هر روزی که می‌گذرد، بر وسعت و جغرافیای فضای مجازی افزوده می‌شود؛ این موضوع سبب شده است تا با وجود همه دستورالعمل‌ها و صحبت‌هایی که برای امن شدن فضای اینترنت کودک و نوجوان صورت گرفته، اما همچنان نگرانی‌ها و دل مشغولی خانواده‌ها از حضور فرزندان‌شان در این فضا کم نشود. جالب است که صدای این نگرانی‌ها نه تنها از میان مردم عادی دنیا، بلکه از قلب کاخ سفید هم به گوش می‌رسد. اواسط ماه می 2012 بود که رسانه‌های دنیا خبری را تیتر صفحات خود کردند که از این موضوع حکایت داشت؛ اوباما رئیس‌جمهور اسبق آمریکا در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفت، دخترانش مالیا و ساشا می‌توانند تنها در روزهای تعطیل از تلفن همراه استفاده کنند. او همچنین در ادامه توضیح داده بود که دخترانش از حضور در فیس‌بوک منع شده‌اند و نمی‌توانند تلویزیون تماشا کنند و تنها زمانی می‌توانند از کامپیوتر استفاده کنند که تکالیف خود را انجام دهند.
الغرض مسئله حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و دغدغه والدین موجب شد تا در سال ۲۰۱۸، مفهوم جدیدی به اسم «سن بلوغ دیجیتالی» در جامعه رسانه‌ای شکل بگیرد.
با اعلام سن بلوغ دیجتالی انتظار می‌رفت نگرانی‌ها کمتر شود، اما نتایج نظرسنجی مؤسسه «یوروبارومتر» (Eurobarometer) که در سپتامبر و اکتبر ۲۰۲۱ انجام شده بود، نه تنها روند استرس خانواده‌ها را کاهشی نشان نمی‌داد؛ بلکه از یک نگرانی همه‌گیر خبر می‌داد. آمارها می‌گفتند که بیش از نیمی (۵۳ درصد) از شهروندان کشورهای عضو اتحادیه اروپا نسبت به فراهم بودن امکان، شرایط و بستر امن حضور و فعالیت کودکان‌شان در فضای برخط نگرانند.
جالب اینجاست که این نگرانی در حالی ابراز می‌شد که بیش از ۸۰ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی تأکید داشتند مزایای استفاده از ابزارهای دیجیتال و اینترنت به هیچ وجه کمتر از آثار منفی اجتماعی آن نیست و این ابزارها تا سال ۲۰۳۰ نقش مهمی در زندگی آنها خواهد داشت.
این در حالی بود که هر روز بر دامنه اطلاعات و برنامه‌های فضای مجازی افزوده می‌شد و متقابلاً درگیری کودکان و نوجوانان با فضای مجازی را بیشتر و بیشتر می‌کرد.
بد نیست به چند سال عقب‌تر بر‌گردیم، یعنی به آوریل سال 2016، بلبشویی که در خصوص فضای مجازی در اتحادیه اروپا رقم خورده، موجب شده است تا اتحادیه اروپا ماده‌ای را در چارچوب حفاظت از داده‌ها و اطلاعات شخصی در فضای مجازی تصویب کند. این ماده به کشورهای عضو به صراحت پیشنهاد می‌داد تا پردازش داده‌ها و اطلاعات مربوط به کودکان زیر ۱۶ سال را بدون کسب رضایت والدین آنها ممنوع کنند. البته اتحادیه اروپا به کشورهای عضو اجازه تعیین سن پایین‌تر را داده وگفته بود که این سن نباید کمتر از ۱۳ سال باشد.
دو سال بعد و در سال ۲۰۱۸ مفهوم جدیدی به اسم «سن بلوغ دیجیتالی» در بین فعالان رسانه‌ای دوباره و این بار با شدت بیشتری دهان به دهان چرخید. مفهوم «سن بلوغ دیجیتالی» نخستین بار زمانی که فرانسه تصمیم گرفت تا قانون مصوب سال ۱۹۷۸ خود را در زمینه حفاظت از داده‌های شخصی با مصوبه سال ۲۰۱۶ اتحادیه اروپا در خصوص حفاظت از داده‌ها و اطلاعات شخصی در فضای مجازی انطباق دهد، مطرح شد. در آن سال، فرانسه سن بلوغ دیجیتالی را ۱۵ سال تعیین کرد و بلژیک نیز به حداقل سن ممکن، یعنی ۱۳ سال اکتفا کرد.
