تهدید جهانی

بی‌شک، تغییر اقلیم یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در ایران و جهان به شمار می‌آید که ابعاد گسترده آن فراتر از مسائل سیاسی است؛ چراکه با گذشت زمان برخی مناطق، مرطوب‌تر و برخی مناطق خشک‌تر شده و حوادثی، مانند سیلاب و خشکسالی افزایش می‌یابد.
با نمایان شدن ابعاد گوناگون تغييرات آب‌وهوایی و پیامدهای آن بر ساکنان کره زمین، این پدیده به‌تدریج مورد توجه کشورها و نهادهای داخلی و بین‌المللی قرار گرفته و به یکی از دستور کارهای ثابت در مذاکرات دیپلماتیک دولت‌ها و مجامع بین‌المللی بدل شده است.
در سال 1394 در ایران، برای نخستین بار بحران آب در کشور به‌شدت جدی شد و در بیشتر شهرها و روستاها، خشکسالی چهره خود را نمایان کرد.
همان سال مسئولان و دولتمردان در راستای کاهش دسترسی به منابع آبی و شیوع خشکسالی، از کاهش امنیت غذایی در کشور خبر دادند.

هشت محصول کشاورزی
از آنجا که تأمین امنیت غذایی با اتکا به تولید داخل از تکالیف بخش کشاورزی در اسناد بالادستی کشور است، رئیس دولت یازدهم در سال 1394، دستور خودکفایی هشت محصول کشاورزی را به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ کرد تا از این طریق خودکفایی در پنج سال‌ آینده تضمین شود. دستوری که اجرای آن به منابع آبی گره خورد و در نهایت ابتر ماند.این در حالی است که بسیاری از محصولات در کشور نیازمند مواد اولیه‌ای هستند که با داشتن شرایط تولید در داخل، از خارج وارد می‌شوند. برخی از مواد اولیه، مانند ذرت که از لحاظ حجم واردات به چهارمین کالای عمده وارداتی کشور تبدیل ‌شده است، به آب فراوان نیاز دارد که به دلیل عدم شناسایی استراتژیک بودن کالا از سوی مسئولان، تولید آن کاهش ‌یافته است و آب کم موجود در کشور نیز برای تولید کالاهای غیراستراتژیک دیگر استفاده می‌شود.

آب و امنیت غذایی
آن‌طور که کارشناسان حوزه منابع طبیعی تأکید کرده‌اند، «امنیت آب، یک مفهوم و چالش در حال ظهور به معنای دسترسی قابل ‌اعتماد به مقدار و کیفیت قابل‌قبول آب، برای بهداشت، معیشت و تولید» است که امروزه نقش و اهمیت آن در تأمین امنیت غذایی افزایش یافته است و در میان منابع طبیعی، امنیت آب از اصلی‌ترین ارکان دستیابی به توسعه پایدار به شمار می‌رود. از این ‌رو بهره‌برداری ناکارآمد از منابع آب، سبب تهی شدن ذخایر آبی و تضعیف توسعه اقتصادی شده و در نهایت به تهدیدی جدی برای امنیت بلندمدت غذایی تبدیل می‌شود. این در حالی است که آب از طریق اثرات متعدد آن در سلامت و تغذیه، تولید محصولات کشاورزی و فرآوری مواد غذایی، نقش مهم و کلیدی را در امنیت غذایی ایفا می‌کند.

امنیت غذایی
در این باره محمدحسین شیخ محمدی، پژوهشگر حوزه کشاورزی و اقلیم تصریح می‌کند: «موضوع آب به‌رغم اهمیت حیاتی آن برای کشور در اولویت اصلی سیاست‌گذاران کشور نیست. فرآیند سیاست‌گذاری آب در کشور با مشکلات و ایرادهای اساسی روبه‌روست. سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کشور موفق به تدوین سیاست‌ها، تصمیم‌ها، قوانین و مقررات کارآمد در زمینه مدیریت بحران آب نبوده‌اند، نهادهای اجرایی مرتبط با آب نیز درگیر ناکارآمدی‌های گسترده‌اند. امروز تغییر در سیاست‌ها و راهبردهای حوزه آب، موضوعی اساسی و ضروری است. ادامه سیاست‌ها و روندهای پیشین می‌تواند امنیت غذایی، اقتصادی و حتی حیات ملی کشور را با چالش‌ها و بحران‌های بسیاری مواجه سازد.» بر این اساس، امروزه با توجه به رشد جمعیت، تغییرات آب‌وهوایی، افزایش رقابت برای آب و توجه به مسائل زیست‌محیطی، آب برای تولید مواد غذایی یک نیاز اصلی به شمار می‌آید. با مروری بر وضعیت منابع آب مشاهده می‌شود، امنیت آن نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان در معرض خطر است؛ به‌ گونه‌ای ‌که پیش‌بینی می‎شود جمعیت جهان تا سال 2050 دو میلیارد نفر افزایش یابد که بر اساس آن 47 درصد جمعیت جهان تحت‌فشار شدید بحران آب زندگی خواهند کرد.