تلاش قطر و عربستان برای ورود ایران به مناقشه عربی

(روزنامه مردم‌سالاري ـ 1396/03/21 ـ شماره 4336 ـ صفحه 15)

پایگاه خبری الجزیره روز گذشته با مطرح کردن مقدمه‌ای در راستای تبیین منافع مشترک و مصادیق نزدیکی دو کشور ایران و قطر سعی کرد تا نقش ایران را در بحران پیش آمده برای قطر را پررنگ کرده و به نحوی ایران را برنده اختلافات ریاض، دوحه نشان دهد. الجزیره در همین راستا نوشت: در میان آبهای قطر و ایران بزرگترین میدان گازی جهان با 9700 کیلومتر مربع و 43 ترلیون متر مکعب گاز قرار گرفته است. قسمت جنوبی ایران که به پارس جنوبی معروف است شمالی‌ترین قسمت قطر به شمار می‌رود که به میادین شمالی معروف است. این دو کشور هر دو حق بهره‌برداری از این میادین را دارند و این یکی از مسائلی است که دو کشور را به هم گره زده است. روابط تهران و دوحه روز دوشنبه وارد فاز جدیدی شده است.

بعد از قطع روابط عربستان و چهار کشور دیگر با قطر این ایران است که روابطش با قطر وارد مرحله جدیدی خواهد شد. قطر در این میان در موضعی قرار گرفته که به جریان ایران در منطقه نزدیک است. ریاض گفته مقامات در دوحه از حوثی‌های یمن حمایت می‌کنند. این برخلاف استقرار 1000 نیرو از سوی قطر در دو سال گذشته در کنار نیروهای تحت حمایت عربستان سعودی در یمن است. روز دوشنبه روزنامه نشنال امارات اعلام کرد که قطر انتخاب غلطی در میان دوستانش داشته و روابط نزدیکی بین دوحه و تهران شکل گرفته است.

اقدامات ایران در منطقه خاورمیانه برای همسایگان دوحه هزینه‌های مالی و جانی داشته است. ایران در سراسر منطقه خلیج‌فارس هیچ دوستی به جز دوحه ندارد. مروان بیشارا تحلیل‌گر سیاسی الجزیره گفته این اتهامات هیچ پایه‌ای نداشته و حتی امارات روابط دیپلماتیکش را با ایران قطع نکرده و ترجیح داده روابطش را با قطر قطع کند نه با ایران. کابینه قطر در بیانیه‌ای جداگانه گفته این اقدام پنج کشور خلیج فارس غیر منصفانه بوده است. این اقدام نقض حاکمیت ملی قطر است. سوزان کردلی تحلیل‌گر مسایل خاورمیانه گفت عربستان و امارات می‌خواهند با این کار قطر را مهار کنند و اجازه ندهند بحرین دیگری ایجاد شود. سعودی و امارات همیشه با جاه‌طلبی‌ها و توسعه طلبی‌های بلند پروازانه قطر مشکل داشتند. روابط دوحه و تهران از سال 1995 به سیاستی مستقل با سایر همسایگانش تبدیل شد. به گفته کردلی در میانه شکافی که توسط سعودی شکل گرفته، این قطر است که وارد یک روابط متعادلی با ایران شده چرا که دو کشور میادین مشترک گازی دارند. کردلی همچنین گفته برخلاف اختلافات قبلی که قطر اقدامات آشتی‌جویانه با امارات و سعودی را به سرعت آغاز می‌کرد این بار قطر موضع سرسخت‌تری گرفته است. در کنار این تصمیم ریاض برای قطر روابط دیپلماتیک مساله منع عبور از حریم هوایی و مسیر حمل و نقل زمینی نیز مطرح شده. یک روزنامه‌‌نگار به الجزیره گفته تنش‌های منطقه‌ای مورد استقبال ایران نیست. با این وجود شکاف میان کشورهای شورای همکاری می‌تواند به نفع ایران باشد.

باید صبرکنیم و ببینیم ایران و ترکیه چطور خلاء عربستان را پر خواهند کرد. ایران همین الان مسیر محموله‌های غذایی به قطر را باز کرده است. رییس اتحادیه صادرات محصولات کشاورزی در ایران گفته انتقال محصولات به دوحه در 12 ساعت امکان پذیر است. پیش‌تر نیز سخنگوی وزارت خارجه ایران خواستار گفت و گوی روشن و شفاف در میان طرفین مخاصمه شده بود و گفته بود تنش در منطقه منافع همه را تهدید می‌کند.