اما کمیسیون ملی انفورماتیک و آزادی‌ها (CNIL) در ژوئن ۲۰۲۱ یادآور شد، «سن بلوغ دیجیتالی» را که ۱۵ سال تعیین شده است، برای اعمال در تمام امور برخط به رسمیت شناخته نمی‌شود. چنانکه گزارش‌های این کمیسیون نشان داد، نام‌نویسی در شبکه‌های اجتماعی «به طور متوسط در هشت ونیم سالگی» رخ می‌دهد و بیش از نیمی از کودکان فرانسوی ۱۰ تا ۱۴ سال آزادانه در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند.
بنابراین، در میان قانون‌گذاران فرانسه این بحث پیش آمد که «سن بلوغ دیجیتالی» افزون بر فعال کردن امکان ثبت موقعیت جغرافیایی اختیاری در یک برنامه، کوکی‌های یک وبگاه برای رصد وب‌گردی افراد و نمایش انواع آگهی باید برای امور متنوع رو به گسترش در فعالیت‌های برخط، از جمله ایجاد پروفایل عمومی یا خصوصی در یک شبکه اجتماعی در نظر گرفته شود.
با توجه به تعیین ۱۵ سال در قانون حفاظت از داده‌ها، تطبیق این سن با بلوغ جنسی رایج در فرانسه و نیز سن ورود به دبیرستان، سن بلوغ دیجیتالی با تصویب روز پنجشنبه (۲ مارس ۲۰۲۳) نمایندگان پارلمان فرانسه همان ۱۵ سال باقی ماند؛ ولی برای تأیید نهایی نیازمند بررسی و تصویب در سنای این کشور است.
طبق نظرسنجی انجمن Generation Digital، در سال ۲۰۲۲ میلادی ۵۸ درصد از کودکان ۱۱ و ۱۲ ساله حداقل یک حساب در یک شبکه اجتماعی دارند. این در حالی است که بیشتر شبکه‌های اجتماعی نیز بر پایه قوانین ایالات متحده، محدودیت سنی ۱۳ را درباره کاربران خود اعمال می‌کنند.
مدافعان تعیین حداقل سن بلوغ دیجیتالی در اتحادیه اروپا معتقدند، این محدودیت موجب می‌شود در صورت بروز تخلف یا تخطی، والدین پس از مطلع شدن بتوانند از طریق گفت‌وگو با کودکان، خطرهای فعالیت نکردن بدون محدودیت در فضای مجازی را به آنها گوشزد کنند.
در ادامه چند پیشنهاد به والدین برای رفتار با کودک و نوجوانی که در آستانه سن بلوغ دیجیتال است، آورده می‌شود.
۱ـ تعیین محدودیت زمانی: تعیین زمان مشخصی که کودکان و نوجوانان می‌توانند از دستگاه‌های دیجیتال استفاده کنند، می‌تواند به کنترل کردن مصرف آنها و نحوه فعالیت آنها در شبکه‌های اجتماعی کمک کند. همچنین یک‌سری نرم‌افزارها هم برای مدیریت این مسئله وجود دارد.
۲ـ تشویق به فعالیت‌های فیزیکی: فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا از استفاده زیاد از دستگاه‌های دیجیتال دوری کنند. بنابراین، در نقش والدین می‌توانید آنها را به فعالیت‌هایی، مانند ورزش، بازی‌های حرکتی یا حتی پیاده‌روی تشویق کنید.
۳ـ استفاده از نرم‌افزارهای مفید: برخی از نرم‌افزارهای دیجیتال می‌توانند به کودکان و نوجوانان کمک کنند تا مهارت‌های مفیدی را در زمینه‌هایی، مانند زبان‌آموزی، ریاضیات یا هنر به دست آورند. آنها را هم برای‌شان نصب کنید تا حضور مفیدتری در این فضا داشته باشند.
۴ـ با کارشناسان مشورت کنید: بر اساس موقعیت فرهنگی‌تان از کارشناسان اجتماعی و فناوری برای مدیریت و نظارت غیرمستقیم بر عملکرد فرزندتان در شبکه‌های اجتماعی مشورت بگیرید.
