زلزله سیاسی در خلیج فارس

(روزنامه همدلي ـ 1396/03/16 ـ شماره 613 ـ صفحه 11)

روز گذشته عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات متحده عربی و مالدیو به عنوان تنها کشور غیر عرب و نیز به تبع آنها دولت موقت لیبی و دولت مستعفی یمن با وارد کردن این اتهام به قطر که باعث بی‌ثباتی در منطقه می‌شود و از گروه‌های «تروریستی» حمایت می‌کند روابط دیپلماتیک با این کشور را قطع کردند و حریم هوایی، دریایی و زمینی خود را به روی قطر بستند. دوحه نیز به این مواضع کشورها واکنش نشان داد.

به گزارش ایسنا، سایت شبکه الجزیره گزارش داد، در حالی‌که ابتدا چهار کشور عربستان، مصر، امارات و بحرین تصمیم به قطع روابط با دوحه گرفته بودند، دولت موقت لیبی و دولت مستعفی یمن نیز از این تصمیم حمایت کرده و روابط خود را با دوحه قطع کردند. در کنار این کشورها و دولت‌ها مجمع الجزایر مالدیو نیز به عنوان اولین کشور غیر عرب در این مسیر گام برداشت و روابط دیپلماتیکش را با قطر قطع کرد.

پیشتر خبرگزاری رسمی عربستان «واس» از مسدود شدن حریم هوایی، دریایی و زمینی عربستان به قطر و ممنوعیت ورود و عبور قطری‌ها از عربستان بنا به دلایل امنیتی پیشگیرانه خبر داده بود.

به موجب گزارش این خبرگزاری سعودی، عربستان شهروندانش را از سفر به قطر و اقامت در این کشور یا رفت‌وآمد از طریق این کشور منع کرده است.این کشورها قطر را به حمایت از گروه‌های تروریستی از جمله اخوان‌المسلمین متهم کرده‌اند.

عربستان سعودی اعلام کرده است: این حرکت برای حفاظت در برابر «تروریسم و افراط گرایی» لازم است. گفته می‌شود عربستان همه نیروهای قطری را از ائتلاف عربی در جنگ در یمن خارج کرده است.ریاض همه کشورهای «برادر و دوست خود» را هم دعوت به چنین کاری کرده است.

خبرگزاری بحرین نیز گزارش داد، وزارت خارجه بحرین به هیئت دیپلماتیک قطر ۴۸ ساعت فرصت داده خاک این کشور را ترک کنند.دولت بحرین نیز حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای قطری و نیز بنادر و آب‌های منطقه‌ای‌اش را به روی قطر بسته است.منامه همچنین به افراد مسافر و قطری‌های مقیم بحرین ۱۴ روز مهلت داده تا این کشور را ترک کنند.این کشور که تابع عربستان است و از آن دستور می‌گیرد بلافاصله همین شیوه عربستان را اجرا کرده و به دلیل اجازه ندادن به شهروندان قطری برای ورود به خاکش یا عبور از این کشور پوزش خواسته است . بحرین همچنین شهروندانش را از سفر به قطر و اقامت در این کشور بازداشته است.شرکت هواپیمایی بحرین تمامی پروازها بین منامه و دوحه را به حالت تعلیق درآورد.امارات نیز بیانیه عربستان و بحرین را در زمینه قطر تایید کرده است.خبرگزاری امارات نیز گزارش داد، دولت امارات به افراد مقیم و مسافران قطری ۱۴ روز فرصت داده خاک این کشور را به بهانه تدابیر پیشگیرانه ترک کنند.

کمی بعد وزارت خارجه مصر نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد، مصر حریم هوایی و بنادر دریایی خود را به روی تمامی هواپیماها و کشتی‌های قطری در راستای حفظ امنیت ملی خود بسته است.در این بیانیه آمده است، تدابیر لازم را به کشورهای دوست و برادر خود و شرکت‌های عربی و بین‌المللی ابلاغ خواهد کرد تا همین تدابیر را در مورد کشتی‌ها و وسایل نقلیه دریایی خود که رهسپار دوحه هستند، اجرا کنند.

