مدارا با ریاض همکاری با تهران

(روزنامه آفتاب يزد – 1396/08/06 – شماره 5026 – صفحه 3)

روزی که العبادی به عربستان رفت خیلی‌ها را با این پرسش مواجه کرد؛ اینکه آیا این سفر یعنی خداحافظی عراق با متحدان فعلی و سلامش به آل‌سعود؟

ایجاد شورای همکاری بین دو کشور عربستان و عراق در چارچوب یک ائتلاف و آغاز روابط اقتصادی این دو کشور بعد از 27 سال همه نشان می‌داد که قرار است عربستان و عراق به یکدیگر بیش از هر زمان دیگری نزدیک شوند، البته قربان‌صدقه رفتن‌های پادشاه عربستان پیرامون عراق و اینکه این کشور نیز به اتحاد اعراب پیوست، نشان می‌داد که سعودی‌ها در فکر فاصله انداختن میان عراق و متحدان اصلی این کشور هستند .

در کنار سایرین

سفر العبادی به عربستان، با سفر تیلرسون، وزیرخارجه آمریکا به این کشور (عربستان) همزمان بود. تیلرسونی که در آن سفر علیه ایران سخن گفت و از عراق خواست رابطه‌اش را با ایران بکاهد. وزیرخارجه آمریکا به صراحت در مورد ترک عراق توسط شبه‌نظامیان ایرانی، سخن گفت؛ البته عراق به آن واکنش مثبتی نشان نداد.

به واسطه همین، خیلی‌ها بین سفرهای العبادی به عربستان و سفر چندی قبل‌تر مقتدی صدر به این کشور رابطه برقرار کردند. مقتدی صدر که آن اوایل مورد حمایت ایران بود مدت‌هاست به‌عنوان رهبران شیعه عراق به عربستان نزدیک و سفری به عربستان داشت، همین موضوع باعث شد تا وی را نماد آغاز فاصله‌گیری عراق از ایران تعبیر کنند. (!) به نظر می‌رسد عربستان که بعد از افتتاح به اصطلاح مرکز مبارزه با افراطی‌گری، همراه با السیسی مصری و ترامپ آمریکایی نمایشی از مدرنیزه‌شدن و به زباله‌انداختن قوانین قرون وسطایی را به روی صحنه برد و اکنون می‌خواهد در ادامه این به‌اصطلاح اصلاحات، طرحی نو در روابط با عراق دراندازد، طرحی که البته نیت اصلی‌اش جدایی عراق از متحدان فعلی‌اش است، اما آیا عبادی هم همان کار را می‌کند؟

ایران و یک نتیجه

عبادی اما این روزها در ادامه سفرهای منطقه‌ای‌اش رهسپار ایران شده. خیلی‌ها این سفر را نسبت به سفرهای قبلی او زمین تا آسمان متفاوت می‌بینند و مهم‌تر. العبادی به دیدار مقامات ارشد نظام رفته و با رئیس‌جمهور و سردار قاسم سلیمانی هم گفتگو کرده است. دیدارهایی که نشان می‌دهد ظاهرا برخلاف تصورات، عراق از ایران فاصله نگرفته و راجع به مسائل مهمی نیز با مقامات ایران دیدار داشته است.

اما اگر واقعیت همین است، پس آن سفر به عربستان چه معنایی دارد و این سفر به ایران چه معنایی؟ و اهداف العبادی از این رفتارها در انتخاب کشورها و صدالبته همزمانی‌شان با یکدیگر چیست؟

وقتی از انتخاب سفرها گفتیم حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل با صراحت این گفته ما را نقد می‌کند و می‌گوید: «نخست‌وزیر عراق فردی مستقل است که با هر کشوری مجاز است ارتباط برقرار کند، بنابراین مذاکرات او نباید تحت‌تاثیر کشور ثالث قرار بگیرد. همان‌طور که رابطه عراق با ایران ارتباطی با عربستان ندارد، رابطه عربستان با عراق نیز ارتباطی با ما ندارد. اما اگر مذاکراتی علیه منافع ایران صورت گرفته باشد آن موقع وضعیت فرق دارد و کشور ما ملزم به پیگیری آن است، اما رفت و آمد و مذاکرات و برقراری روابط عراق با سایر کشورها امری طبیعی است.»

هردو باهم؟

اما آیا عراق می‌تواند هم عربستان و هم ایران را با داشتن روابط با هر دو کشور راضی نگه دارد؟ فریدون مجلسی، دیپلمات سابق در این باره معتقد است: «عراق در ارتباط با عربستان ناچار به آن است که ظواهر را حفظ کند، اگرچه عربستان همان کشوری است که داعش متکی به منابع آن بوده است و عراق بزرگترین صدمه را از داعش خورده، ولی بغداد تمایل به تحریک عربستان ندارد، از طرفی عراق خود را متعهد می‌داند که نسبت به اهل تسنن کشورش رفتار منصفانه‌تری داشته باشد. همین دو عامل باعث می‌شود که العبادی تا حدودی به عربستان نزدیک‌تر شود.»

اما آیا این گفته‌ها یعنی عراق به‌دنبال هیچ منفعت دیگری از رابطه‌اش با عربستان نیست؟ مجلسی می‌گوید عراق نه به نفت عربستان نیاز دارد، نه به محصولات کشاورزی، باغی و... بنابراین امکانات ارتباطی خاص و بنیادی بین دو کشور وجود ندارد. عربستان انتظار دارد عراق را به جامعه عرب بازگرداند و سعی می‌کند بغداد را از تهران جدا کند، عراق هم باید متوجه چنین موضعی باشد. به نظر می‌آید العبادی هم متوجه چنین تهدیدی است، اما هیچ‌گاه در حین آگاهی از این تهدید در برابر عربستان قرار نخواهد گرفت، بلکه با احترام اوضاع را مدیریت می‌کند.»

