حباب داعش ترکید

(روزنامه كيهان – 1395/04/24 – شماره 21390 – صفحه 8)

بازیگران بین‌المللی همواره برای رسیدن به اهداف خود کنش‌های خود را براساس شرایط محیطی و مقتضیات زمانی تعیین می‌کنند. در پاره‌ای از زمان‌ها بازیگران مجبور می‌شوند به دلیل دستیابی به اهداف بلند مدت، اهداف کوتاه‌مدت را فدا کنند و در برخی از برهه‌ها بازیگران بر‌عکس عمل می‌کنند. از سوی دیگر برخی بازیگران وجود دارند که به دلیل شکست‌ها و ضعف‌ها مجبورند جای استراتژی و تاکتیک را با هم عوض کنند. این بازیگران در واقع زمانی دست به این تغییر بنیادی می‌زنند که بقای آنها با تهدید مواجه باشد. به عبارت دیگر زمانی که موجودیت و هستی یک بازیگر در خطر قرار بگیرد آن بازیگر مجبور می‌شود برای حفظ خود به عنوان آخرین راه از استراتژی خود بگذرد و با اتخاذ تاکتیک‌هایی صرفا ابراز وجود کند. در این شرایط این بازیگر تصور می‌کند که با این اقدامات تاکتیکی می‌تواند برای خود زمان بخرد و با افزایش قدرت و به دست آوردن ابزارهای مناسب دوباره در مسیر استراتژی خود گام بردارد.

اما این تصور بسیار اشتباه است چرا که زمانی که بازیگران استراتژی خود را فدای تاکتیک می‌کنند عملا سند فروپاشی خود را امضا کرده‌اند. یکی از شبه‌بازیگران بین‌المللی که همواره تغییرات زیادی در اقدامات خود انجام می‌دهند گروه‌های تروریستی هستند. این بازیگران به دلیل آنکه مشروعیت ندارند همواره برای بقا مجبورند از روش‌های نوینی استفاده کنند. به همین دلیل عمر آنها بسیار کوتاه است و قدرت مانور آنها معمولا پس از چند سال فروکش می‌کند. در این شرایط آنها مجبورند با اتخاذ تاکتیک‌های نوین، از استراتژی خود چشم‌پوشی کنند و صرفا به دلیل ضعف، برای بقا بجنگند. یکی از این گروه‌های تروریستی داعش است که استراتژی و هدف بلندمدت خود را ایجاد «خلافت اسلامی» عنوان کرده است.

داعش در سال 2013 میلادی اعلام موجودیت کرد. داعش یک گروه مسلح تروریستی است که اندیشه سلفی - تکفیری را پیشه خود کرده و هدف اعلامی سازمان‌دهندگان آن نیز تاسیس «‌خلافت اسلامی و اجرای شریعت» عنوان شده است و عراق و سوریه نیز جولانگاه عملیات آنهاست. ریشه‌های تشکیل داعش به سال 2004 میلادی باز‌می‌گردد زمانی که ابو‌مصعب زرقاوی (‌سرکرده القاعده در عراق) گروهی به نام «جماعت توحید و جهاد » را تشکیل داد. زرقاوی ریاست این گروه را به عهده داشت و با القاعده به رهبری اسامه بن لادن در آن زمان بیعت کرد و سپس نماینده القاعده در این منطقه شد و «‌شبکه القاعده در کشور رافدین‌(‌عراق)» نام گرفت. شبکه القاعده در عراق در زمان اشغالگری آمریکا در عراق به عنوان یک گروه مسلح ضد نیروهای آمریکایی مطرح و همین باعث جذب جوانان عراقی شد که برای مقابله با اشغالگران آمریکایی در عراق تلاش می‌کردند و همین مسئله به سرعت بر نفوذ این شبکه و نیروهای آن افزود و به نیروهای آن اضافه کرد. زرقاوی در سال 2006 میلادی در نوار ویدیویی ظاهر شد و تشکیل «‌شورای مشورتی مجاهدین‌» به رهبری عبد‌الله رشید بغدادی را اعلام کرد‌.

زرقاوی در همان ماهی که تشکیل این شورا را اعلام کرد کشته شد و ابو‌حمزه مهاجر به عنوان رهبر شبکه القاعده در عراق انتخاب شد. اواخر سال 2006 میلادی یک گروه نظامی تشکیل شد که دربرگیرنده همه شبکه‌ها و تشکیلات تروریستی در عراق بود، این گروه با نام «‌دولت اسلامی عراق» فعالیت کرد و رهبر آن ابو‌عمر بغدادی بود. در سال 2010 میلادی نیروهای آمریکایی به اجرای عملیات نظامی در منطقه ثرثار اقدام و به خانه‌ای که ابو‌عمر بغدادی و ابو‌حمزه مهاجر در آن حضور داشتند حمله کردند و پس از درگیری‌های شدید بین دو طرف و به‌کارگیری هواپیماها این دو نفر کشته شدند. شورای مشورتی دولت اسلامی عراق پس از گذشت ده روز تشکیل جلسه داد و ابو بکر بغدادی را به جای عمر بغدادی به ریاست انتخاب کرد و او امروز خود را امیر دولت اسلامی عراق و شام می‌داند.

