ردپای خشکسالی ۱۰ ساله در هوای سمی البرز و تهران/ منشاء ریزگردها چیست؟

قربانعلی محمدپور، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز  در خصوص تداوم آلودگی هوای این استان و پدیده ریزگردها توضیح داد: البرز، تهران، اراک، قم و ... از جمله استان‌هایی هستند که به دلیل تغییرات اقلیمی صورت گرفته مانند خشک شدن تالاب‌ها، برکه‌ها، آب‌بندان‌ها و آبگیرها کانون‌های گردوغبار تشکیل داده‌اند و وزش باد می‌تواند باعث پراکنده کردن همین گردوغبارها شود.

وی ضمن رد انتساب آلودگی‌های اخیر به خشک شدن تالاب صالحیه و با تأکید بر اینکه این موضوع می‌تواند در آلودگی تأثیرگذار باشد، عنوان کرد: هر سالی که به هر دلیلی در استانی فعالیت‌های کشاورزی صورت نمی‌گیرد، مشکلاتی در همان استان و استان‌های هم‌جوار پدید می‌آید اما موضوع ریزگردها در حال حاضر مورد توجه قرار دارد.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز اظهار کرد: بر‌اساس گزارش‌های هواشناسی، بخش زیادی از این آلودگی منشأ خارجی و بخش دیگری از آن منشأ داخلی دارد که از شمال غرب به سمت مرکز کشور دنبال می‌شود و وزش باد در این مسیر می‌تواند بخشی از این ریزگردها را از صالحیه و بخش دیگری را از اراضی کشاورزی و آب‌بندان‌هایی که طی سال‌های اخیر خشک شده‌اند به دنبال داشته باشد.

تداوم وضعیت آلودگی 

محمدپور با اشاره به کاهش بارندگی‌ها در فصل بهار نسبت به مدت مشابه سال‌های قبل، اظهار کرد: این روزها به علت تغییرات اقلیمی، خشک شدن، کم بارش بودن، عدم رطوبت و پیوستگی این خاک کانون‌های فعال در سطح کشور زیاد هستند و هر وزش باد می‌تواند این پدیده را مجدداً فعال کند. چند روز قبل هم به همین صورت بود و این وضع تا پنجشنبه هم ادامه دارد اما با کیفیت و کمیت پایین‌تر.

وی با بیان اینکه براساس گزارش‌های هواشناسی، معمولاً صبح‌ها شرایط بهتر است و غروب و شب این وضعیت نسبت به صبح، مقداری دارای کیفیت پایین‌تری است و ریزگردهایی را با خود به همراه دارد، اضافه کرد: این در حالی است که دوشنبه و سه‌شنبه صبح در شرایط استاندارد قرار داشتیم، علیرغم اینکه شب گذشته در بعضی از ایستگاه‌های هواشناسی عدد بالایی را نشان می‌داد.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز ادامه داد: با توجه به اینکه ما معمولاً شاخص‌ها را 24 ساعته محاسبه می‌کنیم، هیچ‌یک از این وضعیت‌ها در شاخص خطرناک قرار نگرفته و در حالت قرمز نبوده است. اینکه آلایندگی که چند روز اخیر شاهد آن هستیم و تا دو روز آینده هم ادامه دارد، مختص تالاب صالحیه است را رد می‌کنم اما تالاب می‌تواند ریزگردهایی را به همراه داشته باشد.

تدابیر محیط‌زیستی برای مدیریت چرای شترها

محمدپور با اشاره به اقدامات انجام شده در حوزه محیط‌زیست به‌منظور جلوگیری از پدیده‌های مذکور اعلام کرد: بیرون کردن شترهایی که خارج از ظرفیت تحمل یا اکولوژیک منطقه در حال چرا کردن بودند، یکی از اقدامات صورت گرفته توسط شرکت پیمانکار در دو ماه گذشته بود. برخی از مالکان این شترها از استان‌های دیگر وارد البرز شده بودند و این موضوع کماکان ادامه دارد.

وی ایجاد یک زهکش یا کانال را یکی دیگر از این اقدامات برشمرد و خاطرنشان کرد: ما باید در آینده هم برای این پدیده آمادگی داشته باشیم و بتوانیم آن را مدیریت کنیم. امیدواریم با هشدارهایی که از طریق هواشناسی، محیط‌زیست و مدیریت بحران استانداری اعلام می‌شود شاهد همراهی خوب مردم فهیم باشیم و سطح آسیب را به حداقل برسانیم زیرا مردم استان‌های هم‌جوار هم درگیر این موضوع می‌شوند.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز با تأکید بر ورود جهاد کشاورزی به موضوع جلوگیری از زیاده‌خواهی در زمینه چرای شترها، در خصوص میزان ایجاد آلودگی هوا از طریق خودروها یا صنایع نیز توضیح داد: موضوع ریزگردها و گازهای خروجی کاملاً متفاوت است. در نیمه دوم سال پدیده آلودگی ناشی از سوخت خودروها، کارخانجات، وسایل گرمازا، گرمایش ساختمان‌ها مسکونی و کارخانجات را داریم.