دولت عبد ربه منصور هادی، رئیس جمهور مستعفی یمن نیز با تایید اقداماتی که ائتلاف تحت سرکردگی عربستان مبنی بر پایان دادن به حضور نیروهای قطری در این ائتلاف اتخاذ کرده از قطع روابط خود با دوحه خبر داد.دولت یمن نیز از تصمیم گرفته شده از سوی کشورهای عربستان، امارات، مصر و بحرین حمایت کرد.دولت مستعفی یمن در بیانیه‌ای اعلام کرد، از گام ائتلاف سعودی علیه یمن در پایان دادن به حضور نیروهای قطری در این ائتلاف حمایت می‌کند.دولت مستعفی یمن ابراز اطمینان کرد که اعضای ائتلاف سعودی تمام تلاش خود را برای کمک به نیروهای این دولت به کار خواهند گرفت.

دولت موقت لیبی نیز روابطش را با قطر قطع کرد.محمد الدایری، وزیر خارجه دولت موقت لیبی در گفت‌وگو با شبکه اسکای نیوز عربی گفت: لیبی تصمیم گرفته است در همبستگی با بحرین، عربستان، امارات و مصر روابطش را با قطر قطع کند.به این ترتیب این ششمین دولتی است که به کمپین قطع روابط با قطر ملحق می‌شود.

واکنش قطر به اقدام کشورهای همسو با عربستان

این در حالی است که وزارت خارجه قطر در بیانیه‌ای به این موضع‌گیری کشورهای عرب حوزه خلیج فارس واکنش نشان داد و اعلام کرد: متاسفیم که این چهار کشور در این مرحله چالشی مهمتر از هجمه علیه قطر نیافتند.وزارت خارجه قطر اعلام کرد، ادعاها تلاشی علنی است دال بر اینکه طرح از پیش طراحی شده برای هجمه رسانه‌ای وجود داشته که دربرگیرنده افتراهای بیشتری است.وزارت خارجه قطر تصریح کرد: تدابیر هدفمند برای تحمیل خواسته‌ها بر ما نقض حاکمیت ما به عنوان یک کشور است و این قطعا امری مردود است.

براساس بیانیه وزارت خارجه قطر، هدف از این اقدامات اتخاذ شده با هماهنگی مصر روشن است و آن تحمیل خواسته‌ها بر قطر است. دلیل تراشی برای اتخاذ تدابیری علیه کشوری دوست در شورای همکاری خلیج فارس دلیلی روشن بر نبودن توجیهات قانونی برای این تدابیر است.این وزارتخانه افزود، این هجمه رسانه‌ای در قانع کردن مردم منطقه و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس شکست خورده و بیانگر این است که تنش ادامه دارد.

وزارت خارجه قطر تاکید کرد: این افتراها دال بر نیات درونی برای ضربه زدن به قطر است و این ادعاها همه ساختگی است. ما برای به شکست کشاندن این تلاش‌ها و تاثیر گذاری آن بر جامعه و اقتصاد قطری‌ها تلاش خواهیم کرد و این تدابیر بر روند زندگی عادی مردم و افراد مقیم قطر تاثیر نخواهد داشت.

ائتلاف عربی به حضور قطر پایان داد

پس از قطع روابط سیاسی این کشورها با کشور قطر، فرماندهی ائتلاف عربی علیه یمن به رهبری عربستان نیز از تصمیمش برای پایان دادن به حضور قطر در این ائتلاف خبر داد.

درخواست ترکیه از کشورهای عربی

در این راستا ترکیه که روابط محکمی با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس دارد خواهان مذاکره میان این کشورها شد و آمادگی خود را برای میانجی‌گری بین قطر و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و مصر اعلام کرد.مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در کنفرانسی خبری در آنکارا گفت: وقوع مشکل بین این کشورها ممکن است اما باید از طریق مذاکره مشکل را حل کرد.وی افزود: ما هر کمکی بتوانیم می‌کنیم تا اوضاع به حالت عادی بازگردد.

