- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
(روزنامه جوان – 1396/09/04 – شماره 5244 – صفحه 6)
انتقادهاي حقوق بشري غرب از تركيه و تلاش آنكارا براي خريد سامانه اس400 از روسيه، شكاف بين اعضاي ناتو را تشديد كرده و تركيه را كه زماني بال شرقي ناتو خوانده مي‌شد در مسير واگرايي از غرب قرار داده است.
سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) كه از زمان تأسيس به عنوان منسجم‌ترين ائتلاف نظامي در جهان به شمار مي‌رفت، اكنون دچار شكاف از درون شده و اختلاف بين اعضاي آن، زمينه‌هاي واگرايي را در اين پيمان نظامي ايجاد كرده است. سيبل قرار دادن تصاوير «رجب طيب اردوغان» رئيس‌جمهور تركيه و «مصطفي كمال آتاتورك» بنيانگذار جمهوري فعلي اين كشور در رزمايش ناتو در نروژ، بهانه‌اي شد تا شكاف بين تركيه و اعضاي ناتو بار ديگر تشديد شود. هرچند دبيركل ناتو از آنكارا عذرخواهي كرد اما اردوغان گفته چنين متحدان و اتحادي غيرقابل قبول است. در سال‌هاي گذشته بحران سوريه، سبب شده بود تركيه نقش و جايگاه كليدي در ناتو داشته باشد اما بروز برخي اختلافات بر سر مسائل داخلي تركيه و تحولات خاورميانه به دوري اين كشور از ناتو منجر شده است كه حتي برخي از احتمال خروج تركيه از ناتو خبر مي‌دهند.
اختلاف در سوريه
هر چند مخالفت غربي‌ها با درخواست اردوغان براي ايجاد منطقه پرواز ممنوع در سوريه، جرقه اختلاف در بين اعضاي ناتو را كليد زد اما ريشه اصلي اختلاف بين تركيه و ناتو به ماجراي سرنگوني جنگنده روسيه در حريم سوريه مربوط مي‌شود كه ناتو در اين بحران از آنكارا حمايت نكرد. برخي ناظران بر اين باورند اردوغان كه از حملات گسترده روس‌ها به تروريست‌ها نگران بود، با آگاهي جنگنده روس را سرنگون كرد تا ناتو را به مداخله نظامي در سوريه وادار كند اما برخورد نسبتاً ملايم ناتو و دعوت دو طرف به خويشتنداري اين پيام را به اردوغان داد كه مراقب باشد اگر در مقابل روسيه دست از پا خطا كند اعضاي ناتو وارد فاز عملياتي نخواهند شد.
عدم اجماع اعضاي ناتو در حمايت از تركيه سبب سردي در روابط تركيه با غرب شد. هرچند تركيه دومين ارتش ناتو را در اختيار دارد اما آن بند از پيمان ناتو كه مي‌گويد در صورت حمله به يك كشور عضو از سوي كشور ثالث اعضاي ناتو موظف به حمايت نظامي از كشور عضو هستند، درباره تركيه عمل نكرد و امريكا و اروپا حاضر نشدند در مقابل روسيه از اردوغان حمايت كنند. تركيه هم در واكنش، پرواز جنگنده‌هاي ائتلاف ضدداعش از پايگاه «اينجرليك» را محدود كرد و از طرفي، اردوغان كه از خالي كردن پشت تركيه در اين ماجرا خشمگين بود، پناهجويان سوري را به سمت مرزهاي اروپا گسيل داشت و بحران ديگري را براي غرب ايجاد كرد.
