دونالد ترامپ، طی سفر یک هفته ای خود به اروپا در آخرین دیدار خود در هلینسکی فنلاند با پوتین ملاقات کرد. هرچند در رابطه با این نشست و محورهای گفت و گو اخبار موثقی به بیرون درز نکرده، اما براساس صحبت های دو رییس جمهور بعد از دیدار می توان گفت پوتین و ترامپ حول 5 موضوع مهم مذاکره کرده اند. در این رابطه ابتدا به موضوعات احتمالی بین طرفین پرداخته می شود و سپس سناریوها و احتمالات مدنظر دو کشور تدوین میشود.
1.نفتدولت ترامپ قصد دارد با تحریم ایران و عدم فروش نفت این کشور، از یک سو کاهش نفت ورودی به بازار را جبران کند و از سوی دیگر مانع از افزایش قیمت آن شود. ترامپ می خواهد با دادن امتیازهایی خاص به روسیه با تحریم نفت ایران، مسکو بخشی از این کمبود نفت را جبران کند. به هر حال کشورهای عربی همچون عربستان توان تولید دو میلیون بشکه در روز را ندارند و کشوری همچون روسیه می تواند گزینه مطلوبی از نظر آمریکا باشد.
سناریوروسیه نزدیک به 11 میلیون بشکه نفت در روز تولید می کند و از این منظر اولین کشور تولید کننده نفت محسوب می شود. هر چند عربستان نیز چیزی نزدیک به همین تعداد بشکه نفت تولید می کند. اکنون جای سوال است که آیا روسیه می تواند جایگزینی برای تولید نفت ایران یا حداقل بخشی از آن باشد؟
سناریوی اول این است که روسیه توان تولید روزانه دو میلیون بشکه نفت دیگر را دارد و این جبران کمبود نفت را متقبل خواهد شد.
سناریوی دوم عدم توانایی روسیه و عدم رغبت آمریکا در جایگزینی روسیه به جای ایران است. این سناریو محتمل تر است. دلایل آن عبارت اند از:
الف) درآمد اصلی روسیه از منابع انرژی است و این کشور به هیچ وجه نمی خواهد که قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش یابد. پس در نگاه اول روسیه تمایلی برای افزایش تولید نفت خود ندارد و این افزایش تولید بازار را به سمت عرضه زیاد و کاهش قیمت ها خواهد برد.
ب) آمریکا نیز تمایل چندانی برای جایگزینی روسیه با ایران ندارد. روسیه از بازیگران اصلی مخالف سیاست های آمریکا در سطح نظام بین الملل است و مهم ترین حربه روسیه برای تحت فشار قرار دادن غرب و آمریکا استفاده از منابع انرژی است. اما در هر حال احتمال دارد آمریکا بین گزینه بد(روسیه) و بدتر(ایران)و سیاست فشار بر ایران گزینه بد را انتخاب کند.
2- سوریه و ایرانگفت و گو درباره سوریه یکی از محورهای اصلی ترامپ و پوتین بوده است. به گونه ای که پوتین در کنفرانس خبری بعد از دیدار با ترامپ به این موضع اشاره و اعلام کرد که استقرار صلح و سازش و آشتی در سوریه می تواند نمونه ای از همکاری موفقیت آمیز آمریکا و روسیه باشد. در ابعاد پنهانی مذاکره در مورد سوریه، به موضوع ایران نیز پرداخته شده است.به عقیده بسیاری از تحلیل گران هدف اصلی از این دیدار بحث ایران و بالاخص نفوذ منطقهای تهران بوده است.
سناریو هاسناریوی اول به این شکل خواهد بود که پوتین هیچ گونه امتیاز یا توافقی با ترامپ در خصوص ایران نداشته است.
سناریوی دوم که تا حدودی محتمل تر است، توافق پوتین و ترامپ در جهت خروج ایران از سوریه یا کاهش نفوذ ایران است. اما در رابطه با این سناریو ذکر چند نکته مهم است:
الف) بعید است روسیه از منافع بلند مدت خود و ائتلاف ضد تروریستی با ایران چشم پوشی کند. یوری بامین متخصص خاورمیانه در شورای امور بین الملل روسیه می گوید: « من فکر می کنم اکنون برای همه روشن شده که روسیه به راحتی از همکاری با شرکای خود دست نمی کشد. اگر آن ها چنین قصدی را داشتند مدت ها پیش نسبت به اسد و ایران انجام داده بودند.»
ب) فارغ از اینکه روس ها میل به بیرون راندن ایران از سوریه دارند یا نه، اینکه آن ها قادر به انجام چنین کاری هستند یا خیر، خود جای بحث دارد. برخی ناظران و تحلیلگران بر این باورند که مسکو ابزارها و اهرم های فشار چندانی برای فشار بر ایران جهت خارج کردن نیروهایش از سوریه ندارد. بلومبرگ در تشریح توانایی روسیه در این باره دو عامل را از همه مهم تر می داند:
نخست؛ به این دلیل که بخش عمده ای از نیروهای عملیاتی در صحنه میدانی سوریه تحت هدایت و فرمان ایران هستند و این خود توان بازیگری ایران برای مقاومت در برابر خواسته های روسیه یا هر بازیگر دیگری را بالا خواهد برد.
دوم؛ فشار به ایران جهت عقب نشینی از سوریه، می تواند چالش های زیادی برای مسکو به همراه داشته باشد که مقامات روسیه به خوبی از آن آگاهند!