ریشه های بحران از کجاست؟

روابط دوحه با همسایگان عربش از بیست و چهارم مه تیره شد زمانی که رسانه‌های قطری اظهاراتی منسوب به تمیم بن حمد، امیر قطر را منتشر کردند که گفته شده دربرگیرنده خطوط کلی سیاست قطر بود و هیچ هماهنگی با دیدگاه شورای همکاری خلیج فارس نداشت. در حالی که قطر عضو آن بوده و باید به سیاست‌های آن پایبند باشد.امیر قطر در این اظهارات گفته بود، دوحه پایگاه آمریکایی «العدید» را به علت حمایتش از طمع‌ورزی‌های کشورهای همسایه‌ عربش در خود جای داده و این پایگاه تنها فرصت آمریکا برای داشتن نفوذ نظامی در منطقه است.وی همچنین گفته بود، قطر با اسرائیل در ارتباط است.امیر قطر ایران را وزنه منطقه‌ای و اسلامی توصیف کرده بود که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. وی افزوده بود، کشورش روابط قوی‌اش را با آمریکا و ایران در آن واحد حفظ خواهد کرد. درگیری با ایران به ویژه به این دلیل که آن قدرت بزرگ منطقه است، مصلحت نیست.تمیم بن حمد حزب الله لبنان را هم جنبش مقاومت خوانده بود.

کمی بعد دولت قطر با مشاهده جنجالی که به دلیل این اظهارات بلند شد، اعلام کرد که سایت خبرگزاری رسمی این کشور هک شده است و این اظهارات را از سایت برداشته و افزود، این اظهارات به امیر قطر نسبت داده شده است.

واکنش روسیه به اقدام همپیمانان عربستان

اقدام این کشورها در رابطه با قطر واکنش برخی از کشورهای موثر در مناطقه را به دنبال داشت. روز گذشته وزیر خارجه روسیه در واکنش به اتهامات مطرح شده علیه قطر و لغو روابط دیپلماتیک برخی کشورهای عربی با دوحه این اقدام را تصمیم ویژه این کشورها دانست و گفت: ما همه کشورها را به گفتگو فرا می‌خوانیم.

به گزارش ایسنا، به نقل از سایت شبکه المیادین، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در نشست خبری با همتای بلاروسی خود گفت: تصمیم برخی کشورهای عربی به قطع روابط خود با قطر مربوط به خودشان است و ما همه کشورهای منطقه را به گفتگو برای حل اختلافات‌شان فرا می‌خوانیم.وی افزود: این روابط دوجانبه میان کشورهاست و ما در این تصمیم‌گیری‌ها مداخله نمی‌کنیم. با وجود اینکه جهان معتقد است روسیه در تمامی حوادث جهان نقش دارد اما من دوست دارم به شما تاکید کنم که این چنین نیست.وزیر امور خارجه روسیه اظهار داشت: ما باور داریم به اینکه هرگونه اختلافاتی ممکن است رخ دهد. ما هرگز از سختی‌هایی که در روابط میان دیگر کشورها ایجاد می‌شود خوشحال نخواهیم شد. ما به حفظ روابط خوب با همگان اهمیت می‌دهیم به ویژه در منطقه‌ای که هم اکنون مهم‌ترین مساله در آن تقویت تمامی تلاش‌ها برای مبارزه با خطر مشترک برای همه است یعنی خطر تروریسم بین‌المللی.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ ریاست جمهوری روسیه (کرملین) در واکنش به بحران ایجاد شده میان قطر و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس گفت، روسیه قدردان روابط با منطقه خلیج فارس و کشورهای آن است و به حفظ روابط خوب اهمیت می‌دهد.در همین حال، ویکتور اوزیروف، رئیس کمیسیون امور دفاعی و امنیت در مجلس فدرال روسیه با بیان اینکه اتهامات وارده علیه قطر مبنی بر حمایت از تروریسم را با توجه بررسی می‌کند، گفت: هیچ تغییری در روابط میان روسیه و قطر رخ نخواهد داد.اوزیروف عنوان داشت: البته ما تمام اطلاعات مربوطه و ادعاهای مطرح شده از سوی مصر، عربستان و کشورهایی که به آنها پیوستند را در خصوص حمایت قطر از تروریسم بین‌المللی بررسی خواهیم کرد.وی افزود: اما مسکو در پیشبرد سیاست خود در خصوص روابط دیپلماتیک با قطر از استقلال برخوردار است.

