پیش بینی رفتار ترامپ با ایران

یکی از موضوعاتی که این روزها در رسانه ها و افکار عمومی در مباحث بین المللی مطرح است این می باشد که آیا با روی کار آمدن ترامپ برای 4 سال آینده مواضع آمریکا نسبت به ایران تغییر پیدا می کند یا خیر ؟ اما منطقی ترین روش این است که ما توقعی  نداشته باشیم که سیاستهای آمریکا به نفع ما اصلاح شود، هیچ علائمی هم که این تغییر را نشانبدهد دیده نشده؛ البته در تبلیغات انتخاباتی آقای ترامپ و خانم کلینتون (که شکست خورده است) تمایلی برای رابطه بهتر با ایران نشان نداده اند. بلکه هردو گفته اند که در همه موارد به نوعی خواستار تشدید فشارها علیه ایران هستند.
از طرف دیگر دولت اوباما هم دولتی نبود که به ایران محبتی کرده باشد. بلکه تحریم ها را تشدید کرد و بعد از توافق هسته ای هم به عهد خود وفا نکرد و این توافق با همه ضعف و قوت های بالقوه ای که دارد؛ آن طور که باید و شاید اجرا نشده است.
در دولت جدید هم هر دو کاندیدا صحبت از تشدید فشار برای ایران کرده اند؛ لذا با روی کار آمدن آقای ترامپ، ما نمی توانیم توقع داشته باشیم که وضعیت، بهتر از دولت قبل باشد؛ البته در یک حوزه امکان دارد تغییراتی ایجاد شود و آن نسبت با داعش است. چرا که آقای ترامپ، سیاست فعلی آمریکا را نسبت به داعش و گروههای مسلح افراطی، فاجعه بزرگ می داند و مبارزه با داعش و عدم کمک به این گروهها را جزو برنامه ها و اولویت های کاری خود بیان کرده است.
البته در حال حاضر نمی توان مطمئن بود که برنامه ها و سیاستهای آقای ترامپ نسبت به داعش اجرایی شود. چرا که هم اکنون در حوزه مسائل داخلی کشورش هم در حال تغییر و پس گرفتن صحبتها و قولهای اولیه خود می باشد و از طرفی حاکمیت هم با تغییر نوع رفتار با داعش موافق نیست.
اگر آقای ترامپ صادقانه و به دلیل منافع آمریکا و یا به هر دلیلی، موافق این تغییر در سیاستها باشد، باز هم  مشخص نیست که آیا حاکمیت آمریکا در مقابل او مقاومت خواهد کرد یا خیر؟ ولی بر فرض اینکه به قولی که داده است، عمل کند، می تواند مثبت باشد. اما نه با خاطر اینکه سیاست آمریکا نسبت به ما تغییر کرده باشد؛ بلکه به دلیل اینکه رئیس جمهور فعلی آمریکا، منافع آمریکا را در تغییر رویه در منطقه می بیند. این مسئله به هر دلیلی که اتفاق بیفتد، چون ثبات و آرامش را با سرعت بیشتری به سوریه و عراق بر می گرداند؛ می تواند به نفع ما باشد.
بر این اساس ایران باید به کاری که در منطقه انجام می دهد ادامه دهد و تفاوتی ندارد که آقای ترامپ چه می گوید؛ باید دید در عمل چه می کند. اگر آقای ترامپ به قولی که به مردم آمریکا داده است عمل کند، می تواند تغیراتی را ایجاد کند. به خصوص که او در طول تبلیغات خود نسبت به سعودی، قطر و مانند این کشورها نگاه مثبتی نداشته است.
اگر سیاست آقای ترامپ درمورد داعش و گروههای تکفیری دیگر، نسبت به دولت گذشته، در سوریه تغییر کند، این امر به خاطر ما نیست بلکه به دلیل منافع آمریکا است. لذا در این مسئله، تعدیل سیاست آمریکا در قبال ایران وجود ندارد و علت اصلی این تغییر سیاست صرفا به خاطر این خواهد بود که این تروریستها و گروهها برای کل جهان تهدید به شمار می آیند و بر خلاف گذشته نفعی در این زمینه برای آمریکا وجود ندارد.
با توجه به انتصاب هایی که تا به این لحظه اعلام شده، به نظر می رسد که با روی کار آمدن آقای ترامپ، سیاست آمریکا نسبت به ایران تغییر مثبتی نخواهد داشت. کسانی را که آقای ترامپ منصوب کرده اند و یا افردای که از سوی او در حال انتخاب برای وزارتخانه ها هستند، شخصیت هایی به شدت ضد ایرانی اند. ولی به نظر می رسد که اگر آقای ترامپ به عهدش وفا کند، رابطه آمریکا با روسیه بهتر می شود.
از آنجا که آقای ترامپ در حوزه سیاست خارجه، مشاورین زیادی ندارد، از هم اکنون امکان پیش بینی نوع برخورد آمریکا با ایران به شکل دقیق وجود ندارد. با این حال چند نکته مهم وجود دارد. اول اینکه آقای ترامپ نسبت به جنگهایی که در سالهای گذشته اتفاق افتاده، انتقادهایی زیادی داشته و می داند که مردم از جنگ خسته هستند. از طرف دیگر او قول داده است که آمریکا را بازسازی کند.
از راه جنگ می شود با درآمدسازی برای کمپانی های اسلحه سازی و ... کشوری را ثروتمندتر کرد؛ اما امکان بازسازی یک کشور توسط جنگ وجود ندارد. بنابراین با جنگ کشور آمریکا غنی نمی شود و بلکه اوضاع بدتر هم میشه. آقای ترامپ از شکاف عمیقی که در داخل کشور و در بین طرفداران و مخالفان او ایجاد شده نیز کاملا مطلع است؛ لذا ماجراجویی با وجود این شکاف مشکل خواهد بود و یک حرکت تند و شتابزده از سوی آقای ترامپ باعث می شود که مخالفان او به خیابان ها بیایند و فضا متشنج شود.
قابل ذکر است که متحدین سنتی آمریکا با آقای ترامپ هم رابطه خوبی ندارند. این نکته ایجاد یک اجماع ،علیه ایران را برای آقای ترامپ سخت تر می کند. البته یک موردی که باید مد نظر داشت این است که اگر آقای ترامپ تلاش کند ارتباط بهتری با روسیه برقرار کند، باید دقت کرد او نتواند بین روسیه و ایران شکاف ایجاد کند.
ما باید برای روسیه روشن کنیم که منافع بلند مدت او در سوریه و منطقه در این است که همچنان با افراط گرایان مبارزه کنند و اینکه بدون رابطه قوی با ایران موفقیت در این زمینه اصلا ممکن نیست.
*دانشیار مطالعات آمریکای شمالی دانشگاه تهران