بغدادی در آغاز مسیر خود در رهبری گروه دولت اسلامی عراق، تنها به دنبال آن بود که در کشور عراق صاحب قدرت و قلمرو شود. اما بحران سوریه، توجه بغدادی را به سوی ظرفیت‌های داخل این کشور جذب کرد و همین موضوع باعث شد نام گروه خود را به دولت اسلامی عراق و شام تغییر دهد و در سوریه نیز مشغول جنگ و درگیری شود. البته البغدادی پا را از این نیز فراتر گذاشت و خواهان قلمروگشایی در لبنان، اردن، فلسطین و سرزمین‌های اشغالی نیز شده است. در واقع استراتژی و هدف بلند مدت داعش ایجاد خلافت اسلامی در عراق و سوریه اعلام شده است. برای این منظور داعش اقدام به تصرف شهرها و مناطق مختلف عراق و سوریه کرد و شرق سوریه به همراه غرب عراق را نیز توانست به تصرف خود درآورد. در واقع داعش در این مناطق موفق شد با درآمدهای حاصل از قاچاق، دزدی، مالیات و غارت منابع نفتی این دو کشور و صد البته حمایت‌های غرب، برخی کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی نظام مورد نظر خود را در دو سال گذشته برقرار سازد. اما دیری نپایید که این نظام خودساخته از هم فروپاشید.

حملات منسجم ارتش عراق و سوریه به تروریست‌های داعش و کمک‌های ایران و روسیه باعث شد بسیاری از مناطق تحت تصرف داعش آزاد شود. در سوریه اکنون این گروه تروریستی با عقب‌نشینی به شهر رقه به نوعی در محاصره نیروهای سوری گرفتار شده است. در عراق نیز داعش تمامی شهرهای تصرف شده را از دست داد و اکنون تنها در موصل حضور دارد و عملیات آزادسازی این شهر نیز شروع شده است. شکست‌های پی‌در‌پی باعث شده موجودیت و بقای این گروه تروریستی با تهدید اساسی مواجه شود. از این‌رو این گروه اقدام به فدا کردن استراتژی خود یعنی تصرف شهرها با هدف ایجاد خلافت اسلامی با استفاده از تاکتیک حملات انتحاری کرده است. اوج این حملات در عراق اتفاق افتاد. روز شنبه 12 تیرماه تروریست‌ها شهر بغداد پایتخت عراق را هدف قرار دادند. یک کامیون مملو از مواد منفجره در محله الکراده بغداد در حالی منفجر شد که خانواده‌ها مشغول خرید عید فطر بودند. گروه تروریستی داعش مسئولیت این حملات را بر عهده گرفت. در این انفجار نزدیک به 300 عراقی به شهادت رسیدند و صدها تن نیز مجروح شدند.

چند روز پس از این حمله، عملیات تروریستی در نزدیکی مرقد امامزاده‌محمد(ع) فرزند امام هادی(ع) در استان «صلاح‌الدین» عراق نیز 40 شهید و 75 مجروح برجای گذاشت. حملات انتحاری کوچکتر از این نیز بارها در عراق و سوریه اتفاق افتاده است. اما دو انفجار اخیر عراق به خوبی نشان‌دهنده روی آوردن داعش به اینگونه حملات است. در واقع با تنگ شدن عرصه بر داعش این گروه تروریستی تغییر تاکتیکی آشکاری داده است و صرفا به عملیات انتحاری و پراکنده رو آورده است. اجرای این تاکتیک در برخی کشورهای غربی- عربی و ترکیه نیز کاملا مشهود است.

در اسفند ماه گذشته کارشناسان نظامی موسسه «پژوهش‌های امور خاورمیانه» در واشنگتن اعلام کردند تروریست‌های داعش هم به لحاظ تاکتیکی و هم به لحاظ عملیاتی ضعیف شده‌اند و دیگر نمی‌توانند کاری را که در سال ۲۰۱۴ انجام دادند یعنی تصرف موصل و رسیدن به دروازه‌های بغداد را تکرار کنند. بنابه گفته این کارشناسان، داعش قرار نیست از میدان جنگ خارج شود بلکه با توجه به ظرفیت تضعیف شده‌اش برای دست زدن به حملات نظامی متعارف به دنبال آن است که در قالب یک سازمان تروریستی محدود تغییر شکل دهد. در چند ماه گذشته داعش دست به صدها عملیات انتحاری زده است. رابرت ایت واک، کارشناس مرکز «وودرو ویلسون» در واشنگتن نیز با استناد به یکسری آمارهای وزارت امور خارجه آمریکا در اسفند ماه گذشته اعلام کرد: داعش ۴۰ درصد از اراضی خود در عراق را از دست داده است.

