ممنوعیت فروش سهام عدالت؛ تصمیمی درست اما دیرهنگام

سهام عدالت یکی از مواردی که حدود 14 سال است در کشور مطرح شده و در این مدت فراز و نشیب فراوانی به خود دیده است. اما در تصمیمی که ابتدای سال جاری برای آزادسازی سهام عدالت گرفته شد، به نظر می رسید انتظارها برای ایجاد درآمدی پایدار برای افرادی که دارای سهام عدالت هستند، به پایان رسیده است. اما باز هم بی تدبیری در کنار سودجویی برخی کارگزاری ها و بانک ها جهت فروش این سهام لطمه بزرگی به بازار سرمایه زد.

طبق برنامه ریزی انجام شده توسط دولت، 30 درصد از سهام عدالت در خرداد ماه و 30 درصد نیز در 10 مرداد آزاد شد. عرضه بلوکی این سهام، توسط بانک ها و کارگزاری ها در مقطع های مختلف در هر دو مرحله باعث شد، بازار با واکنش منفی نسبت به این عرضه ها روند اصلاح و ریزش به خود بگیرد.

سهام عدالت بلای جان بورس و سهامداران

یکی از اصلی ترین دلایلی که در ریزش اخیر بازار که شاخص از دو میلیون  و صدهزار واحد به حدود یک میلیون و دویست هزار واحد رسید، عرضه های آبشاری شرکت های حقوقی بوده است. این عرضه ها با ایجاد ترس در سهامداران خرد، آنها را نیز به سمت صف های فروش سوق داد.

طی 3 ماه گذشته بارها و بارها، بازار در حمایت های معتبری قرار گرفت که همین عرضه های بلوکی و آبشاری توسط شرکت های حقوقی، کارگزاری ها و بانک ها باعث شد، این حمایت ها شکسته شود و بازار اصلاح بیشتری را متحمل شود.

سازمان بورس با علم به اینکه عرضه سهام عدالت یکی از دلایل اصلی ریزش بورس در ماه های گذشته است، هیچ اقدامی در این باره انجام نداده و پس از گذشت دقیقا سه ماه از اصلاح، فروش سهام عدالت را ممنوع کرده است.

تصمیمی که دیر گرفته شد

این تصمیم تا حدود زیادی بر آرام شدن جو بی اعتمادی به بازار تاثیر داشته است. این ممنوعیت به همراه ممنوع شدن عرضه بلوکی سهام توسط شرکت های حقوقی و معرفی شرکت های متخلف که توسط مجلس و قوه قضائیه در حال پیگیری است، توانست چند روز آرام را در بورس ایجاد کند.

آرامش فعلی که از روز آخر بازار در هفته گذشته ایجاد شده است، یک نشانه دارد که آن هم افزایش حجم مبادلات روزانه به بالای ده هزار میلیارد تومان در روز است که می تواند خبر خوبی برای شرکت های بورسی باشد. حال باید دید چرا سازمان بورس این تصمیم را چنین دیر اتخاذ کرده است.

کاهش فشار فروش ایجاد شده جهت نقد شدن سهام عدالت در این روزها که ارزش سهام عدالت به شدت کاهش یافته است، می توانست باز هم بازار را با بحران دیگری مواجه کند که بالاخره سازمان بورس دستور به توقف عرضه این سهام های دولتی داد.

 سهام عدالت به پورتفو اضافه نمی شود

یکی از موضوعاتی که در ماه های گذشته توسط بسیاری از افرادی که دارای سهام عدالت هستند، پیگیری شده است، مساله اضافه شدن سهام عدالت به پورتفو سهامداران است. این مساله تاکنون اتفاق نیفتاده است و مسوولین سازمان بورس به عرضه بلوکی سهام عدالت اصرار دارند.

این اصرار سبب شد طی ماه های گذشته هم قیمت سهام عدالت به شدت افت کند که در گزارشی با عنوان «کاهش 48 درصدی ارزش سهام عدالت/ اطلاعات اشتباه روی سایت سپرده گذاری مرکزی» به آن پرداخته شده است و هم این عرضه بلوکی یکی از دلایل ریزش بازار شده است.

اما این ابهام هنوز برطرف نشده است که چرا سهام عدالت در پرتفوی افراد نمی نشیند؟ البته در این باره دو پاسخ غیر رسمی از زبان مسئولان شنیده می‌شود. نخست اینکه ابتدا باید تکلیف 13 شرکت غیر بورسی سهام عدالت مشخص شود. دوم اینکه تا وقتی امکان معامله تنها 60 درصد از سهام عدالت وجود دارد نمی‌توان آن را در پرتفوی سهامداران معامله کرد. اما این پاسخ‌ها به نظر دقیق نمی‌رسند و ابهامات را افزایش می‌دهند.

تحقیقات علمی چه می گویند؟

طبق نتایج پژوهشی که شبکه کانون‌های تفکر ایران (ایتان)، انجام داده است، «دادن اختیار فروش سهام به مردم»، «تنها راه نجات سهام عدالت» دانسته شده است. در این پژوهش آمده است: «جهت آزادسازی سهام عدالت اتخاذ یکی از دو راهبرد کلی «دادن اختیار فروش سهام به مردم» و «سلب اختیار فروش سهام از مردم» ناگزیر است. از آنجا که سلب اختیار فروش سهام از مردم، مستلزم ایجاد یک لایه واسط مدیریتی غیرذینفع و همچنین نظارت و مدیریت دولت بر شرکت‌های سرمایه‌پذیر سهام عدالت است، به نظر می‌رسد دادن اختیار فروش سهام به مردم، گزینه مناسب‌ تری است و زمینه را برای ورود بخش خصوصی به مدیریت شرکت‌ های سهام عدالت بهتر فراهم می‌سازد».

دولت و سازمان بورس به این تحقیقات علمی نیز کاملا بی اعتنا هستند و هنوز ساز خود را می زنند و حاضر به واگذرای سهام عدالت به خود افراد و اضافه شدن آن به پورتفو سهامداران را نمی پذیرند.

سهام جایزه و سودهای تقسیمی شرکت های بورسی چه می شود؟

یکی از مهمترین ابهاماتی که در حال حاضر حول سهام عدالت وجود دارد، مساله افزایش سرمایه شرکت های حاضر در پورتفوی سهام عدالت است. زمانی که افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی رخ می دهد، به سهامداران، متناسب با درصد افزایش سرمایه سهام جایزه تعلق می گیرد که متاسفانه این مساله در سهام عدالت وجود ندارد.

از طرف دیگر، اگر افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی نیز باشد، سهام حق تقدم نیز به این سهامداران تعلق نمی گیرد. یعنی سهام عدالت آزاد شده است، ولی هنوز سهامداران این سهام در بند هستند و نمی توانند از این دارایی خود که سال های زیادی آن را نگه داشته اند، منفعت زیادی کسب کنند.

در همه این حالت ها سهامداران عدالت متضرر واقعی هستند. اما فردی از سازمان بورس و یا وزارت اقتصاد پاسخی برای اینگونه مسائل ندارد و همچنان مسکوت باقی مانده است.

در سامانه فارس در موارد متعددی مانند «درخواست اضافه کردن سهام عدالت به پرتفوی بورس»، «امکان خرید و فروش سهام عدالت توسط سهامداران فراهم شود» و «پیگیری مشکلات سهام عدالت» خواستار رسیدگی به وضعیت این سهام ها شده اند که خبرگزاری فارس در حال پیگیری این موضوع است.