واکنش ایران به تحولات اخیر در خلیج فارس

جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یک کشور موثر در منطقه به این موضوع واکنش نشان داد. روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه راه حل اختلافات میان کشورهای منطقه و از جمله اختلاف فعلی میان سه دولت همسایه قطر با این کشور را تنها از طریق روش‌های سیاسی و مسالمت آمیز و گفت‌وگوهای شفاف و صریح میان طرفین دانست.بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با اشاره به تنش‌های به وجود آمده میان برخی همسایگان جنوبی در خلیج فارس گفت: جمهوری اسلامی ایران با ابراز نگرانی از تحولات اخیر در روابط برخی کشورهای همسایه جنوبی خود در خلیج فارس و اظهار امیدواری نسبت به حل و فصل آن، بر نکات زیر به عنوان مواضع ثابت و اصولی خود تاکید می کند:

- افزایش تنش در روابط میان دولت‌های همجوار در شرائطی که منطقه و جهان همچنان از تبعات گسترده بحران تروریسم و افراط گرایی و تداوم اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی رنج می‌برد، به سود هیچ یک از دولت‌ها و ملت‌های منطقه نبوده و مصالح همگان را تهدید می‌کند. جمهوری اسلامی ایران از همه همسایگان درگیر در اختلافات جاری در جنوب خلیج فارس می‌خواهد با عبرت آموزی از تجارب تلخ منطقه، دوری از احساسات و رجوع به عقلانیت و تدبیر، ضمن حداکثر خویشتنداری، در جهت کاهش تنش و بازگشت به آرامش حرکت نمایند.

- راه حل اختلافات میان کشورهای منطقه و از جمله اختلاف فعلی میان سه دولت همسایه قطر با این کشور، تنها از طریق روش‌های سیاسی و مسالمت آمیز و گفت‌وگوهای شفاف و صریح میان طرفین امکان پذیر است.

- استفاده ابزاری از تحریم در جهان به هم پیوسته کنونی ضمن ناکارآمدی، امری مذموم، مردود و غیر قابل پذیرش است.

- حفظ حاکمیت ملی و تمامیت ارضی دولت‌های مستقل و عدم مداخله در امور داخلی آنها و احترام به مرزهای شناخته شده بین المللی، اصول بنیادین و شناخته شده حقوق و روابط بین الملل است که می‌بایست توسط همه طرف‌ها محترم شمرده شود.

اتحادیه عرب: به اختلافات ورود نمی‌کنیم

این واکنش ها در حالی است که اتحادیه عرب اعلام کرد که این اتحادیه موضوع قطع روابط کشورهای عربی با دوحه را مورد بررسی قرار نمی‌دهد.

به گزارش ایلنا به نقل از اسپوتنیک، «محمود عفیفی» سخنگوی اتحادیه عرب در واکنش به قطع رابطه دیپلماتیک برخی از کشورهای عربی با قطر،‌اعلام کرد موضوع روابط قطر با دیگر کشورهای عربی در اتحادیه عرب بررسی نخواهد شد.

وی افزود اتحادیه عرب مسئول این مسئله نیست و در واقع این روابط عربی-عربی بوده و موضوع بحث اتحادیه عرب قرار نخواهد گرفت.

عفیفی اظهار داشت، در حال حاضر صحبت کردن در این رابطه بسیار زود است.

واکنش فیفا به تحولات قطر

ازآن جایی که جام جهانی فوتبال 2022 قرار است که در کشور قطر برگزار شود، این موضوع واکنش فدراسیون بین‌المللی فوتبال را نیز برانگیخت. فیفا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد با کمیته قطری برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ و کیمته عالی پروژه‌های عمرانی مرتبط با این مسابقات، در تماس دائم است.در بیانیه فیفا تاکید شده است که «در حال حاضر، این نهاد اظهار نظر بیشتری در این باره انجام نمی‌دهد.»

