ایران چگونه به بازار ۴۰۰ میلیارد دلاری چاپ دست پیدا می‌کند؟

صنعت چاپ در ایران به‌عنوان بخشی از زنجیره تأمین بسیاری از محصولات تولیدی و فرهنگی، امکان بالقوه‌ای برای رشد و توسعه در حوزه صادرات دارد. با توجه به افزایش نیازهای منطقه‌ای و تقاضاهای بین‌المللی، بررسی وضعیت و فرصت‌های صادراتی این صنعت اهمیت ویژه‌ای دارد.

امکانات تولیدی گسترده‌ای در صنعت چاپ ایران وجود دارد، اما بیشتر آن‌ها به‌روزرسانی نشده و نیازمند سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های مدرن است، بیشتر صادرات صنعت چاپ ایران به کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان و کشور‌های کشورهای آسیای میانه متمرکز است. این بازارها به دلیل روابط فرهنگی و جغرافیایی نزدیک، پذیرای محصولات چاپی ایران هستند.محصولاتی که عمدتاً صادر می‌شوند شامل کتب، مجلات، مواد بسته‌بندی و محصولات چاپی تبلیغاتی هستند.

با وجود برخی موفقیت‌ها، رقابت‌پذیری محصولات چاپی ایران در بازارهای جهانی به دلیل استفاده از ماشین‌آلات قدیمی و هزینه‌های بالای تولید پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. تغییرات مداوم نرخ ارز و مسائل اقتصادی داخلی نیز در یک دهه گذشته در کاهش این استانداردها تاثیر داشته  و پایداری صادرات را کاهش داده است.هم‌چنین ضعف در زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل و لجستیک نیز به هزینه و زمان تحویل محصولات اثر گذاشته است.

از سوی دیگر، با رشد اقتصادی کشورهای همسایه و توسعه بازارهای نوظهور، تقاضا برای محصولات چاپی باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه افزایش یافته است.بنابراین محصولات چاپ بسته‌بندی، به‌ویژه در بخش غذایی و دارویی، چشم‌اندزا صادراتی وسیعی را پیش پای صنعت چاپ ایران قرار داده است.

در این راستا، صنعت چاپ ایران با اتخاذ استراتژی‌های مناسب و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های کلیدی می‌تواند سهم قابل توجهی از بازارهای بین‌المللی را به خود اختصاص دهد. برای موفقیت در این مسیر، نوسازی فناوری، بهبود زیرساخت‌های صادراتی و توسعه روابط تجاری با کشورهای هدف ضروری است. با این اقدامات، ایران می‌تواند جایگاه خود را به‌عنوان یک تولیدکننده معتبر در بازارهای جهانی تثبیت کند. اما آیا این برای صنعت چاپ ایران با وضعیت فعلی سهل است؟

بابک عابدین رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ و بسته‌بندی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم چند راهکار عملی و تخصصی ارائه می‌کند که می‌تواند به رقابت‌پذیری ایران در حوزه توسعه صادرات صنایع چاپ وبسته بندی و به طبع آن کلیه صادرات محصولات غیر نفتی کمک کند.

نخستین راهکار مورد تاکید عابدین،‌ ارتقای فناوری و تجهیزات تولید است،‌ وی بر اهمیت سرمایه‌گذاری در تجهیزات مدرن تأکید کرده و می‌گوید صنعت چاپ و بسته‌بندی در ایران نیازمند به‌روزرسانی فناوری‌های خود است. چاپ دیجیتال و سه‌بعدی به‌عنوان فناوری‌های پیشرفته می‌توانند به کاهش زمان تولید و هزینه‌ها کمک کنند و در عین حال کیفیت نهایی را افزایش دهند. این فناوری‌ها تاکنون باعث افزایش سرعت تولید تا 40 درصد در برخی بازارهای جهانی شده‌اند.

