صبح صادق >>  خرد >> یادداشت
تاریخ انتشار : ۰۴ دی ۱۴۰۲ - ۱۳:۵۲  ، 
کد خبر : ۳۵۴۵۸۰
چهره پنهان سیاست‌ـ ۱۰۹

اسیر پوزیتیویسم

پایگاه بصیرت / سیامک باقری/ گروه خرد
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی ظاهر امر این گونه تلقی می‌شد که توقف کوتاهی در جریان نفوذ فرآورده‌های علوم انسانی غربی به وجود آمده است، حال آنکه در همین دوره حلقه مترجمان غرب‌گرا به ترجمه و انتشار کتاب‌های علوم انسانی غربی مبادرت ورزیدند که با بازگشایی دانشگاه‌ها به مرجع اصلی دانشجویان رشته‌هایی، مانند علوم سیاسی، علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی و... تبدیل شدند. اگرچه طرح تحول در علوم انسانی دانشگاه‌ها، فراز و نشیب‌هایی داشته است، اما هنوز تحول جدی در این زمینه رخ نداده است. همچنان جریانی قوی وجود دارد که در برابر چنین تحولی مقاومت می‌کند. بیشتر افراد منتسب به جریان به دلیل تبعیت از رهیافت پوزیتیویستی(تجربه‌گرایی)، علوم انسانی اسلامی را بر نمی‌تابند. در واقع، علوم متأثر از جریان پوزیتیویستی که در غرب راه افتاد و به طریق مضاعف و خام به ایران منتقل شد، هنوز بر فضای علوم انسانی سیطره دارد. به تعبیر مرحوم دکتر عماد افروغ، «امروز علوم انسانی ما به طور کلی اسیر همین جریان پوزیتیویسم هست.»(افروغ، 1397: 173)
بدیهی است که وقتی دانش و علم برای استادان، دانشجویان و دانش‌آموختگان، به معنای گزاره‌های پوزیتیویستی تلقی می‌شود و تنها از راه تجربی به دست می‌آید، چنین افرادی هر ایده‌ای را که از راه شهود یا وحی باشد، مهمل می‌شمارند و آن را انکار خواهند کرد و همین طور این اصل، برای افرادی که به رهیافت‌های پست مدرن باور دارند و به حقیقتی ثابت ایمان ندارند و همه چیز را نسبی می‌نگرند نیز صادق است. 
به همان میزانی که نفوذ تفکر معرفت شناختی پوزیتیویستی، علوم انسانی مبتنی بر تفکر اسلامی را نمی‌پذیرد، رهیافت هرمنوتیکی پست مدرن نیز مخالف علوم انسانی اسلامی است. اگر رهیافت معرفتی مدرنیسم هیچ امر غیر قطعیتی را قبول نداشت، رهیافت معرفتی پست مدرن نیز اگرچه در برابر مدرنیسم تعریف می‌شود، هیچ قطعیتی را بر نمی‌تابد. به هر حال، هر دوی اینها در برابر رهیافت وحیانی قرار می‌گیرند و مبانی انسان‌شناسی کلان هر دوی اینها اومانیسم است. همان طور که اومانیسم در مدرنیته رابطه انسان را با مبدأ و معاد قطع کرده و او را محصور در زندگی همین دنیا می‌بیند، اومانیسم پست مدرنیسم نیز همین را تجویز می‌کند. از این جهت، روند توسعه و گسترش نفوذ این رهیافت معرفت‌شناسانه در علوم انسانی و جامعه اسلامی ایران، شیفتگانی را پیدا کرده است که به صورت دربست و بدون هر نوع نقد و پیامدشناسی معرفت‌شناسانه آن به جامعه دانشجویی عرضه می‌شود.
نظرات بینندگان
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات