نقش شبکه ملی اطلاعات در قانونمند شدن فضای مجازی در کشور

پایگاه بصیرت / گروه سیاسی/ سیدعلیرضا آل داود

در فضای مجازی، محتوا نقش بسیار مهمی را بازی می‌کند و در صورتی که زیرساخت تولید و توزیع این محتوا به شکل مناسبی فراهم باشد، می‌تواند کاربر را به خود جذب کرده و به بستری برای تعاملات فرهنگی تبدیل شود.

متاسفانه در کشور ما این بستر در انحصار پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی خارجی است و آنان نیز با غرض و برنامه ریزی برای به بن بست کشاندن انقلاب اسلامی در این بستر تولید محتوا می کنند و این در حالیست که نسبت محتوای مفید به محتوای ناسالم نسبت اندکی است.

طبق آمار های منتشر شده در شرایط حال حاضر فضای مجازی و شبکه اینترنت در کشور و تنها بر بستر تلگرام حدود 15000 کانال مروج بد اخلاقی، مرتبط با گروه های تروریستی، مسائل غیر اخلاقی، الحادی، ضد انقلاب، مرتبط با منافقین، عرضه کالای قاچاق، کسب و کارهای نامشروع مانند قمار و شرط بندی وجود دارد و به این دلیل که مدیر این پیام رسان به کشور و قوانین ما پاسخگو نیست و این پیام رسان از بستر رمز برای تبادل اطلاعات و پیام ها استفاده میکند، متاسفانه این بستر برای جولان این گروه های خطرناک فراهم شده و حداکثر استفاده از آنرا برای ضربه زن به مردم، فرهنگ و سبک زندگی مردم می کنند.  

اما در کنار تمام این آسیب ها یکسری آسیب های پنهانی وجود دارد که شاید الان خیلی ملموس نباشد اما در آینده نزدیک این آسیب ها و تهدیدات خود را نشان خواهند داد.

به عنوان مثال اگر از تهدیدات اقتصادی این فضا فعلا چشم پوشی کنیم، با بررسی بسیاری ازآسیب های اجتماعی – فرهنگی و اختلالات روانشناختی، آسیب ها و تهدیدات مرتبط با فضای ناسالم این پیام رسان و دیگر سرویس های فعال فضای مجازی در کشورمان که فرصت های بی نظیر این فضا را تحت الشعاع خود قرار داده به این نکته می رسیم که باید فکری برای کاهش این آسیب ها کرد.

بسیاری از صاحبنظران تنها ارتقای سواد رسانه ای را درمان این درد می دانند اما با بررسی برخی کشورهای پیشرفته در میابیم این کشور ها علاوه بر برنامه ریزی های کلان برای ارتقای فرهنگ استفاده از رسانه، فضای مجازی، پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی در حوزه زیرساخت و فنی هم به طور جد ورود کرده و طبق فرهنگ خودشان این فضا را بومی و استفاده می کنند.

رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه ای حفظه الله تعالی در 13/2/95 در جمع معلمان و فرهنگیان به استفاده از فضای مجازی و ضرورت قانونمند شدن آن اشارات بسیار مهمی داشتند. ایشان در آن جلسه فرمودند: این فضای مجازی امروز از فضای حقیقیِ زندگی ما چند برابر بزرگ‌تر شده؛ بعضی‌ها اصلاً در فضای مجازی تنفّس میکنند؛ اصلاً آنجا تنفّس میکنند، زندگی‌شان در فضای مجازی است. جوانان هم سروکار دارند با فضای مجازی، با انواع‌واقسام چیزها و کارها، با برنامه‌های علمی‌اش، با اینترنتش، با شبکه‌های اجتماعی‌اش، با مبادلات و امثال اینها سروکار دارند؛ خب، اینجا لغزشگاه است. هیچ‌کس نمیگوید آقا جادّه نکش. اگر شما در یک منطقه‌ای جادّه‌ای لازم دارید، خیلی خب، جادّه بکش، جادّه‌ی اتوبان هم بکش امّا مواظب باش! آنجایی که ریزش کوه محتمل است، آنجا محاسبه‌ی لازم را بکنید. ما به دستگاه‌های ارتباطی خودمان، به مجموعه‌ی وزارت ارتباطات و شورای عالی مجازی -که بنده از آن هم گله دارم- سفارشمان این است. ما نمیگوییم این راه را ببندید؛ نه، اینکه بی‌عقلی است. یک کسانی نشسته‌اند، فکر کرده‌اند، یک راهی باز کرده‌اند به‌عنوان این فضای مجازی و به قول خودشان سایبری؛ خیلی خب، از این استفاده کنید منتها استفاده‌ی درست بکنید؛ دیگران دارند استفاده‌ی درست میکنند؛ بعضی از کشورها طبق فرهنگ خودشان این دستگاه‌ها را قبضه کرده‌اند. ما چرا نمیکنیم؟ چرا حواسمان نیست؟ چرا رها میکنیم این فضای غیرقابل کنترل و غیرمنضبط را؟ مسئولند، یکی از مسئولین هم همینها هستند؛ دستگاه وزارت ارتباطات است.

اینکه حضرت امام خامنه ای می فرمایند برخی کشور ها طبق فرهنگ خودشان این دستگاه ها را قبضه کرده اند ریشه در یک بررسی بسیار دقیق و اطلاعات موثق دارد.

نکته بسیار جالب آنجاست که نخستین کشوری که فضای مجازی را در حوزه زیر ساختی برای خودش و طبق فرهنگ خودش قبضه کرده صاحب اینترنت یعنی آمریکاست.

آمریکا به عنوان مالک اینترنت در دنیا که تا امروز نیز این مالکیت را با مدیریت آزانس امنیت ملی خود یعنی NSA حفظ کرده است، نخستین کشوری بود که شبکه زیر ساخت ملی اطلاعات خود را راه اندازی کرد.

عنوان «زیرساخت ملی اطلاعات» (National Information Infrastructure (NII) یا بزرگراه اطلاعاتی نخستین بار در سال ۱۹۹۱ در ایالات متحده آمریکا در «قانون پردازش با کارایی بالا» (High Performance Computing Act of 1991 (HPCA)) موسوم به «لایحه گور» توسط ال گور سناتور وقت آمریکا، طرح شد. 

هدف این طرح «تضمین استمرار رهبری ایالات متحده در پردازش با کیفیت بالا» بوده است. گفتنی است که این کشور در حال حاضر شبکه اجتماعی فیس بوک و اینستاگرام، پیام رسان واتس اپ، میکرو بلاگ توئیتر و دهها سرویس مبتنی بر فضای مجازی بین المللی را در اختیار دارد و با سرقت BIGDATA از کشورهای مختلف بطور بسیار دقیق در مناسب فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آنان نقش بازی م یکند و این در حالیست که مردم آمریکا تنها بر بستر سرویس های بومی خود از فضای مجازی استفاده کرده و این فضا به شدت از سوی دولت آمریکا کنترل و مدیریت می شود.  

مشابه این پروژه در بسیاری کشورها اجرا شده است. به طور نمونه کره جنوبی که رتبه اول سرعت اینترنت جهان را در اختیار دارد در دهه ۱۹۹۰ پروژه شبکه ملی پرسرعت را اجرا کرد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران در زمینه توسعه رایانش ابری در قوانین توسعه‌ای کشورهای چین، کره جنوبی و انگلستان نشان داد هر سه کشور مدل مشابه شبکه ملی اطلاعات را در خاک خود پیاده‌سازی کرده‌اند و بنابراین برای ایجاد دولت الکترونیکی بر بستر رایانش ابری تحقق شبکه ملی اطلاعات یک جزء اساسی است. سرعت بالاتر و هزینه انتقال ترافیک پایین‌تر شبکه ملی اطلاعات نسبت به اینترنت جهانی موجب می‌شود شرکت‌های خارجی مایل به حضور در بازار فناوری اطلاعات کشور پیاده کننده شبکه ملی اطلاعات برای بهبود خدمات خود به سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات آن کشور تشویق شوند.

