نقش مجالس روضه‌خوانی زنانه در فرهنگ عمومی/مهدی عامری

پایگاه بصیرت،گروه فرهنگی/ اول- سخنان امام خامنه‌ای در دیدار با مداحان را باید الگویی برای تحقق «عزم ملی» در عرصه فرهنگ دانست. تاکید و توجه شدید ایشان به مقوله مداحی و منبر و دیدار چهره به چهره با مردم در غالب جمعها و هیاتهای مذهبی مردمی و تاثیر شگرفت این امر در عرصه فرهنگی به روشنی بیانگر نگاه ایشان به اراده ملت در تحولات فرهنگی است.
بی‌تردید هیاتهای مذهبی که همواره توسط مردم اداره می‌شدند -و اکنون نیز چنین است- یکی از اثرگذارترین گروههای مردمی در پیروزی انقلاب و سپس تداوم آن بوده‌اند. مجالس مدح یا مرثیه اهل بیت از ان جهت که علاوه بر بعد معرفتی بر عاطفه و محبت قلبی هم تاکید دارند، با در آمیختن استدلال و احساس سبب استحکام و ثبات ایمان قلبی در اعماق وجود مخاطبان می‌شود. شاید به همین دلیل امام خامنه‌ای تاکید در دیدار اخیرشان با مداحان بیان داشتند: «من مکرّر عرض کردم، گاهى یک قطعه‌ شعر که شما در یک مجلسى می‌خوانید، آن را خوب ادا می‌کنید، وقتى یک قطعه پر مغزِ خوش‌مضمونِ آموزش‌دهنده و آموزنده‌اى است، گاهى از یک سخنرانى دو ساعته، سه ساعته‌ ما تأثیر آن بیشتر است».
در عرصه جنگ نرم، که هدفش تسخیر اذهان و قلوب مردم است، آنچه با دل و فکر مردم سر و کار دارد می‌تواند به عنوان یک قدرت نرم علیه هجوم فرهنگی دشمن به کار گرفته شود. ارتباط قلبی وثیق شیعیان با اهل بیت و به خصوص مجالس روضه اباعبدالله علیه السلام  یکی از قدرمندترین اموری است که می‌تواند در این عرصه نه تنها جنگ نرم دشمن را خنثی کند بلکه بر توانایی پس  زدن و منکوب کردن آن را نیز دارد. لذا حضرت آقا در همین دیدار بر نقش بی‌بدیل و یگانه مداحی و منبر  در این عرصه اشاره داشتند و فرمودند: «در مقابلِ این تلاشى که دشمن میکند، ما امکانات منحصربه‌فردى داریم....یکى از آنها همین شما هستید، یکى از آنها همین جامعه مدّاحند. این مخاطبه‌ چهره‌به‌چهره و روبه‌رو و استفاده‌ از ابزار هنر براى انتقال مفاهیم به مخاطبین در شکل انبوه آن -یعنى بحث دو نفر و سه نفر و ده نفر مدّاح نیست؛ هزاران نفر در سطح کشور این کار را می‌کنند- یکى از وسایل منحصربه‌فردى است که ما داریم، آنها ندارند. این منبرها یکى از آن وسایل منحصربه‌فرد است؛ این مجالس روضه‌خوانى همین‌جور؛ این هیئات مذهبى همین‌جور. اگر محتوا و مضمون منبرهاى ما، مدّاحى‌هاى ما، هیئتهاى ما، نوحه‌خوانى‌هاى ما، محتوا و مضمون شایسته‌اى باشد، هیچ وسیله‌اى نمی تواند با آنها مواجهه و مقابله بکند، یعنى کاملاً منحصربه‌فرد است».
دوم- بخش مهمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‌دهد و به نظر می‌رسد دشمنان اسلام و انقلاب در کارهای ضد فرهنگی خود روی انحراف و بی‌عفتی زنان حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند چه آنکه با به فساد کشیدن زنان هم مردان آن جامعه به سمت فساد سوق پیدا می‌کنند و هم بنیان خانواده و تربیت فرزندان با مخاطره مواجه می‌شود.
به نظر می‌رسد مقابله با این رویکرد دشمن نیز بایستی به مطلب پیش گفته و استفاده از ابزار مداحی و ظرفیت مجالس اهل بیت بهره جست. گرچه هیاتها و مجالس روضه‌خوانی و منابر زیادی در کشور برگزار می‌شود اما به نظر می‌رسد خلا مجالس خاص زنانه که منبری و مداح آن نیز از میان بانوان باشد به خوبی مشاهده می‌شود. مجالسی که در آن زنان با منبر و مداحی ارتباط مستقیم و چهره به چهره داشته باشند و مسایل دینی و معرفتی خو درا به راحتی در میان بگذارند نه آنکه پشت پرده بنشینند و فقط شنونده باشند.به فرموده مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با بانوان فرهیخته کشور: «یکى از بزرگترین افتخارات نظام اسلامى است که در سایه نظام اسلامى اینهمه زن فرزانه و تحصیلکرده و خوشفکر و ممتاز از لحاظ فکرى و عملى در جامعهى ما وجود دارند؛ خیلى نعمت بزرگى است و مایه افتخار است ...در تاریخ ما بی ىسابقه است؛ ما دوره‌هاى گوناگون را دیدیم، آشنا هم بودیم با فضاى فرهنگى کشور؛ ما هرگز اینهمه انسان برجسته در زمینه‌هاى مختلف - چه در مسائل حوزوى، چه در مسائل دانشگاهى – نداشتیم».
ایشان در سفر سال 1389 خود به شهر قم به یکی از رویشهای موثر انقلاب اسلامی اشاره کردند و فرمودند: «نکته اخر در مورد پدیده‌ خواهران طلبه است؛ خیلى پدیده‌ عظیم و مبارکى است. هزاران عالم، پژوهشگر، فقیه و فیلسوف در حوزه‌هاى علمیه‌ خواهران تربیت شوند؛ این چه حرکت عظیمى خواهد بود. ... حضور دانشمندان اسلامى زن در عرصه‌هاى مختلف -مثل حضور دانشمندان فرزانه و فهمیده‌ دانشگاهى زن که متدین و متشرع هستند- اثرات بسیار عظیمى را در دنیا می‌گذارد؛ براى انقلاب آبروست. بانوان باید خوب درس بخوانند. البته هدف نهائى درس‌خواندن بانوان، تنها مجتهد شدن یا فیلسوف شدن نیست -ممکن است عده‌اى علاقه‌اش را داشته باشند، استعدادش را داشته باشند، وقتش را داشته باشند، عده‌اى هم نه- آشنائى با معارف اسلامى و قرآنى است که میتواند براى خود آنها و براى دیگران مورد استفاده قرار بگیرد».
با توجه به فراوانی حضور زنان فاضل و دین شناس در زمان ما که به در تاریخ بی سابقه بوده است به نظر می‌رسد بایستی با انسجام و برنامه‌ریزی دقیق جلسات معرفتی و روضه‌خوانی زنانه را گسترده نمود و از این امکان منحصر به فرد در میان بانوان جامعه نیز بهره جست تا سدی محکم در برابر سیل هجوم دشمن علیه فرهنگ کشور بنا کرد. البته کم و بیش مجالس زنانه سابقه داشته است اما امروز با وجود خواهران طلبه و بانوان فرزانه کیفیت این گونه مجالس متحول خواهد شد و اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.  از آن سو روشن است این امر مسئولیت و تکلیفی سنگین بر دوش طلاب خواهر و بانوان فرهیخته کشور نیز می‌گذارد.