تورم و رکود، میراث پوپولیسم اقتصادی

دولت ونزوئلا حالت فوق‌العاده اقتصادی را برای سومین ‌بار تمدید کرد

صف‌های طولانی هزاران مردمی که برای دریافت مایحتاج اولیه غذایی و دارویی خود در مقابل ادارات دولتی تجمع کرده‌اند، تصویر واضحی از وضعیت جاری در کشورهایی است که سررشته تدابیر اقتصادی خود را به دست سیاستمدارانی سپرده‌اند که رویکردشان پوپولیستی است. از این دست کشورها نمونه‌های فراوانی را می‌توان سراغ گرفت. از چپ‌گرایان اروپایی در یونان و اسپانیا تا برخی کشورهای آسیایی و نیز دولت‌هایی در امریکای لاتین، همگی در یک نکته اشتراک نظر دارند: توسل به راهکارهای پوپولیستی در اقتصاد با شعار عدالت اقتصادی و رفاه اجتماعی تازه‌ترین نمونه از این دست سیاست‌ها، آماری است که از نرخ تورم در ونزوئلا پایتخت پوپولیسم اقتصادی جهان منتشر شده است. مادورو رئیس جمهور، بحران ایجاد شده در این کشور و افزایش تورمی که بنا به گفته کارشناسان به 300 درصد هم رسیده است را تنها ناشی از جنگ اقتصادی مخالفان خود می‌داند که می‌خواهند او را از قدرت برکنار کنند.

مادورو برای سومین بار چند روز پیش حالت فوق‌العاده در این کشور را به مدت دو ماه دیگر تمدید کرد و در جریان حکم ابلاغ شده اعلام کرد که دولت مجاز است برای ضبط دارایی‌های شرکت‌های خصوصی جهت تأمین مایحتاج اولیه مردم اقدام کند! موضوعی که انتقادات شدیدی را علیه او برانگیخته است. کشاکش مادورو با پارلمانی که در دست منتقدان قرار دارد، مشکلات اقتصادی کشور را افزون کرده است. اکنون این کشور از کمبود 80 درصدی مواد غذایی رنج می‌برد و وضعیت بغرنج اقتصادی‌اش هم‌چنان مردم عادی را قربانی می‌کند. مردم می‌گویند دارو بشدت کمیاب است و کودکان در حال مرگ اند. وضعیت به جایی رسیده است که کلمبیا مرزهای خود را با ونزوئلا برای آنچه کمک به کشور همسایه در وخامت اوضاع اقتصادی خوانده باز کرده است و سیل مردم گرسنه به آن سمت سرازیر شدند.

بی‌تدبیری یا توطئه اقتصادی؟

مادورو می‌گوید علیه وی توطئه کرده‌اند، مخالفان می‌گویند بی‌تدبیری رئیس جمهور عامل مهم بحران کنونی است، همچنان شاخص‌های کلان اقتصادی این کشور بشدت رو به افول است و مردمی که از دستیابی به حداقل تأمین کالاهای اولیه مورد نیاز خود محروم‌اند برایشان فرقی نمی‌کند که وضعیت کنونی حاصل بی‌تدبیری است یا توطئه! 96 درصد اقتصاد ونزوئلا وابسته به درآمدهای نفتی است و افت شدید قیمت نفت، درآمدهای این کشور را بشدت کاهش داده است.

کاهش بهای نفت و در نتیجه کاهش درآمدهای ارزی ونزوئلا موجب شد میزان واردات این کشور در سال 2015 نسبت به 2012حدود یک سوم کاهش پیدا کند و منجر به کمبود مواد غذایی و محصولات دارویی در این کشور شود. اما مادورو همچنان معتقد است تورم اقتصادی و کمبود برخی محصولات و کالاها در بازار داخلی ونزوئلا نتیجه یک جنگ اقتصادی است که بازیگران آن احزاب مخالف هستند و هدف اصلی آن برکنار کردن وی از قدرت است. میزان تولید ناخالص داخلی این کشور نیز در سال گذشته برای دومین سال پیاپی پنج و هفت دهم درصد کاهش یافت.