گرچه این سه کشور پیش از افشاگری‌های اسنودن به برنامه‌ریزی برای ایجاد شبکه‌های ملی اطلاعات در خاک خود اقدام کرده بوده‌اند اما بسیاری کشورها پس از افشاگری‌های اسنودن به دنبال تحقق مفهوم شبکه ملی اطلاعات در خاک خود هستند. به طور نمونه گاردین در تاریخ اول نوامبر ۲۰۱۳ اعلام کرد، بدنبال افشاگری‌های ادوارد اسنودن در زمینه جاسوسی سازمانهای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس از اطلاعات صنعتی و نقض حریم خصوصی شهروندان کشورهای دیگر، تفکیک ترافیک داخلی از ترافیک خارجی در دستور کار بسیاری از کشورهای دنیا قرار گرفته است. به عبارت دیگر کشورهایی همچون آلمان و برزیل به دنبال آن هستند که تدابیری اتخاذ کنند که داده‌هایی که مبدأ و مقصدشان خود این کشورهاست از داخل خود این کشورها عبور کند تا از مبادی و محل‌هایی که سازمان اطلاعات آمریکا در آنها به جاسوسی می‌پردازند.

از این نظر شبکه ملی اطلاعات تنها یکی از پروژه‌های حفاظت از منافع ملی کشورها در فضای اینترنت است.بدین ترتیب قدرت‌های بزرگ جهان به دنبال جدا کردن مسیر ترافیک داده‌های خود از خاک آمریکا هستند. 

به طور نمونه صدر اعظم آلمان گفته است که در دیدار خود با رئیس جمهور فرانسه پیشنهاد ساخت شبکه ارتباطی اختصاصی اروپایی را برای جلوگیری از جاسوسی آمریکا مورد بحث قرار می‌دهد. به گفته آنگلا مرکل با ایجاد این شبکه، ایمیل‌ها و سایر اطلاعات اروپا از مسیر آمریکا عبور نخواهد کرد.

حتی ترزا می نخست وزیر انگلیس پس از حملات گروه تروریستی داعش به کشورش و دیگر کشورهای اروپایی درخواست ایجاد "اینترنت جدید" با قوانین جدید را در مصاحبه ای عنوان کرد و چند ماه پیش نیز بصراحت بستر کنونی شبکه اجتماعی فیس بوک، پیام رسان تلگرام و موتور جستجوی گوگل با تمام سرویس هایش را خانه تروریست ها و جنایتکاران خواند و از شرکت کنندگان در اجلاس داووس درخواست کرد تا این سرویس ها و شرکت ها محتوای مرتبط با گروه های تروریستی، قاچاق انسان و کودک آزاری را مدیریت نکنند از سرمایه گذاری بر روی آنان خودداری کنند..

کشور های دیگری نیز شبکه ملی اطلاعات خود را راه اندازی کرده اند و در بستر این شبکه پیشرفته خود خدماتی نظیر استفاده از پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی را نیز برای مردمشان بصورت بومی فراهم کرده اند.

حال با توجه به شرایط کشور ما و اینکه حضرت امام خامنه ای حفظه الله بیش از 17 سال است مطالبه راه اندازی این شبکه را دارند بجاست مطالبه و گفتمانی دقیق پیرامون این شبکه داخل کشور شکل بگیرد، چراکه با راه افتادن این شبکه دیگر شاهد جولان پیام رسان های خارجی و سرویس های اطلاعاتی از بستر اینترنت داخل کشور نخواهیم بود.

گفتنی است شرایط امروز کشور در استفاده از فضای مجازی مناسب نیست و این فضا مردم را دچار آسیب های فراوانی کرده است، در چنین شرایطی باید هرچه سریعتر با فرهنگ سازی و تصویب قوانین مورد نیاز این فضا را و کشور را از انفعال خارج کرده و به سمت استفاده از فرصت های طلائی فضای مجازی قدم برداریم.