رقابت قطر و عربستان در صحنه سیاسی افغانستان

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1395/08/13– شماره 10728 – صفحه 10)

استاد دانشگاه بغلان در ارسال یادداشتی نوشت: با آنکه دولت افغانستان برای استحکام روابط با قطر تلاش‌هایی کرده، اما دوحه همواره سعی داشته تا از مخالفان کابل حمایت کرده و آنها را به رسمیت بشناسد.

«زلمی استانکزی» استاد دانشگاه بغلان با ارسال یادداشتی به بررسی پیشینه روابط کابل – دوحه پرداخته و اقدامات انجام شده قطری‌ها را مورد واکاوی قرار داده است.

استانکزی نوشت: «محمد اشرف‌غنی» رئیس‌جمهور افغانستان پس از تکیه بر اریکه قدرت، برای دومین بار به قطر رفت و ضمن عرض تسلیت به برخی مقام‌های آن کشور به دلیل فوت امیر سابق آن کشور، با مقامات ارشد دوحه دیدار و در موارد مورد علاقه گفت‌وگو کردند.

در جریان این گفت‌وگوها، وزیر خارجه قطر اعلام کرده که دوحه تمایل به نزدیکی بیشتر روابط با دولت کابل داشته و به همین دلیل مصمم به ایجاد سفارت در کابل است.

این در حالی است که روابط 2 کشور پیش از این چندان نزدیک نبوده و در کمتر مقاطع زمانی نیز دیده شده که دولت دوحه از دولت کابل در برابر مشکلات و نابسامانی‌های موجود این کشور از دولتمردان کابل حمایت کرده باشند.

پیشینه روابط قطر با افغانستان

پیشینه روابط قطر با افغانستان به پیشینه روابط عربستان سعودی با افغانستان بر می‌گردد، یعنی اگر در گذشته‌ها ریاض روابط نزدیک با کابل داشته دوحه نیز تا حدی با افغانستانی‌ها نزدیک‌تر شده، به همین ترتیب اگر آل‌سعود از افغانستانی‌ها حمایت نکرده و با مخالفان دولت و ملت این کشور بوده، قطر نیز در آن جبهه قرار گرفته است.لکن امروزه قطر نوعی رقابت سیاسی با عربستان را در صحنه تحولات افغانستان به نمایش گذاشته است.

به هر روی، روابط قطر با افغانستانی‌ها را می‌شود در 2 برهه زمانی دسته‌بندی کرد. نخست زمان جهاد افغانستانی، دوم 15 سال پسین.

الف: زمان جهاد افغانستانی‌ها

قطر به عنوان کشوری که منابع مالی فراوانی داشته و یکی از کشورهای ثروتمند آسیایی است، هیچگاهی روابط نزدیکی با سران مجاهدین حتی در زمان زمامداری «برهان‌الدین ربانی» برقرار نکرد.

برعکس، علاوه بر نظاره‌گری بر فعالیت‌های مجاهدین همواره سعی بر این داشت تا صفوف مقاوم مجاهدین شکست خورده و دولت جدیدی که همسو با خط فکری آل‌سعود باشد، روی کار بیاید.

به همین دلیل، همزمان با حمایت آل‌سعود از طالبان، دولتمردان دوحه نیز همگام با شیوخ ریاض شده و شبه‌نظامیان طالبان را نسبت به مجاهدین و آزادی‌خواهان این کشور ترجیح داد، تا اینکه با حمایت مالی عربستان و کشورهای همسو با ریاض این گروه قدرت افغانستان را تصاحب کردند.

گزارش‌های غیررسمی از دیدارهای زیادی مقامات دوحه با دولت طالبان در افغانستان و قطر حکایت دارد که همه بیانگر حمایت بی‌شائبه آن کشور از دولت تروریستی طالبان بوده است.

ب: 15 سال پسین

با برپایی نظام جدید در افغانستان به رهبری «حامد کرزی» مناسبات اکثر کشورها با دولت کابل کلید خورد، دولت نوپای افغانستان در اکثر کشورها سفارت‌خانه‌هائی را ایجاد و آن کشورها نیز در پاسخ به این کار دست دوستی به سمت دولت جدید این کشور دراز و برای استحکام روابط دیپلماتیکی سفارت‌های خود را در کابل تاسیس کردند.

به این ترتیب سفارت افغانستان در دوحه آغاز به فعالیت کرد، اما قطر برخلاف سایر کشورها در کابل سفارتی ایجاد نکرد و به این صورت، دست دوستی طی 15 سال گذشته تنها از یک طرف دراز بوده است.

در جریان این سال‌ها که می‌شود آن را تاریخ دوستی یک طرفه افغانستان و قطر نامید، دولتمردان افغانستان بارها برای استحکام روابط به دوحه رفتند، اما از آن طرف گهگاهی برخی دولتمردان قطری تنها برای شکار پرندگان و حیوانات نایاب این کشور آمدند.

البته حضور هیئت‌های تجاری قطر به کابل و غرب افغانستان را نباید نادیده گرفت، قطری‌ها در این سفرها ضمن اعلام همکاری در بخش اقتصادی، وعده سرمایه‌گذاری‌های بزرگی به این کشور دادند.

این وعده‌ها تاکنون تحقق نیافته و با توجه به گذر چندین ساله، انتظاری برای تحقق آن نیز موجود نیست، اما باید پذیرفت که بخشی از تاریخ روابط 2 کشور همین مسئله است و بس.