بحران پناهجويان به حدي براي اروپا مشكل‌آفرين بود كه مقامات ارشد اين قاره نسبت به فروپاشي توافقات با تركيه هشدار دادند. كردهاي سوريه هم موضوع ديگري است كه سبب شده تركيه در مقابل ناتو موضع‌گيري كند. برخلاف رويكرد امريكا كه بر مبناي حمايت از كردها در شمال سوريه طرح‌‌ريزي شده است، اردوغان با تروريست خواندن كردها، اختلاف شديدي با واشنگتن دارد و در جريان لشكركشي ارتش تركيه به شمال سوريه در قالب عمليات «سپر فرات» و هدف قرار دادن كردها تنش‌هاي ميان امريكا به تركيه بيش از پيش تشديد شد. تركيه قدرت‌يابي كردها در مرزهاي جنوبي را تهديدي براي امنيت خود مي‌داند و نسبت به عواقب آن به امريكا هشدار داده است. اين مسئله تا جايي براي تركيه مهم است كه اردوغان گفته امريكا و اروپا با حمايت از كردها، از تروريسم حمايت مي‌كنند. بي‌اعتنايي واشنگتن و اروپايي‌ها به امنيت تركيه، سبب شده اردوغان سياست مستقل از غرب در بحران سوريه اتخاذ كند.
كودتاي نافرجام تركيه
اوج بحران آنكارا و ناتو پس از كودتاي نافرجام 2016 تركيه بود كه اختلافات دو طرف را علني كرد. اقدامات جنجالي اردوغان پس از كودتا و بازداشت و اخراج ده‌ها هزار كارمند دولت براي مقابله با حكومت موازي به رهبري فتح‌الله گولن و نيز رد درخواست تركيه مبني بر استرداد او، بر روابط تركيه و واشنگتن سايه افكنده است. تشديد سركوب مخالفان و محدود كردن فضاي انتقاد از حكومت در داخل تركيه و تلاش اردوغان براي تغيير قانون اساسي كه در راستاي تمركز قدرت انجام شد، دلسردي اعضاي ناتو را در پي داشته است. انتقادهاي حقوق بشري اروپا از تركيه به جنگ لفظي بين اردوغان با رهبران كشورهاي اروپايي كشيده شد و رئيس‌جمهور تركيه هم در انتقاد از اتحاديه اروپا گفت حقوق بشر اروپايي در بوسني مُرد و در سوريه دفن شد.
اردوغان در يك سخنراني ضمن محكوميت موضع غربي‌ها درباره كودتا، گفت: «متأسفانه غرب به جاي حمايت از ما، در كنار طراحان كودتا ايستاده است.» اين سخن به نوعي تهديدي براي امريكا و ناتو بود، همچنان كه چند هفته پس از كودتا، اردوغان به مسكو سفر كرد و با ولاديمير پوتين ديدار كرد. تنش‌ها بين تركيه و اروپا به حدي گسترش يافته است كه هفته گذشته اتحاديه اروپا در اقدامي علاوه بر اينكه مذاكرات عضويت تركيه در اين اتحاديه را تعليق كرد بلكه كمك‌هاي اقتصادي به اين كشور را نيز قطع كرد. بنابراين، با وجود وعده‌ها و مذاكرات چندين ساله براي پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا، چشم‌انداز روشني براي اين عضويت ديده نمي‌شود و اردوغان نيز گفته به جاي پيوستن به اتحاديه اروپا، تركيه به سازمان شانگهاي مي‌پيوندد.
نزديكي به روسيه و ايران
امريكا و ناتو از چرخش تركيه به سمت ايران و روسيه نگران هستند و اين مسئله را نوعي دهن‌كجي اردوغان به خود تلقي مي‌كنند و سعي دارند تركيه را به خاطر جدا شدن از دامن غرب تنبيه كنند اما تركيه راه خود را از غرب به شرق تغيير داده است و در كنار ايران و روسيه، حضور مؤثري در مذاكرات سوريه ايفا مي‌كند. اما آنچه كشورهاي غربي را بيش از پيش نگران كرده، تلاش تركيه براي خريد سامانه‌هاي موشكي اس400 از روسيه است كه به سرد شدن روابط تركيه و ناتو منجر شده است. يكي از مقامات ناتو اخيراً اعلام كرده در صورتي كه تركيه سامانه موشكي روسيه را خريداري كند، با پيامدهاي آن مواجه خواهد شد.
