محرم سال گذشته بود که یک ویدیوی نوحه خوانی در فضای مجازی پخش شد که در آن، دو نوحه خوان با هیاتی بزرگ با یکدیگر هم آوا می‌شدند که «الله الله کو صبح فتح و ظفر... کِی می آید پایان رنج بشر...». این اثر که پس از پرداختن به واقعه عاشورا، در پایان بشارت ظهور منجی را می دهد، با استقبال مخاطبان روبه رو شد.
به گزارش گروه فرهنگی بصیرت به نقل از خبرگزاری ایسنا، نوحه «الله الله» برای اولین بار در سال ۱۳۹۳ توسط هیات «کوچه بیوک» یزد اجرا شد. یکی از نکات جالب این است که این اثر آهنگسازی شده و روی ملودی تکراری خوانده نشده است. از طرفی برای خوانش آن تا حدودی از ردیف آوازی ایرانی استفاده شده است.
مصطفی محسن زاده و سروش رحمانی این نوحه را خوانده اند. شاعر آن نیز محمدعلی کریمی و آهنگسازش سروش رحمانی هستند.
علی شیرازی - پژوهشگر و مدرس آواز ایرانی - در گفت وگو با ایسنا، نظر خود را درباره این اثر این‌گونه بیان کرد: آیین های سوگواری (مداحی و روضه خوانی) در دو دهه اخیر از آواز و موسیقی دستگاهی بسیار فاصله گرفته اند. در واقع تا زمان وقوع انقلاب، هماهنگی و بهره مندی خوبی را در مرثیه خوانی نسبت به ردیف موسیقی و آواز ملی مان شاهد بودیم، اما از سال ۱۳۵۷ به بعد تا شروع دهه ۷۰، توقفی در این روند ایجاد شد. از آن پس تا امروز هم تقریباً توقف کامل آن مسیر را نظاره کرده ایم و در ادامه نیز شاهد رشد کمی (و نه کیفی) مداحی پاپ بوده ایم.
او ادامه داد: در سال ها و دهه های دور، مداح و مرثیه خوان قابل و درجه یک، کسی بود که بر دستگاه های موسیقی ایرانی تسلط داشت. البته ریشه این موضوع به فرهنگ ایران باستان و سوگ خوانی های آن دوره برمی گشت. پس از اسلام نیز آداب و رسوم ایرانی با باورهای مذهبی درهم آمیخته شدند که ریشه این موضوع به هوش و ذکاوت ایرانیان برای حفظ سنت‌های خود و استفاده از داشته های شان در هماهنگی و همراهی با اعتقادات مذهبی آن ها (اسلام و تشیع) برمی گشت.
شیرازی اظهار کرد: حالا باعث خوشحالی است که چنین اثری (نوحه الله‌الله) در فضای امروز که مرثیه خوانی و مداحی دچار کژتابی شده و اعتراض هایی را برانگیخته، منتشر شده است. فکرمی کنم طبقه متوسط و دین دار از این اثر استقبال کرده اند و کسانی که در این اجرا حضور دارند، بسیاری شان از همین طبقه هستند.
او با بیان این که اولین چیزی که در این اثر با آن روبه رو می شویم، احترام به مخاطب است، گفت: نبودن کاغذ در دست مردم نشان می دهد که آن ها شعر را حفظ هستند، شاید هم از طریق کامپیوتر و مانیتور، شعر هم آوایی را می بینند و همزمان می خوانند، اما هرچه هست نظم خوبی بر اجرای جمعی حکمفرماست. در حالی که من به یاد دارم در دوران کودکی ام در دسته های عزاداران در شهرری، کاغذ اشعار در دستان هیأتی ها بود.
این مدرس آواز ادامه داد: همین حس احترام که در این اثر دیده می شود، مخاطب را به وجد می آورد. در حالی که حتی اگر حرف درستی را با احترام نزنیم، دافعه ایجاد می کند.
شیرازی بیان کرد: این کار، تنظیم خیلی خوبی دارد و سکوت های گاه و بی گاهی که در غیاب نواختن ضرب (سینه زنی) می بینیم، بسیار جالب است. این دو خواننده با هم هماهنگ هستند و به شیوه ای که استاد حسین علیزاده - نوازنده تار و سه تار - با «دلشدگان» ترویج کرد، با یکدیگر هم آوایی می کنند. به این ترتیب که ابتدا، فرد جوان تر آوازش را شروع می کند و فرد میان سال آن را ادامه می دهد، سپس با نوعی سؤال و جواب در آواز، کارشان را ادامه می دهند.
او با اعتقاد به این‌که فرد میان سال تا حدی بر صدای خود مسلط تر است، اما خواننده جوان تر در خوانندگی جلوه گری می کند، اظهار کرد: او با حرکت دست و صورت، مردم را با خود همراه می کند. حرکات دست و اشاره های خواننده جوان تر به مردم، یکی از جلوه های همدلی میان آن هاست. اساساً هم آوایی و خوانش جمعی سرود، ترانه و حتی مرثیه، جلوه ای از ایجاد و تقویت همدلی میان انسان هاست. در مجموع نیز صدای این دو نفر، مخلوطی از مداحی و خوانندگی پاپ است.
این پژوهشگر آواز گفت: هماهنگی جالبی که میان سینه زنان و خوانندگان در این اثر وجود دارد، نشان دهنده این است که پیش از این، در طول جلسات متعددی با یکدیگر همخوانی و همسرایی داشته اند. وجود چنین نظمی باعث می شود با یک اثر هنری روبه رو باشیم.
