نبرد آزاد سازی موصل از داعش در حالی ادامه دارد که معادلات حاکم بر عرصه جنگ و تحولات پس از آن ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است.
به گزارش گروه بین الملل بصیرت به نقل از خبرگزاری مهر، استان نینوا یکی از مهمترین استانهای شمال غربی عراق است و بافت جمعیتی آن متنوع است. سوریه در غرب آن قرار دارد و از نظر تعداد سکنه و بحث اقتصادی پس از بغداد استان مهمی است. مساحت آن بیش از ۲۳ هزار کیلومتر مربع است. در ژوئن ۲۰۱۴ به اشغال داعش درآمد و تکفیری ها مرتکب جنایات گسترده ای در این استان شدند.
عملیات آزادسازی آن از ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶ شروع شد. محورهای عملیات الخازر در شرق، سد موصل در شمال، بعشیقه در شمال شرق، القیاره در جنوب و تپه های الباج و الحضر در غرب است. محور سد موصل تا غرب با هدف ممانعت از فرار داعش به سوی سوریه است. روستاهای زیادی در این محور آزاد شده است.
باتوجه به شرایط جغرافیایی و وضعیت طبیعی این نبرد مراحل متعدد پیشروی و محاصره و آزاد سازی را با خود به همراه دارد. عملیات با پاکسازی روستاها و رسیدن به عمق شهرهاست.
عملیات با حملات توپخانه ای و موشکی نیروهای عراقی آغاز شد و اهداف داعش به طور دقیق هدف قرار گرفت. بادوش، برطله الحمدانیه و الحود و الحضر از مناطقی بود به شدت گلوله باران شد.
مناطق آزاد شده در جریان نبرد موصل عبارتند از ابراهیم الخلیل، العدله، کانی حرامی، عباس رجب، الکبیبه، المخلط، الشروق، الحمیدیه، بلاوات، الشهید صبحی، کهاری، روستای الجایف، نمرود، خضر، بساطلیه، شاقولی، باصخره، بازکرتان، ترجله، سلطان، امیر، کنهش صغیر، کنهش کبیر، خرابی سلطان، کبرلیدوکربلی، بدنی الصغیر و الکبیر، شیخ امیر، حمام العلیل، نایف، الحمدانیه، الشوره، روستای اللزاکه و المشرق، الشامی، خربه حدید، البیضه که عمدتا این مناطق در جنوب شرقی، غربی و جنوب موصل قرار دارند.
این عملیات بسیاری را از احتمال به تعویق افتادن عملیات موصل خبر می دادند و نیز ترکیه را غافلگیر کرداین عملیات بسیاری را از احتمال به تعویق افتادن عملیات موصل خبر می دادند و نیز ترکیه را غافلگیر کرد. در این عملیات دستاوردهای مختلفی برای عراقی ها به دست آمده و کیلومترها پیشروی حاصل شده است.
تعداد نیروها
شبکه «سی ان ان» تعداد نیروهای شرکت کننده در عملیات را بالغ بر ۱۰۲ هزار نفر( از این تعداد ۵۴ هزار نفر نیروهای دولت مرکزی و ۴۰ هزار نفر پیشمرگان اقلیم کردستان عراق، ۵۰۰ نظامی آمریکایی و ۳۶۰۰ نیروی ائتلاف با تابعیت های غیر آمریکایی) و تعداد داعشی ها را پنج هزار نفر دانسته است.
اما خبرگزاری رویترز تعداد نیروهای شرکت کننده را ۳۰ هزار نفر شامل ارتش و پیشمرگه و عشایر سنی و تعداد داعشی ها را بین ۴ تا۸ هزار نفر دانسته است.
شبکه الجزیره تعداد این نیروها را ۱۴۰ هزار که ۳۵ هزار ارتش عراق، هشت هزار پلیس، ونهاد مبارزه با تروریسم، ۵۰ هزار نیروی پیشمرگه، پنج هزار نیروی حشدالعشایری، ۱۰ هزار حشد الوطنی یا حرس الموصل دانسته است.
البته بیش از پنج هزار نظامی آمریکایی در کنار نظامیان فرانسوی،انگلیسی و کانادا و برخی کشورهای غربی دیگر به بهانه مشورت و حمایت لجستیک حضور دارند.
حربه های داعش
داعش به سوزاندن خندقهایی که نفت سیاه در آن قرار داده در جنوب شرق موصل برای کم کردن و از بین بردن دید جنگنده ها اقدام کرده و همچنین خودروهای بمبگذاری شده را در داخل کوچه های مسکونی قرار داده تا آنها را در صورت ورود نیروهای عراقی به داخل شهر منفجر کند خودروهای بمبگذاری شده را در داخل کوچه های مسکونی قرار داده تا آنها را در صورت ورود نیروهای عراقی به داخل شهر منفجر کند. همه مواضع خود را از کرانه چپ به سوی کرانه راست تخلیه کرده است.
داعش سراسمیه و نگران از پیشروی نیروهای عراقی همه اسناد مراکز الحسبه و دادگاه شرعی را از بین برده است تا مبادا به دست نیروهای عراقی بیافتد.
داعش همچنین اقدام به نابودی تابلوهای راهنمایی و رانندگی در خیابان ها کرده است تا پیروزی های نیروهای عراقی را تحت الشعاع قرار دهد.
داعش موصل را به ۶۵ منطقه تقسیم کرده است و نیروهای ویژه اش را در سه منطقه مهم ساحل چپ و پنج ناحیه ساحل راست مستقر کرده و تک تیراندازان و عوامل انتحاری را نیز در اطراف این مناطق قرار داده است. داعش قصد دارد که در مناطق مهم به جنگ بپردازد.
