کودتایِ مبارک؟

(روزنامه آفتاب يزد – 1395/05/19 – شماره 4680 – صفحه 1)

اولین تغییر اساسی اردوغان در سیاست خارجی دور شدن او از غرب و تلاش برای نزدیکی به کشورهایی نظیر ایران بود. او برای به‌دست آوردن دل ایران و روسیه می بایست از مواضع خودش در قبال بشار اسد و حزب الله لبنان عقب نشینی می‌کرد؛ این عقب نشینی به مذاق ایران خوش آمد و سبب شد دو کشور بیش‌ازپیش به یکدیگر نزدیک شوند. قدردانی دفتر نخست وزیر ترکیه از مواضع سرلشکر صفوی نیز مهر تائیدی بر نزدیکی دو کشور است.

در این رابطه که چرا کودتای ترکیه توانست همچون آهنربایی دو کشور را به یکدیگر نزدیک کند علی مطهرنیا کارشناس مسائل بین المللی به آفتاب یزد می‌گوید:

« آنچه که در لایه‌های زیرین کنش سیاسی ترکیه در حال حاضر دیده می‌شود متوجه کودتای ترکیه و ضدکودتای رجب طیب اردوغان است. وضعیت کنونی ترکیه یک وضعیت طبیعی نیست و وضعیتی درحال گذار است. در این وضعیت رفتارهای سیاسی و کنش‌های عملیاتی ناشی از آن به پیروی از وضعیت غیرطبیعی از مسیر اصلی خود خارج می‌شود. پرسش این است که آیا اردوغان اکنون پس از دوران کودتا و ضدکودتایی که انجام شد؛ دوران ما قبل کودتا و ضدکودتا را دوران غیرطبیعی قلمداد می‌کند و کودتا را عبرتی برای بازگشت به وضعیت طبیعی نگرش‌های خود در حوزه‌ منطقه‌ای و بین‌المللی می‌داند یا آنکه دوران کودتا و ضدکودتا را دورانی می‌داند که به هر تقدیر باید در پرتو آن زمینه‌های بازگشت به وضعیت ماقبل کودتا را به عنوان وضع طبیعی آماده سازد.»

اردوغان در سودای گرفتن امتیاز

وی افزود: «آنچه که اردوغان در سال‌های اخیر به‌ویژه از زمانی که او به عنوان اصلی‌ترین مهره حزب عدالت و توسعه مطرح شد، انجام داده است، نشانمی‌دهد که او وضعیت طبیعی را برای دستگاه سیاست خارجی خود متوجه نفوذ غرب به عنوان عامل اصلی ایجاد قدرت منطقه‌ای در حوزه نظام بین‌الملل تلقی می‌کند، و بازیگری عمل‌گرایانه‌ای را در این مسیر به انجام می‌رساند. همچنین او سال‌های پیش در داووس چنان حرکت کرد که خود را رهبر مبارزات ضد صهیونیستی نشان دهدو سپس با اسرائیل پیمان بست، حتی در ماجرای غزه او تلاش کرد به عنوان عنصر پیشرو و پرچمدار کمک به غزه مطرح شود و ماجرای کشتی‌های کمک‌رسان را ایجاد کرد ولی در پس‌پرده پس از گذار از هر یک از این دوران‌ها او به عنوان عنصری قوی‌تر در ساختار حکومت ترکیه سر برآورد و از طرف دیگر زمینه‌ساز ایجاد فعالیت‌های بیشتر به نفع نگرش‌های مطرح و معیار خود در حوزه سیاست خارجی شد.

اکنون نیز او در دوران کودتا و ضدکودتایی است که اردوغان را در موضع غیرطبیعی قرار داده است. وی برای دوران گذار از وضعیتی که در آن کشورهای اروپایی و ایالت متحده آمریکا او را در مظان اتهام‌هایی در برخوردهای غیردموکراتیک قرار داده اند، تلاش دارد تا با ایجاد فضایی مثبت در ارتباط با منطقه به ویژه در بحران سوریه، هم از طرف جبهه غیرهمراه خود(ایران) امتیاز بگیرد و هم با برگ نزدیکی با جبهه غیرهمراه خود این پیام را به غرب مخابره کند که در صورت ایجاد فضایی منفی در ارتباط با نوع عملکرد او، اردوغان از جبهه غرب به شرق گرایش پیدا خواهد کرد و وزن تعادل را به نفع رقبای غرب در بحران سوریه تغییر خواهد داد. بنابراین من بر این باورم که در آینده با گذار از این وضعیت بحرانی اردوغان دوباره آرام آرام و در عین حال بسیار محکم‌تر از گذشته تلاش می‌کند که به غرب نزدیک شده و خود را به عنوان رهبری منطقه‌ای در زمینه ایجاد تعادل در توازن منطقه‌ای و موثر در اوضاع بین‌المللی منطقه، به نمایش بگذارد.»

ایران روی دیوار اردوغان یادگاری ننویسد

مطهر نیا در پاسخ به این سوال که آیا نزدیکی ایران و ترکیه به نفع ایران است، می‌گوید: «آنچه که اکنون رخ می‌دهد، می‌تواند زمینه‌ساز بهره‌برداری ایران در این بافت موقعیتی با توجه به عدم اتکاء نهایی به جهت‌گیری های اردوغان باشد. من بر این باورم که اردوغان در منطقه از منظر پرستیژ سیاسی، تهران را رقیب خود می‌شمارد و از نظر نفوذ اقتصادی به کشورهای فرامنطقه‌ای، ریاض را رقیب خود می‌داند. از این رو تلاش دارد با برگ نزدیکی به تهران یا ریاض در مقام امتیازگیری از کشورهای فرادستی برآید. بنابراین، ایران باید متوجه این امر باشد که نمی‌تواند روی دیوار رجب طیب اردوغان یادگاری بنویسد و اگر هم می‌خواهد از این دیوار در وضعیت‌های مختلف استفاده کند، باید این هوشیاری را داشته باشد که اگر قرار است امتیازی به دست آید به صراحت و سرعت باید این امتیاز گرفته شود وگرنه وی یک سیاستمدار زیرک در افزایش امتیازات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در جهت‌گیری‌‌های حکومتی خود است.»

کاهش تنش‌های مابین ایران و ترکیه از یک سو می‌تواند همچون فرصتی طلایی برای ایران باشد تا نهایت منفعت را از بهبود روابطش با ترکیه ببرد و از یک طرف هم باید دانست که هیچ کشوری بدون توجه به منافعش دست دوستی به سمت دیگری دراز نمی‌کند. ترکیه نیز از این قاعده مستثنی نیست. این امکان وجود دارد که ترکیه با رسیدن به منافعش دوباره سر ناسازگاری بگذارد. بنابراین، بهتر است ایران روی این دوستی حساب زیادی باز نکند.

http://aftabeyazd.ir/?newsid=45661

ش.د9505063