وی همچنین به نقش مواد زیست‌پایدار اشاره کرده و می‌افزاید: استفاده از مواد سبز و قابل بازیافت می‌تواند تمایل مشتریان بین‌المللی را برای سفارش افزایش دهد. بازارهای اروپایی که سالانه بیش از 50 میلیارد دلار در بخش بسته‌بندی‌های زیست‌پایدار هزینه می‌کنند، نمونه‌ای از این فرصت‌ها هستند.

بهبود کیفیت و استانداردها سومین راهکار عابدین است، وی با تأکید بر لزوم رعایت استانداردهای جهانی مانند ایزو 9001 (مدیریت کیفیت) و CE (علامت انطباق با قوانین اتحادیه اروپا)ادامه می‌دهد:‌ برای جلب اعتماد مشتریان خارجی، صنایع چاپ و بسته‌بندی ایران باید به سمت دستیابی به این استانداردها حرکت کنند. برای مثال، واحدهایی که استانداردهای زیست‌محیطی ایزو 14001 را رعایت کرده‌اند، موفق به افزایش صادرات خود به میزان 20 درصد طی سه سال گذشته شده‌اند.

وی همچنین بر اهمیت ارائه بسته‌بندی‌های با طراحی جذاب و باکیفیت به‌عنوان یکی از عوامل متمایزکننده در بازارهای جهانی تأکید کرده و از نقش نوآوری در طراحی سخن می‌گوید.

به گفته عابدین مطالعات شرکت ایپسوس نشان داده است که 72 درصد از مشتریان تصمیمات خرید خود را بر اساس طراحی بسته‌بندی اتخاذ می‌کنند. این موضوع به‌خصوص در بازارهایی که رقابت شدید است، می‌تواند به عنوان یک مزیت رقابتی مهم در نظر گرفته شود.

 عابدین بر اهمیت ارائه بسته‌بندی‌ها با طراحی جذاب و باکیفیت به‌عنوان یکی از عوامل متمایزکننده در بازارهای جهانی تأکید کرده و تصریح می‌کند: سفارشی‌سازی بسته‌بندی‌ها متناسب با نیازهای فرهنگی و اقتصادی هر بازار بسیار مهم است،‌ «سفارشی‌سازی می‌تواند تا 30 درصد در افزایش فروش محصولات در بازارهای هدف تأثیرگذار باشد.

توسعه بازارهای صادراتی دیگر راهکار پیشنهادی عابدین بود،‌ وی در خصوص توسعه شبکه‌های توزیع بین‌المللی می‌گوید: یکی از کلیدهای موفقیت در بازارهای جهانی، ایجاد و توسعه شبکه‌های توزیع قدرتمند است. همکاری با شرکت‌های چندملیتی و شرکت در نمایشگاه‌های معتبر جهانی می‌تواند به افزایش آگاهی از محصولات ایرانی و جذب مشتریان جدید کمک کند.» به عنوان نمونه، شرکت‌هایی که در نمایشگاه‌های جهانی مانند Drupa و Interpack شرکت کرده‌اند، توانسته‌اند رشد 15 درصدی در صادرات خود تجربه کنند.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ و بسته‌بندی به بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید به عنوان یکی از ابزارهای رقابت‌پذیری اشاره کرده و می‌افزاید: طبق مطالعات صنعتی با استفاده از نیروی کار آموزش‌دیده و ارتقای فرآیندهای تولیدی می‌توان هزینه‌های تولید را به میزان 10 تا 20 درصد کاهش داد. این کاهش می‌تواند به رقابت بهتر با تولیدکنندگان کشورهای دیگر، به‌ویژه ترکیه و چین، کمک کند که به دلیل هزینه‌های پایین نیروی کار، سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی را در اختیار دارند.