با در نظر گرفتن چنين اظهارنظرهايي، به نظر مي‌رسد توهين سربازان ناتو به اردوغان در رزمايش اخير، برنامه از پيش طراحي شده باشد تا بدين ترتيب خشم خود را از نزديكي آنكارا به مسكو نشان دهند. تصميم تركيه براي خريد اس400، پيام واضحي براي ناتو است و مي‌تواند اين سازمان را با چالش جدي روبه‌رو سازد. تركيه براي چند دهه متحد غرب بود اما رويكرد امريكا و اروپا در بحران سوريه و استراتژي واشنگتن عليه داعش و حمايت از كردهاي سوريه در مقابل تركيه، باعث شد اردوغان به سمت چنين همكاري‌هايي در خارج از ائتلاف ناتو برود. اردوغان درباره نگراني‌هاي غرب از خريد اين سامانه‌هاي موشكي گفته است نمي‌تواند منتظر كمك‌هاي غرب باشد و تدابير امنيتي لازم را براي دفاع از تركيه اتخاذ خواهد كرد.
الكساندر پرندژيف، تحليلگر نظامي و سياسي روس مي‌گويد: «خريد اس400 نشان مي‌دهد تركيه در حال دور شدن از ناتو و اين سازمان در حال پس زدن آنكارا است. در حالي كه اعضاي ناتو نه تنها نتوانستند كمك‌هاي كافي به آنكارا بدهند، بلكه همكاري با كردهاي سوريه را در پيش گرفتند كه در تضاد با منافع امنيتي تركيه است.» امريكا و متحدان اروپايي آن در سال‌هاي گذشته بر سر بحران سوريه و اوكراين با روسيه درگير شده‌اند و تلاش مي‌كنند با افزايش فشارها، اين رقيب سنتي را از ميدان به‌در كنند و به همين منظور نزديكي يك عضو تأثيرگذار ناتو به مسكو را تحمل نمي‌كنند زيرا اين مسئله علاوه بر اينكه موقعيت ناتو در مقابل روسيه را تضعيف مي‌كند از بعد رواني هم براي روس‌ها يك پيروزي به حساب مي‌آيد چراكه روس‌ها مي‌توانند روي اين مسئله مانور دهند كه پس از گذشته هفت دهه از تأسيس اين سازمان ضدروسي، توانسته‌اند شكافي در درون آن ايجاد كنند. بنابراين، نگراني امريكا بي‌مورد نيست و به همين خاطر بود كه برخي سناتورهاي اين كشور، از دولت دونالد ترامپ خواسته‌اند تحريم‌هايي را عليه تركيه اعمال كند تا شايد اين كشور از خريد اس400 منصرف شود اما به رغم مخالفت‌هاي غرب، مقامات تركيه مي‌گويند اين قرارداد نهايي شده و قرار است در اوايل سال 2019 اولين محموله اين سامانه به تركيه تحويل داده شود.
ارزيابي
تنش تركيه و غرب كه پس از سرنگوني جنگنده روس شروع شد، الان با دوري اين كشور از اردوگاه غرب و تلاش براي نزديكي به روسيه به اوج خود رسيده و تركيه را به متحد ناسازگار در اين پيمان نظامي تبديل كرده است. اقدام تركيه براي خريد اس400 روسي كه در تاريخ ناتو بي‌سابقه است، پيام آشكاري براي ناتو و امريكا دارد و با خريد اين سامانه موشكي بايد شاهد وجود يك چالش جدي در درون ناتو باشيم. همچنين باتوجه به اينكه اردوغان امنيت مرزهاي تركيه را به جدايي‌طلبي كردها در شمال سوريه پيوند زده است، بنابراين تا زماني كه حمايت آشكار واشنگتن از كردها ادامه داشته باشد، شكاف در جبهه غرب نيز به قوت خود باقي خواهد ماند كه حداقل نتيجه آن جدايي تركيه از جبهه غرب و رفتن به دامان روسيه است.
ش.د9603862
