سران 6 كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس كه در شهر رياض برگزار شد، شركت كرد. از محورهاي مهم نشست رياض، امنيت منطقه خاورميانه و مقابله با گروه تروريستي داعش بود.
اوباما به سران كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس اطمينان داد كه كشورش همچنان متعهد به تامين امنيت آنها است. در كنار همه اين دستورهاي كار كه براي حضور اوباما در رياض بيان شد، اين سفر با هدف بهبود روابط عربستان و آمريكا صورت گرفت كه در ماه‌هاي اخير دچار شكاف‌هاي جدي شده اند.
هرچند سفر اوباما به عربستان و ديدار وي با اعضاي شوراي همكاري خليج فارس بخشي از تلاش‌هاي وي براي بهبود روابط آمريكا با كشورهاي عربي حوزه خليج فارس بود اما استقبال سرد حاكمان سعودي از اوباما به خوبي نشان داد كه ملك سلمان و تيم سياست خارجي وي تا چه اندازه از سياست‌هاي خاورميانه اي آمريكا ناراضي هستند.
حضور نيافتن ملك سلمان در فرودگاه رياض براي استقبال از اوباما در حالي بود كه پادشاه عربستان براي خوشامدگويي به رهبران كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس در فرودگاه رياض حاضر شد. تا پيش از اين نيز پادشاه سعودي به طور معمول هنگام حضور رييسان جمهوري آمريكا در عربستان، در فرودگاه حضور مي يافت و از آنان استقبال مي كرد.اين شيوه استقبال ملك سلمان از اوباما فضاي سرد حاكم بر روابط 2 كشور را به خوبي آشكار كرد.
همچنين، برخورد سرد مقام‌هاي سعودي با اوباما و نارضايتي آنان از سياست‌هاي خاورميانه اي وي، در پخش نشدن مراسم نشست مشترك اوباما با سران كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس به صورت زنده از تلويزيون آشكارتر شد.
اين در حالي است كه چنين نشست‌هاي مهمي به صورت زنده از شبكه‌هاي تلويزيوني كشور ميزبان پخش مي شود.شماري از تحليلگران بر اين باورند كه برخورد سرد مقام‌هاي سعودي با اوباما نشان دهنده نااميدي آنان از تغيير نگاه رييس جمهوري كنوني آمريكا نسبت به تحولات خاورميانه و دغدغه‌هاي امنيتي عربستان سعودي است.
به گفته اين تحليلگران، سعودي‌ها به اين نتيجه رسيده اند كه عربستان نمي تواند اوباما را با سياست‌هاي منطقه اي خود همراه كند و منتظر پايان يافتن دوره رياست جمهوري وي است.آن چه اين نگاه را تقويت مي كند و به نااميدي عربستان از سياست‌هاي خاورميانه اي اوباما دامن مي زند، تاكيد اوباما بر پذيرش نقش ايران به عنوان يك كشور مهم در منطقه خاورميانه است.
در اين راستا، «بن رودز» جانشين مشاور امنيتي رييس‌جمهوري آمريكا ضمن اشاره به نگراني‌هاي كشورهاي عربي درباره ايران، بيان كرد كه تلاش و ارتباط ديپلماتيك با ايران براي حل بحران‌هاي عراق، سوريه و يمن ضروري است.مقام‌هاي آمريكايي در شرايطي بر ضرورت همكاري كشورهاي عربي با ايران براي حل بحران‌هاي منطقه خاورميانه تاكيد مي كنند كه تمام تلاش عربستان بر اين است تا ايران را عامل اصلي بحران‌ها در خاورميانه معرفي كند و آمريكا را با سياست‌هاي ضدايراني خود همراه سازد.
اوباما اما در ديدار با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس تاكيد كرد كه در منطقه اي با بحران‌ها و مناقشه‌هاي فراوان، پيشبرد مذاكره و گفت وگوهاي پايدار بسيار ضروري است. به رغم تكاپو و تقلاي رياض براي همراه‌سازي آمريكا با سياست‌هايش، واشنگتن پس از گفت وگوهاي هسته اي ايران و گروه 1+5 در تلاش است اين واقعيت را به مقام‌هاي سعودي بقبولاند كه براي بازگشت ثبات به خاورميانه بايد نقش منطقه اي ايران را بپذيرند.