مهم‌ترین اقدامات قطری‌ها با افغانستانی‌ها

طی 15 سال گذشته با توجه به اینکه روابط 2 کشور همانند روابط کابل با سایر کشورها و یا روابط دوحه با کشورهای خلیج فارس و غرب نبوده، اقداماتی زیادی نیز صورت نگرفته است.

اما زمانیکه هر افغانستانی نام قطر را بشنود، بیشتر از هر چیزی 2 مسئله، نخست شکار پرندگان نایاب و دوم ایجاد دفتر برای طالبان از سوی قطری‌ها، گوش‌های آنها را می‌آزارد.

الف: شکار پرندگان نایاب

«حامد کرزی» در زمان زمامداری خود برای بقای پرندگان و حیوانات نایاب در این کشور، هر نوع شکار را ممنوع اعلام کرد، به این ترتیب تمام شکارچیان افغانستانی و خارجی به استثنای عرب‌های قطری دست از شکار کشیدند.

گزارش‌های زیادی وجود دارد که قطری‌ها بارها به صورت گروهی از طریق پاکستان و یا به صورت مستقیم از دوحه وارد ولایت‌های غربی افغانستان شده و اقدام به شکار پرندگان نایاب کرده‌اند.

در سال 1392 گروه 160 نفری از شکارچیان قطر که وزیر تجارت آن کشور در راس این گروه قرار داشت، وارد غرب افغانستان شده و پرندگان و حیواناتی را شکار کردند و گفته می‌شود که دیگر نسلی از آنها در این کشور باقی نمانده است.

در سال گذشته نیز شماری از شاهزادگان قطر برای شکار به افغانستان حضور یافته و پس از پایان شکار، حتی با مقامات دولت کابل دیدار نکرده و راهی دوحه شدند. که این اوج تکبر و بی‌اعتنایی قطریها نسبت به دولتمردان افغانستان تلقی می‌شود.

انجام شکار در کشوری که ممنوع است، به معنای پا گذاشتن بر روی تمام قوانین و نظم اجتماعی حاکم بر آن محسوب می‌شود، اما قطری‌ها با انجام این اقدام غیر قانونی بخشی از روابط خود با کابل را چنین در تاریخ ثبت کرده‌اند.

ب: رسمیت‌بخشی طالبان

تروریستهای طالبان تا سال 1390 گروه منزوی بود که دست‌کم اکثر کشورهای منطقه و فرا منطقه همگام با دولت کابل جهت نابودی آن تلاش داشتند، اما این گروه پیش از نابودی کامل توانست با حمایت آمریکا و آلمان سراغ دوست دیرینه خود یعنی قطر را بگیرد.

آمریکا و آلمان به بهانه تسهیل گفت‌وگوهای صلح برای طالبان دفتری در قطر ایجاد کردند و با توجه به اینکه این یکی از خواست‌های قطری‌ها بود، دوحه نیز از چنین اقدام آمریکا و آلمان حمایت کرد.

آل‌ثانی حتی برای حفظ حرمت روابط اندک دیپلماتیکی خود با دولت کابل برای مشورت در این خصوص تماسی برقرار نکرد که این مسئله با واکنش جدی مقام‌های افغانستان روبه‌رو شد، در نتیجه وزارت خارجه افغانستان سفیر خود را از دوحه فرا خواند.

این اقدام وزارت خارجه با آنکه با استقبال گسترده شهروندان این کشور همراه بود، اما نتوانست کاری در عمل به پیش ببرد، برعکس قطر توانست ضمن بی‌احترامی به دولتمردان کابل، مخالفان آن را به نحوی به رسمیت بشناسد.

نتیجه‌گیری

روابط قطر با افغانستان پیشینه طولانی ندارد، ضمن اینکه روابط اندک موجود چندان به سود دولت کابل نیز نبوده، اما دولتمردان کابل همواره سعی کرده‌اند که همانند سایر کشورها روابط خود را با قطر نیز نزدیک کند.

طی سال‌ها و دهه‌های گذشته دیده شده که دوحه به جای استحکام روابط دیپلماتیکی و همکاری با افغانستان اسلامی، پشت گروه‌های تروریستی و افراطی را گرفته و برای تامین منافع خود از این گروه‌ها حمایت کرده است.

شکار پرندگان و حیوانات نایاب و به رسمیت‌شناسی طالبان بیانگر روابط حسنه و حسن‌نیت دوحه نسبت به کابل نیست، بلکه هر آنچیزی از چنین اقداماتی دیده می‌شود بیانگر بدخواهی آن کشور برای افغانستانی‌ها است.

قطر با دادن دفتر و آدرس رسمی به طالبان توانسته زمینه‌های سفر رهبران این گروه تروریستی به کشورهای مختلف را بدون هیچ مشکلی تسهیل کند که خود سبب تضعیف دولت و تقویت طالبان در بین کشورهای منطقه و فرا منطقه شده است.

با وجود این، رئیس‌جمهور افغانستان به قطر رفت و با برخی مقام‌های ارشد آن کشور دیدار کرد، با آنکه این سفر اشرف‌غنی واکنش‌های متفاوت مردمی به دنبال داشت، اما به نظر می‌رسد که قطر بر پایه همان سیاست حمایت از تروریستها و مخالفان دولت کابل ادامه خواهد داد، زیرا اینگونه سفرهای دولتمردان افغانستان و وعده و نویدهای قطری‌ها بی‌پیشینه نیست. بعلاوه قطر در مرحله کنونی ضمن رقابت سیاسی با عربستان عملاً سعی دارد که در صحنه افغانستان خودنمائی کند و با حمایت از تروریستهای طالبان، برای خودش نوعی اعتبار سیاسی کسب نماید.

http://jomhourieslami.net/?newsid=112142

ش.د9502777