اما به طور قطع نمی توان این سناریو را تایید کرد؛ زیرا روسیه به دنبال تثبیت سیاسی در سوریه است و با توجه به وعده ترامپ مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از سوریه به شرط خروج نیروهای ایرانی و همچنین سفر نتانیاهو به مسکو و وعده حمایت از بشار اسد به شرط ترک نیروهای ایرانی از خاک سوریه، شاید پوتین موافقت ضمنی با این گزینه داشته است. موضعی که ترامپ در کنفرانس خبری مشترک مبنی بر لزوم مقابله با ایران و تداوم فشار بر ایران داشت، سندی برای تایید این ادعا است.
3.دخالت روسیه در انتخابات آمریکایکی از داغ‌ترین موضوعاتی که در این نشست مطرح میشود، مسئله دخالت روسیه در انتخابات سال 2016در آمریکاست که با پیروزی ترامپ برگزار شد. مدت‌هاست که اتهام ارتباط کارزار انتخاباتی ترامپ با روس‌ها مطرح است و رابرت مولر بازرس ویژه دادگستری آمریکا به‌صورت مستقل روی این پرونده کار می‌کند. او در آستانه برگزاری نشست ترامپ و پوتین، 12افسر روسیه را متهم کرد که مشخصا در هک شدن ایمیل هیلاری کلینتون رقیب ترامپ در انتخابات نقش داشته‌اند و علیه آنها اعلام جرم کرد. انتشار این لیست، چنان در آمریکا سر و صدا کرد که بسیاری، ازجمله برخی نمایندگان مجلس در این کشور خواستار لغو نشست ترامپ و پوتین شدند.
سناریوهاسناریوی اول دخالت روسیه در انتخابات آمریکا است و این دیدار نیز برای هماهنگی بین ترامپ و پوتین در جهت اعلام موضع مشترک نسبت به این قضیه است. هر چند این سناریو خیلی بدبینانه است.
سناریوی دوم عدم دخالت روسیه است که پوتین صراحتا آن را رد کرد و اعلام کرد که نه در انتخابات آمریکا بلکه کشورش در هیچ انتخابات دیگری تاکنون دخالت نکرده است. ترامپ نیز بر روی این موضوع صحه گذاشت و اعلام کرد که از پوتین در رابطه با این قضیه سوال کرده که پوتین آن را رد کرده است.
4.کریمهموضوع بعدی که بین پوتین و ترامپ احتمالا مطرح شده، موضوع انضمام شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه است. ترامپ، برخلاف مواضع پیشین آمریکا و متحدانش که اشغال نظامی شبه‌جزیره کریمه را خلاف قوانین بین‌المللی خوانده و آن را محکوم کرده‌اند، در هفته‌های اخیر از خود در این زمینه نرمش نشان داده و قطعا پوتین روی این تغییر موضع حساب باز کرده است. ترامپ در اجلاس گروه7، با این توجیه که مردم در این منطقه روسی صحبت می‌کنند، از انضمام آن به خاک روسیه دفاع کرد.
سناریوهاسناریو اول این است که ترامپ در قبال به رسمیت شناختن این موضوع، امتیاز خاصی از روسیه می خواهد. این امتیاز احتمالا در زمینه اعمال فشار بر ایران باشد.
سناریوی دوم اعطای نقش به آمریکا در پرونده سوریه است. این سناریو تا حدودی بعید به نظر می رسد.
سناریوی سوم تاکید بر امنیت رژیم صهیونیستی در ازای کریمه است. یعنی دورنگه داشتن ایران و گروه های مقاومت از مرزهای اسراییل و دادن حق دفاع به صهیونیست ها.
سناریو چهارم که سناریو محتمل تر است درخواست از روسیه برای اعمال فشار بر کره شمالی در جهت خلع سلاح پیونگ‌یانگ است. روسیه، هرچند به اندازه چین در کره‌شمالی نفوذ ندارد، اما یکی از حامیان اقتصادی پیونگ‌یانگ است و ترامپ امیدوار است مسکو از این روابط اقتصادی، به‌عنوان اهرم فشار بر رژیم کره‌شمالی استفاده کند. در نتیجه با توجه به نگاه ترامپ یک بده- بستانی با این عنوان: به رسمیت شناختن کریمه برای روسیه در ازای خلع سلاح کره شمالی" بین طرفین توافق شده است.
5.محدود کردن زرادخانه هستهایموضوع زرادخانه‌های هسته‌ای آمریکا و روسیه هم یکی از محورهای گفت‌وگوی 2طرف بوده است. ترامپ قبل از دیدار با پوتین گفته بود: «شاید این رؤیایی باشد اگر بتوانیم کاری کنیم که آنها (سلاح‌های هسته‌ای) را کاهش بدهیم، یا در واقع از دست آنها خلاص شویم. این موضوعی است که قطعا با او (پوتین) مطرح خواهم کرد.»
سناریوهاسناریوی محتمل ارائه بسته پیشنهادی ترامپ به پوتین در جهت کاهش زرادخانه ها است. هرچند آمریکا و روسیه تاکنون با پیمان های سالت 1 و 2 در جهت کاهش این زرادخانه ها گام برداشته اند، اما تاکنون هیچ یک از توافقات آنها اجرایی نشده است.
ارزیابی نهاییدیدار ترامپ و پوتین از جنبه های مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی دارای اهمیت بود. توافقات احتمالی دو کشور در زمینه های مختلف می تواند تاثیرگذار بر سطوح مختلف منطقه ای و بین المللی باشد. به هر حال باید به این نکته توجه کرد که بازیگران به دنبال حداکثر منافع خود در نظام بین الملل هستند و بازیگری در این زمینه موفق عمل خواهد کرد که بتواند جنبه های مختلف موضوع ازمنافع تا امنیت ملی خود را مدنظر قرار دهد.
