دلار دیگر ارز معیار نیست

به گزارش هفته‌نامه «صبح صادق» این روزها روند دلارزدایی از اقتصاد کشورها شتاب بیشتری گرفته است. در بررسی علل گرایش کشورهای گوناگون در حذف دلار به منزله ارز مرجع دلایل متعددی گفته شده است. یکی از این دلایل مربوط به استفاده بی‌رویه آمریکا از ابزار اصلی هژمونی‌ساز این کشور، یعنی دلار است. در واقع، کشورها با رصد رفتار آمریکا در استفاده ابزاری از دلار، تلاش کردند وابستگی خود به این ارز را محدود کنند. آمریکا در طول سالیان دراز تلاش می‌کرد برای تحمیل ایده خود به کشورها از ابزار تحریم استفاده کند. این امر سبب محدود شدن ارز در آن کشور می‌شد و در نتیجه اقتصاد کشورها آسیب اساسی می‌دید. اگرچه میزان تأثیرگذاری به نوع و میزان وابستگی کشورها به دلار بستگی دارد؛ ولی با نگاه حداقلی می‌توان اعتراف کرد که 30 درصد بر تجارت آن کشورها تأثیر دارد. ناگفته پیداست که کشورها برای رهایی از این رفتار آمریکا تلاش کردند رویکرد دلارزدایی را در پیش بگیرند که هر روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود؛ به گونه‌ای که بسیاری از کشورها حتی هم‌پیمانان آمریکا نیز با پیوستن به پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه‌ تلاش می‌کنند که ارزهای محلی را جایگزین دلار کنند. با اینکه چین و روسیه را باید سردمدار نهضت دلارزدایی دانست، اما حالا از آ‌سه‌‌آن و هند در آسیا گرفته تا برزیل در حیاط خلوت آمریکا به دنبال دلارزدایی از مبادلات تجاری خود هستند. عمق گرایش کشورها به سیاست دلارزدایی از اقتصاد و تجارت‌شان به اندازه‌ای است که با تمرکز بر سهم دلار در ذخایر ارزی می‌توان محدود شدن هر روزه دلار را مشاهده کرد. 

طبق گزارش‌های اخیر صندوق بین‌المللی پول در ۲۱ فروردین ۱۴۰۲، سهم دلار در ذخایر ارزی جهان از ۷۱ درصد در سال ۲۰۰۰ تا پایان سال ۲۰۲۲ به ۵۸ درصد کاهش یافته است. در پایان سال گذشته میلادی، رقم ذخایر ارزی جهان به ۱۱ هزار و ۹۶۳ میلیارد دلار رسید که از این مقدار، حدود ۱۱ هزار و ۸۹ میلیارد دلار آن ارز قابل دسترس و قابل تخصیص است. سهم دلار از کل پرداخت‌های بین‌المللی در سوئیفت در ژانویه ۲۰۲۳ به 4/45 درصد رسیده و سهم یورو نیز 3/33 درصد بوده است؛ سهم سرمایه‌گذاران خارجی از اوراق قرضه آمریکا نیز از حدود ۵۰ درصد در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ به ۳۳ درصد در سال ۲۰۲۱ رسیده است؛ سهم چین از تولید ناخالص جهان در پایان سال ۲۰۲۲ به 4/18 درصد افزایش یافته و سهم آمریکا از تولید ناخالص جهان به 2/24 درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است. بر این اساس، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در یک نشستی اعتراف کرد: «بانک‌های آمریکایی در حال فروپاشی بوده و دلار به زودی دیگر ارز معیار جهان باقی نخواهد ماند و این بزرگ‌ترین شکست ما در ۲۰۰ سال گذشته خواهد بود.» حال باید منتظر ماند تا دایره کشورها برای پیوستن به رویکرد دلارزدایی تکمیل‌تر شود و شاهد ورشکستی اقتصاد آمریکا باشیم.