خودکفایی و ایجاد قدرت درون‌زا با طراحی و ساخت انواع تجهیزات نظامی بومی در سال‌های اخیر به قدری سرعت یافته که حیرت بسیاری از ناظران بین المللی را به همراه داشته و باعث شده توان نظامی کشورمان هر سال بیش از سال‌های گذشته رشد کند.

همه این دستاورد‌ها موید این مطلب است که فرماندهان و مسئولان نیرو‌های مسلح کشورمان به خوبی به اهمیت خودکفایی و دارابودن تجهیزات گوناگون تسلیحات در همه حوزه‌ها پی برده‌اند. پدافند هوایی و تجهیزات مورد استفاده در آن یکی از این حوزه‌های مهم در نیرو‌های مسلح کشورمان است که ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی سال‌های اخیر در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) با یکدیگر همکاری تنگاتنگی دارند.

پیشرفت سامانه‌های پدافند هوایی ایران اینک به مرحله بی‌نیازی نزدیک شده، ولی ظاهرا این پایان کار نیست و ایران گام‌هایی در جهت صعود کم سابقه در حوزه سامانه‌های پدافندی برداشته است. این در حالیست که ساخت سامانه باور ۳۷۳ در کم‌تر از ۱۰ سال تکمیل و اجرایی شده است؛ بنابراین حال که ایران به بالاترین سطح فناوری دفاعی در حوزه پدافند هوایی دست یافته است، از این پس در مدت زمان کوتاه‌تری قادر خواهد بود که محصولات باکیفیت‌تری را تولید کند. به معنای دیگر ایران در مرز علم پدافندی روز دنیا در حال حرکت است و هر لحظه باید منتظر اعلام یک خبر و دستاورد جدید دفاعی در این حوزه بود.

کشف، رصد، پایش، درگیری و انهدام اهداف هوایی به ویژه پهپاد‌ها و حتی نشاندن و سالم گرفتن آن‌ها از جمله قابلیت‌های نرم و سخت پدافند هوایی است که نمونه‌های متفاوتی از آن را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم. البته حاصل این همکاری‌ها نیز امنیت بسیار بالای آسمان ایران اسلامی در قالب شبکه یکپارچه پدافندی هوایی کشور است، شبکه‌ای که با دارا بودن لایه‌های مختلف و متعدد امنیت بسیار بالایی را برای کشورمان فراهم کرده‌اند.

این پیشرفت‌ها در افزایش سطح پوشش راداری کشورمان نیز مشهود است به نحوی که پدافند هوایی کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پوشش بیش از ۳ هزار و ۶۰۰ نقطه، گستردگی فراگیر و کارآ بودن خود را در حفظ آسمان ایران اسلامی از پرنده‌های متخاصم و بهبود تردد هوایی و مراقبت‌های اطلاعاتی فرامنطقه‌ای نشان داده است. یکی از ابزار‌های این رصد و پایش رادار‌ها هستند که صنایع دفاعی کشورمان نمونه‌های متنوعی از آن‌ها را طراحی و تولید و همچنین کاربردی کرده‌اند.

چشم عقاب ایرانی؛ رصدکننده شکارچی‌های بیگانه

هفتم آذرماه سال ۱۳۹۷ بود که یک محصول ویژه و جدید در نمایشگاه دستاورد‌های نیروی دریایی ارتش خودنمایی کرد، یک رادار آرایه فازی ویژه با نام چشم عقاب. راداری که دریادار خانزادی فرمانده سابق نیروی دریایی ارتش یک سال بعد با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما گفت که قرار است این رادار بر روی ناوشکن دماوند نصب شود.

رادار چشم عقاب یکی از رادار‌های بومی ساخت سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی دریایی ارتش است که یکی از سامانه‌های هدایت موشک یا تیربار ناوشکن هاست که قابلیت چرخش ندارد. این سامانه راداری غیرچرخان توانایی کشف و رهگیری بیش از ۱۰۰ هدف سطحی و هوایی را دارد. این سامانه با انتقال اطلاعات اهداف مختلف به سامانه‌های موشکی و توپخانه ناوشکن‌ها می‌تواند در صورت نیاز موشک یا توپخانه را در راستای نابودی اهداف راهنمایی کند.

شکل ظاهری این رادار نیز بدین گونه است که از ۴ صفحه در هر طرف تشکیل شده که دارای المان‌های راداری هستند که پوشش کامل اطراف ناوشکن‌ها را فراهم می‌کند. این رادار نخستین رادار آرایه فازی فعال در باند S نیست بلکه رادار آرایه فازی عصر نیز دیگر رادار بومی ساخت نیروی دریایی ارتش است که قبلا بر روی برخی شناور‌های این نیرو نصب شد. رادار چشم عقاب در برابر هدفی با سطح مقطع راداری ۴ متر مربع بردی در حدود ۲۰۰ کیلومتر تا ارتفاع ۳۰ کیلومتری را دارد.

رادار چشم عقاب در مجموع از ۴ هزار المان راداری تشکیل شده که هر وجه این رادار با داشتن ۱ هزار المان می‌تواند همزمان ۳ هدف را رهگیری کنند که در محموع یک رادار چشم عقاب توانایی رهگیری همزمان ۱۲ هدف را داراست. این رادار توانایی بروزرسانی وضعیت اهداف را در زیر ۱ ثانیه در هر نوبت داشته و امکان ارسال تصادفی پالس، تغییر سریع فرکانس و تجزیه و تحلیل سیگنال‌های اخلالگر را دارد که این توانایی‌ها جزو زیر مجموعه بحث مقابله بر علیه اقدامات متقابل الکترونیک یا ECCM قرار می‌گیرد.  

مزیت دیگر این رادار بومی این است که کم‌تر نیاز به تعمیر و نگهداری دارد و سطح مقطع راداری بدنه و سازه آن به دلیل ساختار و نوع طراحی آن به نسبت نمونه‌های قبلی بسیار کم‌تر است. کارکرد اصلی رادار چشم عقاب کشف، رهگیری و شناسایی اهداف مختلف همچون شناور، هواپیما، بالگرد، پهپاد و موشک کروز است.