قدرت و اقتدار نرم و عامل افزاینده آن در قرآن

جوزف نای نظریه پرداز آمریکایی «توانایی یک کشور در تحصیل خواسته‌های خود از طریق جاذبه،‌ نه اعمال زور و کیفر» را "قدرت نرم" نامیده است.[1]. در کنار قدرت نرم گاه مفهوم «قدرت هوشمند» و «قدرت سخت» نیز در ادبیات سیاسی جهان مورد استفاده قرار می گیرد.

این مفهوم در فرهنگ غرب در حقیقت به معنای فریب کاری و اغوای دیگران است. جوزف نای خود این حقیقت را این گونه بیان می کند : «مقصود من از قدرت نرم چیست؟ قدرت، توانایی اثرگذاری بر دیگران برای به دست آوردن پیامد مطلوب است. شما می‌توانید از سه راه اعمال قدرت کنید: از راه تهدید، از راه تطمیع، از راه جذب که دیگران را وادار می‌کند آنچه شما دوست دارید، دوست بدارند. اگر شما قادر باشید دیگران را به پذیرش خواسته خود وادارید، می‌توانید بخش عظیمی از سیاست نامطلوب چماق و هویج را حذف کنید. یکی از راه‌های عملی شدن آن، این است که قدرت اغوا و گمراه سازی، جهانی است»[2].

او بر اساس نظریه خود منابع کسب قدرت نرم را اندیشه مخاطب، فرهنگ، منابع اقتصادی ، قدرت نظامی، استراتژی حکومت و... می داند. او معتقد است باید پس از بکارگیری قدرت سخت،  قدرت نرم وارد میدان شده و ادامه کار را در دست ‌گیرد؛ از طریق برنامه‌هایی چون کمک‌های بشر دوستانه یا ساخت مدارس و بیمارستان‌ها و از این دست اقدامات.

در فرهنگ اسلام هدف بکارگیری قدرت نرم به عنوان اغوای دیگران و یا ایجاد قدرت جاذبه برای تسلیم دیگران برای حفظ منافع مادی گروه سلطه گر نیست و به عبارتی هدف، تقویت قدرت نرم با فریب و تظاهر و ریا نیست، بلکه هدف تقویت اقتدار نظام اسلامی  به منظور «ترهیب» دشمنان خدا و مردم و اقدام فی سبیل الله و در نهایت کسب منافع مادی و معنوی برای امت اسلامی ومظلومان جهان است . شاید بتوان این مفهوم را از این آیه شریفه برداشت نمود.« وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْ‏ءٍ في‏ سَبيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ» ( انفال:60)  هر نيرويى در قدرت داريد، براى مقابله با آنها [دشمنان‏]، آماده سازيد! و (همچنين) اسبهاى ورزيده (براى ميدان نبرد)، تا به وسيله آن، دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد! و (همچنين) گروه ديگرى غير از اينها را، كه شما نمى‏شناسيد و خدا آنها را مى‏شناسد! و هر چه در راه خدا (و تقويت بنيه دفاعى اسلام) انفاق كنيد، بطور كامل به شما بازگردانده مى‏شود، و به شما ستم نخواهد شد!

بهترین راه اتصال به منبع اقتدار نرم در فرهنگ قرآن

در فرهنگ قرآن منبع قدرت و اقتدار حقیقی خداوند است و دیگر قدرت ها پوشالی و یا قدرت خیالی اند. خداوند در جایی می فرماید: «َ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَميعا»( بقره : 165) تمامِ قدرت، از آنِ خداست؛    ودر جای دیگر می فرماید:ُ «ذُو الْقُوَّةِ الْمَتينُ» (ذاریات: 58) و اوست صاحب نيرويى سخت استوار.  و می فرماید:َ« ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّه‏»(کهف: 39) قوّت (و نيرويى) جز از ناحيه خدا نيست!

قرآن کریم راه رسیدن به قدرت حقیقی و پایدار را ارتباط قلبی با منبع قدرت می داند و بهترین راه ارتباط قلبی را بازگشت و استغفار به در گاه او معرفی می کند.  در آیه شریفه ای می فرماید:

«وَ يا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى‏ قُوَّتِكُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمينَ» ( هود:52)  و اى قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش كنيد، سپس به سوى او بازگرديد، تا (باران) آسمان را پى در پى بر شما بفرستد؛ و نيرويى بر نيرويتان بيفزايد! و گنهكارانه، روى (از حق) بر نتابيد!» 

     بدیهی است ملتی که با این قدرت آشنا گشت و بازگشت دائمی به سوی او داشت واز نافرمانی و گناه دوری جست، همه قدرت های ظاهری را پوشالی دانسته و از هیچ قدرتی نمی هراسد. امام خمینی (ره) کسی بود که توانست با اتکال به قدرت الهی،  قدرتهای بزرگ جهانی را بارها تحقیر نموده و به ذلت بکشاند و این راه کسب قدرت و اقتدار الهی را به ملت های مسلمان بنمایاند.

این همان اقتداری است که برای دشمنان موجب وحشت و رعب و برای عموم مردم عامل جاذبه و پیروی از حق خواهد شد.

بنابراین هدف کسب قدرت و اقتدار نرم در اسلام و منابع و روش های آن به طور ماهوی با فرهنگ غرب متفاوت است . در فرهنگ غرب «قدرت نرم» بر اساس نظریه جوزف نای در جنگ نرم با کارهای ظاهری و فیزیکی به منظور فریب شکل می گیرد، مانند ساختن بیمارستان و کمک های ظاهری بشردوستانه و فریبنده به همراه تبلیغات ؛ اما در اسلام اقتدار نرم با انجام تکالیف الهی، عمل خالصانه و بدون ریا برای خدا، ایمان و اعتقاد  و استغفار و توبه و دوری از گناه و خیانت و فریب، جاذبیت معنوی و حقیقی را پدید می آورد. 

نمونه بارز اقتدار اسلامی را در استراتژی بسیجیان و پاسداران اسلام در دفاع از نظام اسلامی در داخل و  خارج شاهد هستیم. آنان افزون بر آماده ساختن عناصر اقتدار در ابعاد نظامی (صنعت موشکی)، اقتصادی (قرارگاه سازندگی)، علمی (پیشرفت های پزشکی و هسته ای) همواره در بحران ها به یاری مردم مظلوم جهان مانند مردم ستمدیده فلسطین، سوریه،  لبنان، عراق، نیجریه  و ... شتافته و به صورت گمنام و بدون هیچ گونه ادعایی جان خود را در راه خدا فدا می کنند. روزها همچون شیر غران در میدان نبرد و شبها  به راز ونیاز مشغول اند.