تأثیر خشک‌سالی 10 ساله بر افزایش ریزگردها

محمدپور اضافه کرد: در نیمه اول سال به علت خشک‌سالی 10 سال اخیر می‌توانیم بحث ریزگردها را در سطح استان‌های غربی کشور و البرز داشته باشیم. گاها این پدیده در فصل‌های اول سال تأثیرات خود را بر شمال کشور هم دارند. گزارش‌هایی هم در این زمینه داریم که بخشی از این آلایندگی‌ها به سمت استان‌های قزوین، گیلان و بخشی از مازندران نیز رسیده است.

وی گفت: امروزه موضوع آلایندگی از طریق خودروها مطرح نیست گرچه میزان و تعداد تردد آن‌ها می‌تواند در پراکنش این ذرات نقش داشته باشند اما سهم بسزایی ندارند. پیشنهادات مختلفی در خصوص کنترل این پدیده مطرح شده و رایزنی‌هایی هم در این زمینه صورت گرفته و درصدد هستیم که موضوع تالاب صالحیه و پدیده گردوغبار سطح استان را در ستاد ملی گردوغبار در تهران مطرح کنیم.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز با اشاره به انجام اقدامی مانند بیرون کردن شترها از منطقه که با جدیت در حال پیگیری است، بیان کرد: باید بپذیریم تغییرات اقلیمی اثرات خود را بر منطقه می‌گذارند، زمین باید مرطوب باشد، آب داشته باشد و آب‌رسانی شود که قطعاً بخشی از این موارد نیازمند همکاری وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها و مراتع است.

لزوم کاشت گیاهان شورپسند در منطقه تالاب صالحیه

محمدپور با اشاره به موضوع مالچ پاشی که قبلاً مطرح شده اما امروز رد می‌شود، عنوان کرد: می‌توان از کاشت گونه‌های گیاهی که تثبیت شن‌های روان دارد استفاده کرد. با توجه به اینکه خاک صالحیه شور است باید گیاهان شورپسند در این منطقه کاشته شود. آزمایشات مختلفی انجام شده و ظاهراً هیچ‌یک از این موارد پاسخ نداده و در حال تحقیق از مراجع علمی و دانشگاهی هستیم.

به گفته وی، تنها کاری که موفق به انجامش شدیم، این است که تا اردیبهشت‌ماه توانستیم دو میلیون مترمکعب آب از مجموعه وزارت نیرو و آب منطقه‌ای البرز بگیریم که نسبت به سنوات گذشته بیشتر بوده است، هم‌زمان قراردادی مبنی بر خروج شترها از منطقه را با یکی از پیمانکاران به امضا رساندیم و خروجی و نتیجه موارد دیگری را هم که در ستاد ملی گردوغبار مطرح می‌کنیم به سمع و نظر می‌رسانیم.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز در پاسخ به سؤالی در خصوص دغدغه شهروندان مبنی بر آلودگی هوا و عدم تعطیلی‌ها تصریح کرد: تعطیلی‌ها باید بر اساس قانون و شیوه‌نامه مدیریت گردوغبار باشد. ما برای تعطیلی‌ها ابتدا باید از ادارات شروع کنیم درحالی‌که حدوداً تا ساعت سه بعدازظهر وضعیت استان استاندارد بود. مردم هم اگر آسمان را نگاه کنند متوجه این موضوع می‌شوند.

تصمیم‌گیری برای تعطیلی بر اساس مستندات و شرایط خطرناک

محمدپور اظهار کرد: بنابراین تعطیلی برای رسیدن به یک عددی فراتر از استاندارد معمول است. طی شب‌های گذشته رایزنی‌هایی هم با همکاران خود در محیط‌زیست و اداره کل هواشناسی استان داشتیم و پیش‌بینی‌هایی که انجام شد، صحیح و برای ما و استانداری صحیح و قابل‌اعتنا بود و می‌دانستیم روزهای گذشته وضعیت هوا به سمت مطلوب تا حد استاندارد خواهد رفت.

وی تأکید کرد: اعلام تعطیلی از اختیارات استاندار با هماهنگی مسئولان عالی‌رتبه کشوری است، از سوی دیگر  تعطیلی باید بر اساس شیوه‌نامه و رسیدن به وضعیت خطرناک باشد، بنابراین مردم به ما اعتماد داشته باشند و بدانند هر جا شرایط خطرناک و نیاز به تعطیلی باشد قطعاً پیشنهاد داده می‌شود و در صورت ارائه مستندات و ادله کافی، تائید و اعلام خواهد شد.