سناریوهای روی میز سعودی‌ها

«صباح زنگنه» سفیر و نماینده سابق ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در تشریح ریشه‌های اختلاف عربستان و قطر از گذشته تاکنون در گفت‌وگو با ایلنا بیان کرد: عربستان در چند سال اخیر و به صورت دقیق‌تر در دو سال گذشته، تلاش داشته است که حداقل در سه پرونده عراق، سوریه و مصر سناریوهای مختلفی را طراحی کرده و به اجرا بگذارد تا بتواند چالش‌های مختلف را در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا بر اساس اهداف خود عملیاتی کند. یکی از اهداف اصلی‌ که باید آن را به عنوان استراتژی آل‌سعود در دهه اخیر دانست، بحث برجسته کردن و افزایش هژمونی ریاض در سه جغرافیای آسیای میانه، شمال آفریقا و خاورمیانه است. به صورت مشخص باید بگوییم که عربستان خواستار افزایش نقش خود در جهان عرب بوده و در صدد است تا با اجرای تمامی برنامه‌های مخرب خود این پیام را در سطح منطقه و فرامنطقه به گوش جهانیان برساند که ریاض هدایت کننده و پدر معنوی دنیای عرب است.

وی ادامه داد: مدل‌های متفاوتی از عملکردهای عربستان در منطقه و فرامنطقه را به چشم دیده‌ایم که به عنوان مثال فروش سلاح، افزایش اختلاف و درگیری، بسیج کردن کردها علیه اهل تسنن و همچنین تحریک سنی‌ها علیه شیعیان از جمله این سناریوها هستند. در زمان حکومت حسنی مبارک در قاهره نظاره‌گر حمایت تمام‌عیار ریاض از مصر بودیم و پس از آن حمایت نصف و نیمه عربستان از مرسی را شاهد بودیم اما نهایتاً ارتش مصر علیه مرسی تحریک شد که تمامی این سناریو توسط سعودی‌ها رقم خورد.

این کارشناس مسائل جهان عرب با اشاره به سفر اخیر ترامپ به عربستان گفت: سعودی‌ها سعی داشتند در اجلاس اخیری که با حضور رئیس‌جمهوری آمریکا در ریاض برگزار شده بود، تا حدودی قطر را وادار به حاشیه‌نشینی کنند اما شاهد بودیم که تنها چند روز پس از خروج ترامپ از خاک عربستان سخنانی از سوی امیر قطر علیه عربستان نمایان شد و این موجب شد تا جو رسانه‌ای که توسط سعودی‌ها مبنی بر همراهی کشورهای عضو شورای همکاری با آنها در سطح دنیا مطرح شده بود، به یکباره با بن‌بست مواجه شده و مسیر دیگری خلق شود.

زنگنه در پایان عنوان کرد: از این منظر باید بگوییم که تمامی سخنان عربستان و برخی از نیت‌های قطر و کشورهای منطقه در هفته‌های گذشته واقعیت ندارد و هدف ریاض تنها جلوگیری از نزدیک شدن کشورهای اسلامی به صورت مطلق به سوی یکدیگر است. در پروژه‌های بعدی، عربستان قصد دارد تا پای عمان را به عنوان یک کشور بی‌طرف در پرونده‌های منطقه‌ای باز کند و حتی احتمال دارد بحث عادی‌سازی روابط عربستان و قطر توسط سعودی‌ها به عمان تحمیل شود. یعنی عمان به عنوان یک واسطه از سوی عربستان مجبور به کنشگری میان ریاض و دوحه بشود تا هژمونی مورد نظر سعودی‌ها در بین کشورهای جهان عرب از بین نرود.

هجوم مردم قطر به فروشگاه‌ها

تارنمای دوحه نیوز نوشت: بسیاری از شهروندان و ساکنان قطری روز دوشنبه پس از اعلام قطع روابط کشورهای عربی، به مراکز خرید و فروشگاه ها برای خرید مواد غذایی هجوم بردند.

به گزارش ایرنا مراکز خرید به نسبت روزهای عادی ماه رمضان، مشتریان بیشتری به خود دیدند و قطری ها سبدهای خرید خود را با مقادیر فراوانی شیر، آب، برنج و تخم مرغ انباشته کردند.

یکی از خریداران به دوحه نیوز گفت:هرگز چنین چیزی ندیده بودم. مردم سبدهایشان را پر از آب و غذا کرده بودند.رسانه های اجتماعی مملو از تصاویر قفسه های فروشگاه هایی است که برخی از آنها از مرغ و ماهی و گوشت تازه و منجمد خالی شده اند.

قطر برای تامین مواد غذایی و اولیه پروژه های عظیم عمرانی خود وابستگی شدیدی به مرز زمینی با عربستان دارد.

http://hamdelidaily.ir/?newsid=32020

ش.د9600764