به گفته وی اکنون این امید و یا حتی انتظار وجود داردکه به زودی داعش را وادار به خارج شدن از اراضی بیشتر کنیم. روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال نیز در مطلبی به تغییر تاکتیک داعش اشاره کرده و نوشته است، این گروه تروریستی تاکتیک خود در خاورمیانه را تغییر داده و در حال حاضر از کنترل و تصرف سرزمینی به سمت بمب‌گذاری و حملات انتحاری پیش رفته است. بعد از حملات تروریستی به پاریس و بروکسل، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن بود که داعش در حال تغییر استراتژی خود از تصرف سرزمینی و حملات چریکی به بمب‌گذاری‌ها و حملات انتحاری است. این تغییر استراتژی اکنون کاملا عملی شده است.

با توجه به بحران جذب نیرو به دلایل آشکار شدن ماهیت داعش و همچنین شکست‌های مکرر کارشناسان معتقدند، جنگجویان داعش در ‌‌نهایت در درون مردم و گروه‌های جمعیتی ذوب می‌شوند و حملات بسیار خطرناکی علیه اهداف مختلف مردمی انجام می‌دهند. بنابراین، این گروه احتمالاً به دنبال از دست دادن قلمرو خود در خاورمیانه و به ویژه در عراق و سوریه، به سمت حملات جهانی و اهداف تروریستی جهانی همانند آنچه در بروکسل و پاریس انجام داد، گام برمی‌دارد.

در ‌‌نهایت، به رغم اینکه داعش در چند ماه اخیر، بخش بزرگی از قلمرو خود را از دست داده و تا حدودی در چارچوب مرزهای خودساخته‌اش تضعیف شده است، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های جدید این گروه به صورتی در حال تغییر است که می‌تواند نه تنها برای خاورمیانه خطرناک و تهدیدزا باشد، بلکه می‌تواند تمامی جهان و به ویژه اروپا را با تهدید جدی مواجه کند. سه سال پیش تروریست‌های داعش با تصرف مناطق وسیعی از خاک عراق و سوریه باعث تعجب فراوان در جهان شده و حتی تا چند کیلومتری شهر بغداد، پایتخت عراق نیز پیش رفتند. امروز این گروه تروریستی هم به لحاظ تاکتیکی و هم به لحاظ عملیاتی تضعیف شده‌اند. آنها دیگر نمی‌توانند کاری را که در سال ۲۰۱۴ انجام دادند یعنی تصرف موصل و رسیدن به دروازه‌های بغداد تکرار کنند. حباب قدرت آنها ترکیده است. اما این به معنای آن نیست که داعش را باید تمام شده و شکست خورده در نظر گرفت. داعش امروز تغییر شکل داده و از عملیات متعارف قبلی دور شده است.

اما عملیات انتحاری یکی از خطرناک‌ترین شیوه‌های تروریست‌ها برای پیشبرد اهداف آن‌ها است. عراق از سال 2003 با این پدیده شوم مواجه است و تاکنون هزاران عراقی در اثر این حملات قربانی شده‌اند. پناه داعش به حملات انتحاری نشان از ضعف این گروه تروریستی است، اما داعش نشان داده است که می‌تواند در اوج ضعف و تنگنا حملات تروریستی خطرناکی را در عراق و سوریه طراحی کند. عملیات و حملات انتحاری ابزار داعش نه تنها در جهان اسلام بلکه در تمام جهان است. داعش با پناه بردن به حملات انتحاری پس از شکست‌های متعدد رسما به شکست ایده ایجاد خلافت اسلامی اعتراف کرده است. گروه‌های تروریستی همانند انرژی هستند که هیچگاه از بین نمی‌روند و فقط از شکلی به شکل دیگر درمی‌آیند. داعش نیز اینگونه است و پس از ناکامی در ایجاد خلافت اسلامی به سمت حملات انتحاری گسترده پیش خواهد رفت. حتی احتمال دارد این گروه تروریستی با نام و نشان دیگری در کشوری دیگر نیز ظهور کند و فاز جدیدی از حملات تروریستی را آغاز کند.

تنها راه مهار تروریست‌ها قطع حمایت برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از آنها است، چرا که تروریست‌ها تنها در سایه همکاری و همراهی همه کشورهای منطقه ریشه‌کن خواهند شد. http://kayhan.ir/fa/news/79901

ش.د9501328