مایاها در جنوب مکزیک

یکی از اقوام بومی آمریکا که تمدن شگفت‌انگیزی داشتند، اقوام «مایا» بود. مایا نام گروهی از اقوام سرخ‌پوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدّنی قدیمی در همین منطقه است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخ‌پوست بودند، به طور معمول شهرهای خود را در دل جنگل‌های بارانی می‌ساختند. حوزه زندگی و فعّالیت مایاها حوالی جنوبی کشور مکزیک و نیز سراسر گواتمالا و السالوادور را شامل می‌شد. قوم مایا، پدیدآورنده یکی از تمدّن‌های بسیار پیشرفته آمریکای مرکزی بوده است که دستاوردهای بسیار چشمگیری در هنر، معماری، ستاره‌شناسی و ریاضیات داشته ‌است. هم‌اکنون نیز گروه‌هایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا به سر می‌برند. مایاها با بهره‌گیری از تمدّن‌های گذشته خود، نظیر اولمک توانستند در خلال سال‌های۲۵۰ تا۹۰۰ پس از میلاد، تمدّنی عظیم را در آمریکای مرکزی پایه‌گذاری کنند. مایاها را از آن جهت پیشرفته‌ترین قوم در آمریکای باستان می‌دانند که بهتر از سایرین توانستند زبان خود را مکتوب کرده و خط را به کار برند. مایاها به زبان مایایی تکلم می‌کردند که زبانی پیوندی از شاخهٔ زبان‌های بومی آمریکا به شمار می‌آید. گفته می‌شود این قوم، پیش از ورود اسپانیایی‌ها به سرزمین‌شان، با فرهنگ‌ترین جامعه در سراسر آمریکای مرکزی بوده‌اند که در زمینه‌هایی، مانند ادبیات نوشتاری، شهرسازی، ریاضیات و ستاره‌شناسی به پیشرفت‌های بزرگی رسیده بودند. از جمله دستاوردهای مهم و قابل توجّه این قوم، پیشرفت‌های آنها در ریاضیات بود. مایاها دو مفهوم بنیادی را وارد ریاضیات کردند: یکی مفهوم صفر و دیگری مفهوم ارزش مرتبه‌ای. مایاها ساخت کاغذهای الیافی را دنبال می‌کردند و بیش از هزار جلد کتاب آکاردئونی شکل تألیف کرده بودند که موضوعاتی، مانند تاریخ قوم مایا، نظام اعتقادی، ستاره‌شناسی و پیشگویی، ریاضیات، طب و گاه‌شماری را در بر می‌گرفت. این کتاب‌ها تقریباً همگی به دست کشیش‌های اسپانیایی سوزانده شدند. فتح یوکاتان، پایتخت قوم مایا به دست اسپانیایی‌ها از پیروزی بر سایر تمدن‌ها و ملل آمریکایی دشوارتر بود و حدود ۱۷۰ سال طول کشید تا به‌طور کامل بر این سرزمین‌ها تسلط بیابند. در هنگام فتح سرزمین‌های مایا، اسپانیایی‌ها با قومی مواجه بودند که دیگر استقلال سیاسی و توان نظامی فوق‌العاده سال‌های گذشته خود را نداشتند؛ اما به شدت در برابر متجاوزان اروپایی ایستادگی نشان دادند؛ به‌گونه‌ای که «هرناندز دکوردوبا» کاشف اسپانیایی این سرزمین بر اثر زخمی که در نبرد برداشته بود، جان خود را از دست داد. در مقابل مایاها که فاقد سلاح گرم بودند، به صورت گسترده به اسارت اسپانیایی‌ها درمی‌آمدند و گاهی اوقات نیز به طرز فجیعی قتل‌عام می‌شدند.