در کنار عربستان اما، شاید سفر تیلرسون به عربستان و شرکت در ائتلاف عراق و عربستان، از نگاه عده‌ای بیم این را می‌دهد که از اساس قرار است عراق ارتباطاتش با ایران را قطع کند. نکته‌ای که بهشتی‌پور آن را به‌طور کلی منتفی می‌داند و دلیلش را هم واکنش صریح و محکم عراق چه در ریاض و چه در خاک عراق درباره اظهارات تیلرسون می‌داند. همان اظهارات عراق مبنی بر تاکید به داشتن ارتباط با ایران.

سازش با ...

اما این سازش چندجانبه با کشورهایی که خود با یکدیگر سازش ندارند از چه روی است؟ دلیل اینکه عراق هم آمریکا را می‌خواهد هم روسیه، هم عربستان را و هم ایران، چیست؟ مگر این کشورها چه ارتباطی با یکدیگر دارند که عراق و العبادی پایش را در یک کفش کرده تا با تمام این کشورها رابطه حسنه داشته باشد؟ آیا اساسا چنین چیزی امکانپذیر است؟ بهشتی‌پور دلیل این کار را تلاش العبادی برای رسیدن به یک موازنه مثبت در تعامل با تمامی کشورهایی می‌داند که منافع نظامی امنیتی‌اش را فراهم می‌کند. خواه این کشورهای تامین‌کننده روسیه و ایران باشند، خواه آمریکا و عربستان.

مجلسی هم به‌گونه‌ای دیگر درباره این تناقض در تلاش عراق و همسویی‌اش با آمریکا از یکسو و همین‌طور ایران از سوی دیگر اشاره دارد و به آفتاب‌یزد می‌گوید: «وقتی که وزیر خارجه آمریکا این کشور را از نزدیکی با تهران برحذر می‌دارد طبیعی است ایران نیز چنین هشداری به عراق بدهد. اما دست آخر عراق نه ایران را رها می‌کند و نه آمریکا را. آمریکا دولت فعلی عراق را تا حدودی به‌وجود آورد. بنابراین این کشور، آمریکا را به‌سادگی کنار نمی‌گذارد. ایران نیز که آسیب‌های جدی در جنگ عراق دیده، مایل نیست بار دیگر دولتی اقلیت در این کشور به روی کار بیاید و روابط دو کشور را تحت‌الشعاع قرار دهد. از همین رو عراق و ایران به‌دنبال سازگاری هستند که هدف هر دو کشور را تعیین کند.»

وی در این نکته که نه عراق و نه هیچ کشوری نباید رابطه‌شان با کشورها را تحت‌تاثیر کشور ثالث قرار دهند با بهشتی‌پور هم‌عقیده است و می‌گوید: «دو طرف ایران و عربستان می‌دانند که دوستی‌شان با عراق، نباید مستلزم دشمنی این کشور و العبادی با طرف دیگر باشد.»

این کارشناس تاکید می‌کند: «از همین روست که عراق راجع به منافع خود هم روابط نزدیک با آمریکا و هم با ایران دارد و هم با سایر کشورها.»

مجلسی اعتقاد دارد که العبادی برای حفظ و بهبود میادین نفتی، توسعه صادرات و صنعتی و بازگرداندن کشور به مرحله سازندگی، باید با ایران رابطه داشته باشد و بتواند توسعه روابط همسایگی، اقتصادی، بازرگانی، توریسم مذهبی را در راس امور قرار دهد. مواردی که نشان می‌دهد عراق از ایران جداشدنی نیست... حال چه با ملک سلمان پیمان‌دوستی ببندد چه نه .

همزمانی یک سفر چرا ؟

اما با همه این احوال همزمانی سفر العبادی به این کشورها جای سوال است همزمانی که بهشتی‌پور آن را به جریان همه‌پرسی کردستان و خطر تجزیه عراق نسبت می‌دهد و می‌گوید: «همه می‌دانیم که هم عربستان، هم ترکیه و هم ایران با این اتفاق (همه‌پرسی کردستان)، مخالف بودند، بنابراین این همزمانی را نیز باید ناشی از مخالفت‌های تمامی کشورها با همه‌پرسی کردستان بدانیم.»

بهشتی‌پور اضافه می‌کند:«از سویی ایران و ترکیه کشورهای همسایه عراق هستند، طبیعی است که به جز، موضوع تجزیه عراق و کسب پشتیبانی لازم برای مقابله با مشکلات اخیر درباره مسائل دیگری هم با یکدیگر صحبت کنند.»

ظاهرا العبادی این روزها به‌خصوص بعد از سفری که به تهران داشته، آنقدرها هم خیال عربستان به سر ندارد و برخلاف تلاش‌های طرف مقابل از ایران فاصله نگرفته... با این حال اما باید این نکته را نیز پذیرفت که این کشور مثل سابق نیز وابسته به ایران نیست و در کنار ما سایر کشورهای بعضا مخالف تهران را نیز برگزیده است. العبادی و عراق این روزها برای حفظ منافع کشورشان به هر راهکاری دست می‌زنند و هر کشوری را به سمت خود جذب می‌کنند تا شاید روزی روزگاری این کشور جنگ‌زده بعد از دهه‌ها روی آرامش در خود ببیند . آرامشی که الزاما دیگر نه در آغوش‌گرفتن صرف ایران برایش خلاصه می‌شود و نه به چرخش 180 درجه‌ای و نزدیکی با عربستان. العبادی این روزها سعی دارد تا نه از این طرف بام بیفتد و نه از آن طرف و شاید هم از این جهت باید به او حق داد.

http://aftabeyazd.ir/?newsid=88238

ش.د9603036