مجالس مقتدر با ریاست «آیت‌الله»

(روزنامه ايران ـ 1395/11/10 ـ شماره 6420 ـ صفحه 10)

9 سال ریاست هاشمی رفسنجانی بر مجالس اول تا سوم هر چند به لحاظ رکورد زمانی می‌رود تا توسط علی لاریجانی پشت سر گذاشته شود اما بعید است به این زودی‌ها کرسی ریاست مجلس گرمی حضور کسی به قدرت و نفوذ او را بر خود حس کند. به عبارتی بعد از 37 سال باید همچنان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را قدرتمندترین رئیس ادوار مختلف مجلس دانست. رئیسی که در بزنگاه‌های زیادی اعتبار خود را نزد بنیانگذار انقلاب اسلامی برای اخذ تصمیمات مهم نشان داده بود.

«احمد آقا متن نامه امام به آقای رئیس جمهوری مبنی بر تشکیل مجمعی برای اصلاح قانون اساسی را تلفنی خواند و مشورت کرد»؛ این قسمتی از خاطرات آیت‌الله فقید است که مربوط به روزهای بازنگری قانون اساسی می‌شود. بنیانگذار جمهوری اسلامی برای تصمیم بزرگی از میان مقامات وقت، او را مورد مشورت خود قرار داده است. همان طور که در جریان اداره جنگ و اتمام آن هم هاشمی رفسنجانی نفر اول کنشگران و اداره‌کنندگان صحنه سیاسی کشور بوده است. چیزی که بارها در تاریخ رخدادهای بعد از انقلاب به آن اشاره شده است. اما اهمیت جایگاه هاشمی رفسنجانی در ریاست مجلس در سال‌های 59 تا 68 را زمانی می‌شود بیشتر از این درک کرد که به خاطرات شخصی خود او رجوع شود. جایی که برخلاف سال‌های بعد از 68 این دفتر رئیس مجلس شورای اسلامی بود که محل رفت و آمد مقامات مختلف لشکری و کشوری بوده است.

در این مجموعه از خاطرات هاشمی رفسنجانی کمتر موردی به چشم می‌خورد که او برای دیدن مقام یا مسئولی در کشور به دفتر وی رفته باشد، بلکه این مسئولان در رده‌های مختلف بودند که به دیدار او می‌رفتند. در آن سال‌ها تقریباً تنها یک نفر بوده که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای دیدنش جایی جز دفتر خود را بر می‌گزیده و آن هم حضرت امام (ره) است. موضوعی که کاملاً طبیعی به نظر می‌رسد. البته شاید به نظر برسد نفوذ آن سال‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در ساختار قدرت و میزان تأثیر وی در آن تنها متأثر از جایگاه وی در ریاست مجلس نبوده باشد.

در روزگاری که جنگ مهم‌ترین مسأله روز کشور بود، اداره آن توسط حضرت امام (ره) به هاشمی رفسنجانی واگذار شده بود. با حکم حضرت امام (ره)، عملاً نیروهای نظامی ایران در آن سال‌ها با فرمان و مدیریت هاشمی رفسنجانی عمل می‌کردند و اداره مهم‌ترین رخداد کشور به صورت طبیعی جایگاه و نفوذ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را در کشور دو چندان کرده بود. نایب رئیسی مجلس خبرگان رهبری و امامت جمعه موقت تهران را هم باید به فهرست مسئولیت‌های آن سال‌های هاشمی رفسنجانی اضافه کرد. به عبارتی آیت‌الله فقید در دهه اول انقلاب ضمن آنکه رئیس مجلس بود، ریاست شورای عالی دفاع و دو مسئولیت دیگر را هم برعهده داشت که هم برای او تریبون‌های لازم جهت اظهار نظر را فراهم می‌کرد و هم ید مبسوطی برای تصمیم‌گیری در مناسبات کشور.در کنار اینها باید جایگاه هاشمی رفسنجانی در حزب جمهوری اسلامی و نفوذ او در جهت‌گیری‌های این مجموعه سیاسی هم مورد توجه قرار بگیرد. فهرست تحولاتی که از سال 59 تا 68، اکبر هاشمی رفسنجانی در مرکز آنها قرار داشت اصلاً کم نیستد؛ برکناری ابوالحسن بنی‌صدر، ماجرای مک‌فارلین، اداره جنگ، بازنگری در قانون اساسی، پذیرش قطعنامه 598 و نهایتاً مهم‌ترین آنها تصمیم مجلس خبرگان برای رهبری آیت‌الله خامنه‌ای.

در این میان تنها یک مورد تحول بزرگ وجود داشت که هاشمی رفسنجانی درباره آن سکوت اختیار کرد و آن هم برکناری مرحوم آیت‌الله منتظری از قائم مقامی رهبری بود. با چنین سابقه‌ای کاملاً هویدا است که او را باید مقتدرترین رئیس مجلس تاریخ انقلاب دانست. موقعیت خاص ریاست مجلس در دهه اول انقلاب آیا ربط خاصی به شخصیت و منش سیاسی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی داشته یا خیر؟ در عین حال آیا در واقع می‌توان هاشمی رفسنجانی را متنفذترین و قدرتمندترین مرد مجلس تاریخ بعد از انقلاب دانست؟ در این صورت ریشه چنین قدرتی کجا بوده؟ این سؤالات را با 4 نفر از نمایندگان ادوار اول تا سوم مجلس که ریاست هاشمی رفسنجانی را تجربه کرده‌اند، در میان گذاشتیم.

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/6420/10/168919/0

ش.د9503592