آمريكا به خوبي مي داند ايران يكي از پايه‌هاي اصلي حفظ نظم و ثبات در خاورميانه است و همراهي با سياست‌هاي تنش زاي عربستان نمي تواند به تامين امنيت منطقه خاورميانه و اهداف كلان واشنگتن كمك كند.
با اين حال آمريكا نمي خواهد متحدان سنتي خود را ناخرسند نگه دارد از اين رو سفر اوباما را مي‌توان تلاشي براي جلب رضايت كشورهاي عربي با كمترين هزينه ممكن براي كاخ سفيد توصيف كرد؛ تلاشي كه به راه رفتن رييس‌جمهوري آمريكا روي فرش قرمزي يخ زده به سمت كاخ حاكمان سعودي مي‌ماند.
همانطور که پيشتر هم اشاره شد،عربستان در تلاشي از پيش شکست خورده سعي کرد با پايين آوردن مصنوعي بهاي نفت که خود بيش از ديگر کشورها به آن وابسته است،ايران را تحت فشار بگذارد اما اين حربه رياض اکنون به چالشي براي عربستان و همپيمانان اين کشور تبديل شده است.
در همين ارتباط،نشريه فايننشيال تايمز در گزارشي با اشاره به کاهش قيمت‌هاي نفت خام در پي اقدامات عربستان سعودي، از ظهور نيروهاي جديدي در اين کشور خبر داد که پرونده نفتي را سياسي کرده‌اند.
به گزارش تسنيم، روزنامه فايننشيال تايمز در گزارش خود به بررسي وضعيت بازار نفت و جايگاه عربستان پرداخت نوشت: عربستان به عنوان بزرگترين توليد‌کننده نفت در جهان اجازه داد که قيمت‌هاي جهاني نفت در طول دو سال اخير زير نظر علي النعيمي وزير نفت سعودي کاهش يابد.
در اين گزارش با عنوان "نيروهاي جديد در عربستان در جنگ قيمت‌هاي نفت دخالت مي‌کنند"، آمده است: شاهزادگان و نيروهاي جديدي در داخل خاندان حاکم سعودي وجود دارند که در سياست عربستان درخصوص نفت دخالت مي کنند و اين وضعيت در نشست‌هاي اخير دوحه درباره وضعيت بازار نفت و قيمت‌هاي آن واضح بود.
روزنامه فايننشيال تايمز نوشت: عربستان به امضاي توافقي با کشورهاي اصلي توليد کننده نفت اعم از کشورهاي عضو سازمان اوپک يا خارج از آن مثل روسيه نزديک شده بود و همه آنها براي تلاش جهت مهار قيمت کاهشي نفت گردهم آمده بودند.
اين روزنامه افزود،توافق بر اين تاکيد داشت که عربستان توليد روزانه نفت خود را در قالب گروه کشورهاي حاضر در نشست دوحه کاهش دهد اما اندکي قبل از امضاي توافقنامه، يک شاهزاده بارز سعودي اصرار کرد که ايران بايد در هرگونه توافقنامه اي براي کاهش نفت مشارکت داشته باشد تا اينکه عربستان نيز در آن مشارکت کند و همين امر باعث برهم خوردن توافق و شکست کامل نشست شد.
به نوشته فايننشيال تايمز، بارزترين نکته در نشست دوحه اين بود که محمد بن سلمان جانشين وليعهد و فرزند 30 ساله شاه سعودي دست برتر را در سياست‌هاي نفتي عربستان کسب کرده است تا حدي که حتي علي النعيمي کارشناس را نيز کنار گذاشت.اين روزنامه تصريح کرد: ورود اين نيروهاي جديد در سياست نفتي عربستان در بازارهاي جهاني نفت به هيچ وجه پيش بيني نمي شد؛ بازاري که قيمت‌هاي خام را زير نظر دارد و درنتيجه اين وضعيت، نمي توان پيش بيني کرد که در آينده چه روي خواهد داد.
ش.د9500503