اما به عقیده کارشناسان تنها کاهش قیمت نفت عامل به وجود آورنده این مشکلات نیست! از نظر آنان مشکل به ساختار‌های اقتصاد بشدت تمرکزگرا و نفتی ونزوئلا بر می‌گردد. طبق آمار این کشور در سال‌های 2007 تا 2012 بیشترین میزان فروش نفت با بالاترین قیمت را به میزان چند صد میلیارد دلار فروخته است. با این حال این درآمد وارد بخش‌های اقتصادی و صنعتی این کشور نشده است و زیرساخت‌های اقتصادی و زیربنایی این کشور که می‌توانست با تزریق این مبلغ هنگفت بسامان شود بهره‌ای نبرد! کارشناسان می‌گویند طی این سال‌ها که بخش اعظم آن با ریاست جمهوری هوگو چاوز سپری شده است، بخش‌های اقتصادی این کشور بسیار ناکارآمد شده و فاصله طبقاتی بشدت افزایش یافت. همچنین فساد سیستمی در این کشور طی این سال‌ها رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد. شکاف اجتماعی بسیار عمیق و غیرقابل ترمیم شده است.

درس‌های فاجعه اقتصادی ونزوئلا برای ایران

وضعیت اقتصادی کنونی ونزوئلا بی‌شباهت به برخی دوره‌های اعمال سیاست‌های پوپولیستی در ایران هم نیست. زمانی که درآمدهای نفتی بی‌سابقه‌ای از فروش نفت نصیب ایران شد اما این درآمدها صرف بهبود زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی ایران نشد و همزمان شد با برخی سیاست‌های انبساطی و تزریق پول بی‌هدف در جامعه. این وضعیت موجب شد که تورم لجام گسیخته‌ای در کشور به وجود آید که در دوره‌هایی این تورم به بیش از 40 درصد هم رسید. افزون بر این اتخاذ سیاست‌های غلط اقتصادی، افزایش شکاف طبقاتی و همچنین پدیدار شدن بیش از پیش فقر در لایه‌های پایین اجتماعی را سبب شد که به اذعان کارشناسان نابرابری‌ها را دامن زد و قدرت خرید را بسیار پایین آورد.

عدم استفاده بهینه از منابع حاصل از ازدیاد درآمدهای نفتی حتی موجب جهش چند برابری واردات کشور با هدف کنترل تورم گسترده داخلی شد. وارداتی که صنایع و تولیدی‌های داخلی را به مرز تعطیلی کشاند و بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط را از کار انداخت. آنچه که در فضای کنونی اقتصاد کشور تحت عنوان رکود مشاهده می‌شود نیز از نتایج این سیاست‌های غلط محسوب می‌شود. در حالی که شعار برابری و عدالت اقتصادی سر داده می‌شد اما در عمل ضمن اینکه این عدالت برقرار نشد، زمینه برای جهش نابرابری طبقاتی بیش از پیش فراهم شد. همچنین بی‌انضباطی مالی گسترده افزایش فساد در ساختار‌های اداری و اقتصادی را دامن زد و از طرف دیگر بخش خصوصی هم تحت تأثیر این بی‌انضباطی مالی، شکننده‌تر از هر زمانی دیگری به حیات خود ادامه داد.

15 سال فاجعه پوپولیسم بولیواری

کارشناسان می‌گویند اوضاع کنونی اقتصاد ونزوئلا و ارثیه‌ای که برای مادورو به جای مانده است حاصل پوپولیسم چاوز است! فردی که با شعار عدالت و برابری، رأی مردم را از آن خود کرد ولی هیچ گاه نتوانست وعده‌هایش را تحقق بخشد. چاوز در بند سوسیالیسم خود ساخته، اقتصاد شکننده ونزوئلا را بدون اینکه ترمیم کند، آشفته‌تر تحویل مادورو داد.

شعار برابری چاوز در عمل به شکاف طبقاتی بسیار بزرگی در ونزوئلا منجر شد که ضمن نابودی صنعت و اقتصاد این کشور زمینه را برای فلاکت اقتصادی بی‌سابقه‌ای فراهم کرد. با این حال سایه پوپولیسم بر اقتصاد ونزوئلا هیچ گاه کمرنگ نشد! اکنون هم وضعیت بغرنج ونزوئلا با زمامداری مادورو دوچندان شده است و پوپولیسم حاکم بر روح سیاست بولیواری مادورو و همقطارانش چشم‌انداز مثبتی فراروی اقتصاد بشدت فلج ونزوئلا قرار نمی‌دهد. ناظران می‌گویند فروپاشی کامل اقتصادی نزدیک است اما هنوز هم پوپولیسم بولیواری در این کشور به حیات خود ادامه می‌دهد و هنوز هم حامیان پر و پا قرص انقلاب به اصطلاح بولیواری از خود نمی‌پرسند حاصل 15 سال زمامداری سردمداران انقلاب چه بوده است!

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/6261/6/141101/0

ش.د9501125