سیاست‌های جمعیتی به کدام سو؟

در برآوردهای جدید مراکز آماری و تحقیقاتی کشور با ادامه وضعیت موجود، در سه دهه آینده، ایران جزء یکی از پیرترین کشورهای جهان شمرده خواهد شد؛ کشوری که در دهه گذشته جوان‌ترین کشور جهان بوده است. این امر در اثر اجرای سیاست‏های غلط جمعیتی، بخشی مربوط به جریان نفوذ و بخشی هم‎ ناشی از کم کاری‎های ده سال اخیر به وجود آمده است. در دهه 70 و 80، سیاست کنترل جمعیت اتفاق افتاده و دهه 90 بخشی از معضلات در این حوزه نمایان شده است. با سرریز متولدان دهه 60 به هرجایی مانند مدرسه، دانشگاه و بازار کار، کشور دچار معضلاتی شد، اما غافل از اینکه این ماجرا با مدیریت خوب، می‎تواند یک اهرم قدرت قوی شمرده شود. سیاست‎ها زمانی که باید به سمت تعدیل نرخ رشد جمعیت برود به سمت منفی کردن آن از طریق کاهش موالید، رفت، اما هشدارهای مکرر رهبر معظم انقلاب در دهه 90 هنوز از سوی مسئولان دولتی و کارشناسان جدی گرفته نشده است. سیاست‎های کلی جمعیت آخرین روز اردیبهشت ماه سال 1393 ابلاغ شد، اما ظاهرا هنوز هم محل اعرابی برای تصمیم‎گیری‎های کلان و وضع قانون ندارد.  نمونه آن در تعیین سبد معیشتی خانوار بعد از گران کردن بنزین بود؛ یعنی با افزایش تعداد اعضای خانواده به همان نسبت افزایش کمک‎های دولتی وجود ندارد؛ چرا که هرچند این کمک‎ها ناچیز است، ولی ارائه مساوی خدمات به هر نفر در فضای روانی جامعه تأثیرگذار خواهد بود. اما منظور نظرمان در این یادداشت متوجه وضعیت در نیروهای مسلح است. دولت از طریق وزارت دفاع و مجلس از طریق قانونگذاری و نظارت بر اجرای قانون در این حوزه در نیروهای مسلح مؤثرند. بودجه نیروهای مسلح هم در دست دولت است، اما متأسفانه یک تضاد در این حوزه در نیروهای مسلح و سپاه وجود دارد؛ برای نمونه یارانه نقدی حکمت کارت برای خرید از فروشگاه‎های اتکا و نیز دستورالعمل هدیه ازدواج و فرزندآوری در سپاه در سال 1399 برای پاسداران. سازمان اتکا میزان یارانه حکمت کارت برای خانواده یک‌نفره را 35 هزار تومان و خانواده هفت نفر به بالا را 140 هزار تومان اعلام کرده است؛ در حالی‌که با رشد تعداد افراد خانواده، میزان یارانه به همان نسبت رشد نمی‎کند و خانواده چهارنفری 95 هزار تومان و خانواده شش‌نفری 125 هزار تومان دریافت می‎کنند؛ از سوی دیگر طی ابلاغیه فرمانده کل سپاه از تاریخ اول فروردین ماه سال 1399 تمامی پاسدارانی که ازدواج کرده‎اند، مبلغ پنج میلیون تومان به عنوان هدیه دریافت می‏کنند. همچنین فرزندان متولد سال 1399 هم شامل این هدایا می‎شوند؛ فرزند اول یک میلیون تومان، فرزند دوم دو میلیون تومان، فرزند سوم و بیشتر سه میلیون تومان، که به نظر می‎رسد این ابلاغ بیشتر با سیاست‏های‎ کلان جمعیتی خوانایی دارد؛ البته پیش از این نیز مصوباتی درباره پاسداران دارای فرزندان دوقلو هم ابلاغ شده بود که افزایش این چتر حمایتی امیدوارکننده است؛ البته بخشی از فرماندهان هم با امکاناتی که در اختیار دارند، در این امر به اندازه توان وارد شده‎اند، که از جمله هدیه برای ازدواج و فرزند جدید و نیز تأمین جهیزیه برای فرزندان و پرداخت وام‌های معیشتی را می‎توان نام ‎برد.