وزیر خارجه ایران نیز در توییتر خود نوشت همسایگان ما دائمی‌اند. جغرافیا غیر قابل تغییر است. خصومت راه حل نیست. گفت و گو سازنده است به ویژه در ماه مبارک رمضان. محجوب زویری کارشناس امور خاورمیانه در دانشگاه قطر گفته دراین شرایط میانجی‌گری یک طرف ثالث ضروری است. عربستان و همپیمانانش نمی‌توانند قطر را بدون هیچ گزینه جانبی ای تنها بگذارند که یکی از طرف‌ها را انتخاب کند. این سناریویی است که به نتیجه نمی‌رسد. اگر این رویه ادامه یابد ایران در منطقه تقویت خواهد شد. من فکر نمی‌کنم این چیزی باشد که ریاض بخواهد. من فکر می‌کنم اگر هیچ میانجی‌ای در میان نباشد و هیچ طرف سومی‌دخالت نکند ما شاهد تشدید بحران خواهیم بود.

در همین خصوص روز گذشته یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی‌گفت: مقامات سعودی بر این باورند که هر کسی که با آنها نیست، علیه آنهاست و با تشدید تفرقه و ایجاد تشنج و اختلاف در منطقه این سیاست را دنبال می‌کنند اما قطعا به نفع آنها نخواهد بود. علی نجفی خوشرودی با اشاره به منازعات اخیر بین قطر و عربستان گفت: بهتر این است که کشورهای منطقه به سمت کاهش تنش و اختلاف حرکت کنند و موضع جمهوری اسلامی‌در اوضاع متشنج منطقه که تاکید بر گفت‌وگو و افزایش همکاری‌های درون منطقه‌ای است را در پیش بگیرند. وی افزود: بعد از سفر ترامپ به عربستان واکنش عربستان به قطر قابل توجه و پرمعناست و نشانه خوبی از این اتفاق مخابره نمی‌شود. اما در مقابل موضع اصولی جمهوری اسلامی‌ایران و همکاری‌های مثبت برای رفع برخی از نیازها و مشکلات قابل تقدیر است. نماینده بابل تاکید کرد: استفاده از ابزارهایی مثل تهدید و تحریم برای مداخله در امور کشورها و برای ساقط کردن نظام‌های سیاسی خلاف اصول و مقررات بین‌المللی است. اگرچه در این خصوص برخی گمانه زنی‌ها وجود دارد اما من تصور نمی‌کنم فشارهای عربستان سعودی به این هدف برسد و در عین حال نیز به نظر نمی‌رسد راه حل کوتاه مدتی برای بحران میان قطر و حکومت سعودی وجود داشته باشد.

ورود ایران به بحران قطر و عربستان عقلانی نیست

در حالی که هر دو طرف اختلاف، سعی در وارد کردن جمهوری اسلامی‌ایران به مناقشه عربی دارند، قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه معتقد است که ایران باید رفتار محتاطانه‌ای داشته باشد. وی اظهار داشت: همواره بین عربستان و قطر اختلاف کهنه و قدیمی‌وجود داشته است. این تنش‌ها به نوع نگاه آنها به سلفی‌گری یا وهابیت برمی‌گردد. بعلاوه، آل‌ثانی و آل‌سعود قبایلی بودند که از گذشته اختلاف داشته‌اند.

در دوران اخیر اما حمایت قطری‌ها از اخوان‌المسلمین در کشورهایی مثل مصر و سودان و تونس و یمن و سوریه باعث بروز تنش شده است. عربستان تلاش کرد در کنفرانس اخیر در ریاض با حمایت آمریکا هژمونی جدید ایجاد کند و بازیگران دیگر را در اختیار خود بگیرد. پیام سعودی‌ها به قطر این بود که از بازی خارج شوند و روابط‌شان با حماس و اخوان‌المسلمین را قطع کند.در واقع، با عدم تمکین قطر از عربستان پس از کنفرانس ریاض بود که تنش‌ها اوج گرفت. محبعلی اضافه کرد: ما باید در این میان توجه داشته باشیم که قطر از تروریسم حمایت می‌کند و بخشی از نیازهای مالی داعش و طالبان و .. از سوی این کشور تامین می‌شود. وی در پاسخ به این سئوال که ایران باید در واکنش به بحران پیش آمده چه سیاستی را اتخاذ کند، گفت: قطر در این سال‌ها جزئی از یک طراحی و بازی بودند که امنیت و منافع ما را در سوریه و عراق به خطر انداخته بود. منظورم این است که دوحه کشوری نیست که بی‌گناه باشد و ما حالا بخواهیم در کنار قطر قرار بگیریم و جانب آنها را بگیریم.

مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه ادامه داد: باتوجه به اینکه قطر در طول این سال‌ها، همواره ما را تحت فشار قرار داده، ایران باید با احتیاط با این مسئله پیش آمده برخورد کند. از نگاه من، این یک مناقشه خانوادگی بین حامیان افراطی گری است، البته اگر قطری‌ها یا طرف‌های دیگر بخواهند، به نظرم ایران حاضر به حل و فصل ماجرا و اختلافات است. وی در پاسخ به این سوال که ایا بحران فعلی می‌تواند در جهت منافع ایران تلقی شود،اظهار داشت: اصولا ثبات و امنیت در منطقه در حوزه خلیج فارس و در منطقه، بخشی از امنیت ملی ماست. وقتی در اطراف ما درگیری باشد، امنیت ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اگر قرار باشد قطر در بحران قرار بگیرد، سرمایه‌گذاری در این طرف با احتیاط مواجه خواهد شد. امنیت ما با همساگاه بهم پیوسته است و عدم مناقشه و همبستگی میان کشورهای منطقه جزئی از امنیت منطقه و در میان ارمان‌های جمهوری اسلامی‌است. بنابراین نباید از تنش میان دیگران استقبال کنیم. محبعلی در پاسخ به سئوالی در مورد تحلیل برخی رسانه‌های عربی در مورد افزایش تنش‌ها بین قطر و عربستان پس از تماس تلفنی امیر قطر با دکتر روحانی، خاطرنشان کرد: قطر یک بازیگر کوچکی است و همواره سعی مکند از شکاف‌ها به خوبی بهره برداری کند. او به ابزار ایران نیازمند است برای اینکه بتواند از طرف مقابل امتیاز بگیرد. سعودی‌ها هم طبیعتا این را در همین چارچوب تلقی می‌کنند.

در واقع، این منطقی است که کشورهای کوچک در بین شکاف‌ها حرکت کنند و سعی در ایجاد توازن داشته باشند تا امنیت‌شان حفظ کنند. قطر هم از این قاعده مثتنا نیست و بین ایران و عربستان قرار گرفته است. در همین راستا باید گفت اتخاذ بی‌طرفی فعال، راهبردی است که ضمن پرهیز از ورود مستقیم به درگیری و بحران که می‌تواند تهدیدات جدی بر نقش ایران به‌خصوص در حیاط خلوت عربستان داشته باشد، اما همزمان می‌تواند فرصت‌های ناشی از این بحران و شکاف را از مجرای یک دیپلماسی فعال و متوازن، نصیب ایران کند. به‌خصوص که تجربه موفق این نوع دیپلماسی در اشغال افغانستان 2001 و عراق 2003 تجربه و نمایانگر شده است.

مواضع ایران و روسیه درباره تنش عربی همسان است

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد: مسکو و تهران در مساله قطر و حل و فصل وضعیت بحرانی پیرامون این کشور مواضع یکسان داشته و اتفاق نظر دارند. وی در گفت وگو با خبرنگاران ضمن اشاره به دیدار اخیر خود با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در استانه پایتخت قزاقستان، گفت: اوضاع پیرامون قطر و مساله سوریه محور مذاکرات صورت گرفته بود. خبرگزاری اسپوتنیک دیروز به نقل از سخنان لاوروف نوشت: مسکو و تهران اطمینان دارند که بحران پیرامون قطر فقط از راه مذاکره قابل حل است. وی گفت: با وزیر خارجه ایران درباره حل و فصل مساله سوریه و امکان تاثیر تلاش‌ها برای حل و فصل بحران قطر بر این مساله (بحران سوریه) گفت‌وگو و تبادل نظر کردیم. وزیر خارجه روسیه افزود: تهران و مسکو خواهان حل بحران قطر پشت میز مذاکره هستند تا تمام نگرانی‌ها از راه گفت‌وگو برطرف شود.

http://www.mardomsalari.net/4336/page/15/14979

ش.د9600755