ابعاد انسانی عملیات موصل
کارشناسان احتمال می دهند که عملیات در استانی همانند نینوا و با توجه به جمعیت آن موجی گسترده ای از فراریان از مناطق تحت اشغال داعش را به دنبال داشته باشد و به همین منظور کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل پنج اردوگاه با ظرفیت پذیرش ۴۵ هزار نفر دایر کرده و قصد دارد که طی هفته های آتی شش مرکز دیگر با گنجایش ۱۲۰ هزار نفر دایر کند.
اوضاع انسانی به موضوع سپر انسانی قرار دادن غیرنظامیان از سوی داعش نیز مربوط می شود به ویژه که تکفیری ها از هیچ جنایتی دریغ نمی کنند.
نقش حشدالشعبی
حشدالشعبی در این عملیات نقش پشتیبانی دارد و راههای امداد رسانی از شمال صلاح الدین تا پایگاه القیاره و کمک به نیروهای پلیس برای محاصره مناطق تحت اشغال داعش و برقراری امنیت جاده ها از ماموریت های حشدالشعبی است.
ضربه به داعش از درون موصل
بر اساس گزارش ها منابع عراقی، انتفاضه مردمی ضد داعش که قبل از عملیات برخورد آهنین می کرد، تشدید شده است. داعشی ها در شهر دچار تشتت شده اند. در مناطق الزهور، الدواسه و التحریر اهداف تکفیری ها هدف قرار گرفته است.
از سوی دیگر تمهیداتی از سوی نیروهای عراقی برای ارتباط با موصلی ها اتخاذ شده است؛ از جمله اینکه اقداماتی برای اینترنت رایگان به منظور وارد شدن به فیس بوک و تویتر مهیا شده است.
نیروهای عراقی قصد دارند که الگوی فلوجه را با ساحل چپ و الگوی الرمادی و فلوجه را با ساحل راست به کار گیرند.
تحرکات ترکیه
نیروهای عراقی آنگونه که منابع عراقی گفته اند به همراه نیروهای پیشمرگه وارد بعشیقه شدند تا راه را برای هر گونه دخالت نظامی ترکیه در عملیات آزاد سازی موصل ببندند. نیروهای عراقی اردوگاه زلکان که نیروهای ترکیه در آن قرار دارند را منزوی و در پشت سر قرار داده اند تا نتوانند کاری انجام دهد. با توجه به اینکه نیروهای ترکیه در این اردوگاه اندک است بعید است که درگیری با نیروهای عراقی و پیشمرگه داشته باشند و این نیروها به احتمال زیاد در داخل زلکان می مانند و منتظر شرایط جنگ هستند.
به اعتقاد کارشناسان عراقی، نیروهای ترکیه احتمالا طرح تجهیز حشد الوطنی و عملیات هوایی را مد نظر قرار دهند. ترکیه نیروهای وابسته به آثیل النجیفی(عامل واگذاری موصل به داعش) را تقویت می کنند تا بتوانند وارد موصل شوند.
بیم ها و امیدهای عملیات موصل
اما جدای از عملیات آزاد سازی موصل و مدت زمان آن و برآوردهایی که در این زمینه می شود؛ بحث آینده عراق و منطقه پس از این نبرد سرنوشت ساز است. از سویی ریشه کنی داعش از عراق بشارت خوبی است اما با توجه به برخی شرایط سیاسی و مواضع برخی کشورها از جمله ترکیه و عربستان زمینه ساز نگرانی و بحرانهای جدید است. سئوالات متعددی در ذهن تحلیلگران است از جمله اینکه پس از نبرد موصل آینده عراق چگونه خواهد شد؟ موضع ترکیه چه خواهد بود؟ عملیات موصل چه تاثیری بر اوضاع داخلی و خارجی عراق از نظر سیاسی و اقتصادی خواهد داشت؟
معمولا روند اوضاع در خاورمیانه به گونه ای که پیش بینی تحولات آن دشوار است. پایان یک بحران، سرآغاز بحران دیگری است که قابل انتظار نبودروند اوضاع در خاورمیانه به گونه ای است که پیش بینی تحولات آن دشوار است. پایان یک بحران، سرآغاز بحران دیگری که قابل انتظار نبود. گواه این مدعا، ورود نظامیان آمریکایی به عراق و وعده های دموکراسی، آزادی، آسایش و رفاه اقتصادی برای عراقی ها بود که روند که در واقعیت رقم خورد، است.
ترکیه و سعودی ها و غربی ها دندان تیز کرده اند و به دنبال مقاصد و اهداف خاص پس از عملیات موصل هستند از سویی نباید این نکته را فراموش کرد که داعش به آسانی دست از موصل بردارد زیرا از مدتها قبل طرح هایی برای مقابله با نیروهای عراقی آماده کرده است. داعش به خوبی می داند که از دست رفتن موصل به منزله از دست رفتن مهمترین مرکز جای پایش در عراق است.
نگاه خوش بینانه به عملیات موصل این است که داعش در حداقل زمان درهم بشکند و اوضاع به کنترل عراق درآید و دولت مرکزی بتواند مجددا سلطه خود را بر این استان مهم برقرار کند. اما نگاه بدبینانه به سهم خواهی ترکیه، اقلیم کردستان و آمریکا و نیز مقاومت سخت داعشی ها و استفاده از همه سلاح ها و حربه ها حتی شیمیایی مربوط می شود.
خبرگزاری مهر
فرزاد فرهادی