 برندسازی و بازاریابی بین‌المللی

وی بر اهمیت برندسازی و بازاریابی دیجیتال تأکید کرده و می‌گوید: «یکی از دلایل موفقیت کشورهای پیشرو در صنعت چاپ و بسته‌بندی، داشتن برندهای قوی است که با تبلیغات و بازاریابی مناسب، شناخته شده‌اند. در ایران، کمتر از 20 درصد از تولیدکنندگان صنعت چاپ و بسته‌بندی به صورت حرفه‌ای در عرصه برندسازی فعال هستند و این یک نقطه ضعف محسوب می‌شود. استفاده از بازاریابی دیجیتال می‌تواند به دیده شدن محصولات ایرانی در بازارهای جهانی با حداقل هزینه کمک کند.

 همکاری‌های بین‌المللی و حضور در زنجیره تأمین جهانی

عابدین با اشاره به نقش همکاری با شرکت‌های چندملیتی و سرمایه‌گذاری مشترک می‌گوید: همکاری‌های استراتژیک با شرکت‌های بین‌المللی می‌تواند نه تنها به بهبود دسترسی به فناوری‌های پیشرفته کمک کند، بلکه حضور ایران را در زنجیره تأمین جهانی تثبیت کند. به گفته وی، استاندارد و مرجعی برای سنجش و مقایسه عملکرد این موضوع (بنچمارک)، همکاری‌های مشابه در کشورهایی مانند ترکیه  است که صادرات آن‌ها را به میزان حدود 25 درصد افزایش داده است.

 توجه به مقررات تجاری بین‌المللی

وی در ادامه به لزوم پایبندی به قوانین و مقررات تجاری بین‌المللی اشاره و ادامه می‌دهد:  با کاهش تعرفه‌ها و مقررات دست و پاگیر صادراتی و تعامل با سازمان‌های بین‌المللی نظیر WTO، صادرکنندگان ایرانی می‌توانند با موانع کمتری در صادرات محصولات خود مواجه شوند. به‌عنوان مثال، کشورهای عضو WTO توانسته‌اند تا 30 درصد حجم تجارت خود را در بازارهای جهانی افزایش دهند.

 پاسخگویی به نیازهای بازارهای خاص

وی بر تمرکز بر بازارهای در حال رشد نظیر خاورمیانه و آفریقا تأکید کرده و می‌گوید:  این بازارها در سال‌های اخیر رشد سالانه تقریبا 10 درصدی در مصرف محصولات چاپی و بسته‌بندی داشته‌اند و به دلیل افزایش تقاضا برای محصولات سبز و زیست‌پایدار، فرصت‌های مناسبی برای تولیدکنندگان ایرانی فراهم کرده‌اند.

به گفته عابدین با تمرکز بر برنامه ریزی و اجرای این استراتژی‌ در چرخه تامین، تولید و فروش، ایران می‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی صنعت چاپ و بسته‌بندی را کسب کند و از این فرصت برای توسعه صادرات و رشد اقتصادی بهره‌مند شود.

صنعت چاپ و بسته‌بندی به عنوان یکی از اجزای مهم زنجیره تأمین در بسیاری از بخش‌های اقتصادی شناخته می‌شود. با توجه به رقابت فزاینده و تغییرات تکنولوژیکی، بهبود جایگاه این صنعت نیازمند استراتژی‌های نوآورانه و منسجم است.

باید دید پیاده‌سازی این استراتژی‌ها در ایران چه‌اندازه می‌تواند به بهبود صنعت چاپ و بسته‌بندی و تقویت  جایگاه  این صنعت در بازارهای جهانی موثر باشد. طبیعتا توجه به نوآوری، پایداری و پاسخگویی به نیازهای مشتریان از جمله عوامل کلیدی موفقیت در این صنعت است. 

طبق برآوردها، بازار جهانی صنعت چاپ به بیش از 400 میلیارد دلار می‌رسد و انتظار می‌رود در آینده نزدیک رشد بیشتری داشته باشد. با رشد صنعت چاپ در ایران طبیعتاً‌ بهره‌مندی از این بازار اقتصادی برای فعالان این صنعت در ایران غیرممکن نیست.