شیرازی با بیان این‌که هر دو خواننده به کارشان تا حدی مسلط و حرفه ای هستند، اظهار کرد: ایرادی که به آن ها می‌توان گرفت، این است که در خوانش این کار، گام اجراییِ مایه را بالا گرفته اند و می بینیم هرچند خود این دو خواننده از پس اجرای بیشتر نت ها برمی آیند، اما خیل هم آوایان با وجود تسلط جمعی نسبی ای که نشان می دهند، در نت های اوج خارج می شوند.
او درباره دستگاه های استفاده شده در این اثر نیز توضیح داد: این اثر مرزی میان دستگاه نوا و نوعی مایه بیات اصفهان (البته نوعی بیات اصفهان که چندان از نوع ایرانی خالص نیست) دارد. استاد نادر گلچین و ایرج خواجه امیری آثار مشهوری را در این زمینه در کارنامه خود دارند.
وی افزود: دستگاه نوا در تعزیه های ما بسیار ریشه دارد و در نسخ بسیاری از تعزیه ها، گوشه هایی از نوا به طور مفصل خوانده می شد و یکی از دلایلی که این اثر را می توان ایرانی دانست، همین موضوع است.
او با بیان این‌که در قدیم به‌جز مرثیه خوانان حتی روحانی ها نیز با ردیف آواز ایرانی آشنا بودند، اظهار کرد: اکنون از موسیقی پاپ در مداحی استفاده می شود که ملودی بسیاری از آن ها برای مردم آشناست و قبلاً در برخی ترانه ها آن ها را شنیده‌‍‌اند.
شیرازی اضافه کرد: این اثر، آهنگسازی شده و اورجینال است و تکراری نیست و آدم را یاد ترانه های دیگر نمی اندازد. آنچه در هنر با ابتذال مخالفت می کند و به مردم احترام می گذارد، زحمت کشیدن است، برای این کار نیز زحمت زیادی کشیده شده است. کسانی که با تغییر شعر، روی ملودی های آشنا با گوش و ذهن مخاطب مداحی می کنند، نشان می دهند که این موضوع برای شان اهمیت ندارد و فقط دنبال این هستند که قطعه ای را بخوانند و بروند.
ایسنا به مناسبت تاسوعای حسینی، فیلم و متن این نوحه را انتشار داده است.
بزن ای آه غمگین، نفسی بانگ یاحق
نفس سینه بشکن، بزن آهنگ یا حق
الله الله، کو صبح فتح و ظفر؟
کی می آید پایان رنج بشر؟
عالم در شور و نوا است، انسان بر سیل فنا است
یک سو طغیان ستم، یک سو آهنگ بلا است
نه خروش و آوایی، نه امیدی از جایی
یارب دل ها خون شد، از غربت و تنهایی
ستم از حد بیرون شد، غم دل ها افزون شد
رفت از عالم یک سر، آرام و شکیبایی
بنگر خصم سرکش را، بنگر دود و آتش را
یک سو ذبح انسان را، یک سو مسخ ایمان را
الله الله، فریاد از جور زمان
الله الله، فریاد از اهرمنان
در گمراهی سرگردان مانده بشر
بی‌رونق شد ایمان از فتنه و شر
ای از روزگار تنهایی
یارب کو دم مسیحایی؟
بزن ای دل آب دعا
مگر آید روح بقا
ناجی عالم کو؟ ناجی عالم کو؟
بگذر از دام عصیان، بشکن کابوس طغیان
بنگر هر سوی عالم، چه رسد بر جان انسان؟
با ثارالله فریادی تازه بزن، همچون زینب کاخ ظالم بشکن
مردان شهر دعا، یاران خون خدا
منجی خود منتظر است، امروز ماییم و شما
دل اگر ایمان دارد، به خدا دل بسپارد
می آید در میدان، مردانه و شیدایی
دل آگه می داند، به کجا قرآن خواند
بر نی باید خواندن، نی خلوت تنهایی
هر روز، روز عاشورا، هر روز بانگ واویلا
عالم از بلا پر شد، خاک از کربلا پر شد
خبر از کوفه رسد، همه مشتاق حضور
همه سرمست طلب، همگی طالب نور
الله الله، وای از پیمان شکنان
تنها مانده در میدان، مرد زمان
آمد با دعوت شان، ای وای از بیعت شان
تنها شد روز نبرد، دنیا شد دشمن مرد
سخن از ایمان ها شد، سخن از پیمان ها شد
کوفی ماند و پیمان، با آن همه رسوایی
شه خوبان تنها شد، به سر نی سرها شد
زینب ماند و زینب با آن سر سودایی
نور از نیزه ها سر زد، آه از سینه ها سر زد
بانگ نینوا زینب، تیغ کربلا زینب
دل غمگین بشارت، غم عالم سرآید
برود این زمستان، خبر دیگر آید
الله الله می آید فصل امید
بر تاریکی می تازد صبح سپید
شب را صبحی دگر است
یاران وقت سحر است
برخیز ای اهل وفا، برخیز ای روح رها
جور دیگر باید دید، دیده ها را باید شست
تا کی جنگ و نفرت این دوزخ هر جایی؟
زیر باران باید رفت، کینه ها را باید شست
باید پایان یابد، این دوزخ تنهایی
برخیز تا به هم سازیم، از عشق عالمی سازیم
آن روز نوبهار آید، آن روز شهسوار آید
