«حضور» و «مشارکت» در انتخابات از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که از منظر کارشناسان سبب مطالبه‌گری و حاکمیت قانون می‌شود.
مشارکت؛ حاکمیت
شاید بهتر باشد اینگونه مطرح کنیم که حاکمیت قانون و مشارکت حداکثری که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب است، به منزله دو مؤلفه مهم و اثرگذار در انتخابات، زمینه را برای اقتدار نظام در عرصه‌های بینالمللی و رفع مشکلات جامعه هموارتر می‌کند. ناظران بر انتخابات معتقدند، همه چیز برای چهل‌ویکمین انتخابات پس از انقلاب اسلامی آماده است. کمیته‌های تخصصی ستادهای انتخابات در سراسر کشور از مدت‌ها پیش تشکیل شده است، هیئت‌های اجرایی، نظارت و شورای نگهبان بخش زیادی از موضوع تأیید صلاحیت‌ها را انجام داده‌اند و روزشماری برای برگزاری انتخابات آغاز شده و همه چیز برای خلق حماسه و حضور حداکثری در این دور از انتخابات مهیاست.
علت رأی دادن
اما اینکه چرا مشارکت و حضور حداکثری در انتخابات مهم است، سؤالی است که سؤالات دیگری را در پی دارد؛ مانند اینکه اصلاً چرا باید رأی داد؟ چرا قهر با انتخابات کنش سیاسی غلط و مخرب است؟ چرا از سویی مسئولان طراز اول نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، به ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی تا حد زیادی بر مشارکت گسترده در انتخابات تأکید می‌کنند و از سوی دیگر دشمنان و رقبای ایران حداکثر توان تبلیغاتی خود را برای دلسرد کردن مردم از مشارکت سیاسی صرف می‌کنند؟
نقش آرای مردمی
سؤالاتی که تنها مربوط به این دوره حساس از انتخابات نبوده و نیست؛ بلکه همواره در ادوار گوناگون انتخابات از انقلاب اسلامی تا امروز که در چهل‌وپنج سالگی این پیروزی بزرگ قرار داریم، مطرح بوده و اکنون در آستانه دوازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی بار دیگر شاهد طرح چنین پرسش‌های پر تکراری بوده و هستیم.
مشارکت و دستاورد نظام
شاید باید نخست یادآور شد که مشارکت سیاسی دستاوردی مهم در سپهر سیاسی ایران اسلامی بوده و هست؛ دستاوردی که تنها در سایه نظامی مردم‌سالار نصیب یک نظام سیاسی می‌شود، آن هم نظامی که با مشارکت حداکثری و ۹۸ درصدی در انتخاب موجودیت و اصل آن، یعنی «جمهوری اسلامی» همراه بوده است.
آغاز جاده پر پیچ و خم مشارکت
همانطور که عنوان شد، مشارکت سیاسی در ایران معاصر دستاورد مهمی به شمار می‌رود که به سادگی و بدون مبارزه به دست نیامده است و مبارزات گسترده برای کسب آن از دوره مشروطه آغاز شده و سال‌ها زندان و دستگیری و شکنجه، اسارت و تبعید و شهادت دیده و چشیده تا امروز به چنین نقطه‌ای رسیده است تا منشأ تحولات مثبتی شود.
نقش اهمیت مشارکت با سرنوشت
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی تلویزیونی در آستانه برگزاری انتخابات ۱۴۰۰ بر اهمیت مشارکت مردم در انتخابات تأکید کرده و با اشاره به گلایه بحق اقشار محروم جامعه، بیان داشتند: «بعضی از قشرهای محروم جامعه هستند که اینها خب توقعات به‌جایی دارند و گلایه دارند از اینکه این توقعات برآورده نشده؛ مسئله معیشت، مسئله مسکن، مسئله اشتغال، که خب واقعاً بایستی مسئولان کشور به این مسائل برسند و باید می‌رسیدند به این مسائل؛ اینها گلایه‌مندند، لذا دست‌ودل‌شان به انتخابات نمی‌رود؛ می‌گویند خب حالا مثلاً شرکت کردیم چه فایده! به نظر من گلایه اینها بجاست، اما تصمیم‌گیری‌شان بجا نیست؛ بله، گلایه‌شان گلایه درستی است، بایستی به این گلایه‌ها رسیدگی می‌شد و دولت آینده حتماً بایستی در صدر برنامه‌های خودش، رسیدگی به این قشرها را قرار بدهد؛ اما بحث سر این است که این نرفتن پای صندوق رأی و قهر کردن با صندوق رأی، مشکل را حل نمی‌کند.»
مثال‌هایی برای مشارکت
اصلاً چرا باید رأی داد؟ آیا رأی من می‌تواند تغییری در کشور ایجاد کند؟ از منظر نخبگان سیاسی قطعاً هر رأی جایگاه ویژه‌ای در یک کشور دارد؛ چرا که به قول شاعر با یک گل بهار نمی‌شود یا مشت نشانه خروار است و البته قطره قطره جمع می‌شود تا در قالب رودخانه‌ای وسیع به دریا سرریز شود. باید گفت شرکت مردم در انتخابات و افزایش آن نشان‌دهنده اعتماد عمومی و همچنین سرمایه اجتماعی است. یک جامعه بر اساس قانون و بر اساس اعتماد اداره می‌شود. اگر این اعتماد سست شود، قانون سست شده و آن جامعه به‌مرور متلاشی خواهد شد. بعضی‌‌ها گمان‌شان این است که شرکت نکردن در انتخابات صرفاً یک پیام به حاکمیت یا به گروهی از سیاستمداران در کشور است، اما واقعیت این است که حیات کشور به حضور مردم گره خورده، چراکه جامعه مبتنی بر سرمایه اجتماعی و مردم‌سالاری دینی شکل گرفته است. برای همین کاهش مشارکت می‌تواند نشان‌دهنده کاهش اعتماد اجتماعی باشد و اثرات بسیار منفی دارد؛ چون دشمنان کشور همیشه منتظرند که با کاهش مشارکت عمومی و کاهش اعتماد عمومی عملاً سیاستمداران کشور پشتوانه‌های خودشان را از دست بدهند؛ چون با از دست‌دادن پشتوانه‌شان، در مذاکره و تعامل بینالمللی فاقد عزت نفس و اعتماد‌به‌نفس می‌شوند و آن موقع استقلال و مصالح کشور حتماً صدمه خواهد خورد.
افزایش مشارکت و مقبولیت
نکته دیگری که اهمیت آن از نکته اولی بیشتر است، اینکه افزایش مشارکت در انتخابات نشان‌دهنده افزایش مقبولیت نظام سیاسی هر کشوری است. چنانکه در نظام‌هایی که اعتنایی به رأی و نظر مردم ندارند، اساساً مشارکت مردم را برنمی‌تابند و اجازه نمی‌دهند که مردم در سرنوشت خودشان نقش داشته باشند.
این در حالی است که نظام اسلامی شدیداً مسئله حضور مردم را تشویق می‌کند و این تشویق یک تشویق تزئینی نیست. واقعیت این است که رأی مردم منشأ اثر و تحول است.
از دیگر سو باید در نظر داشت که افزایش مشارکت می‌تواند بسیار ارزشمند باشد؛ چراکه افزایش مشارکت مردم موجب کاهش فشارهای بینالمللی می‌شود. بنابراین، مشارکت مردم می‌تواند در جهت تقویت استقلال کشور باشد و مشارکت نکردن سیگنالی را به کشورهای معارض می‌دهد که با افزایش فشار منافع خودشان را تأمین کنند که منافع خودشان در تعارض با منافع ملی و حتی تمامیت ارضی کشور ماست.
