انتخابات رایانه‌ای در برزخ

در حالی که سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد که قرار بود کارشناسان وزارت کشور، تا 15 آبان نرم‌افزارها و برنامه‌های وزارت کشور را به ما ارائه کنند، ولی چیزی برای ما نیاوردند و در نهایت نیز قرار بود تا پایان آبان ماه نتیجه نهایی را اعلام کنیم، هنوز که هنوز است وزارت کشور برنامه و نرم‌افزارهایش را به ما ارائه نکرده. یک مقام مسئول در وزارت کشور اظهارات سخنگوی شورای نگهبان را مبنی بر این که فرصت انتخابات رایانه‌ای از دست رفته است، نوعی اعلام غیرمنتظره دانست و گفت:‌ وزارت کشور بر اساس توافق با شورای نگهبان عمل کرده است. وی افزود:‌ وزارت کشور تا پایان موعد مقرر نرم‌افزارهای مربوط را به کارشناسان شورای نگهبان ارائه کرده است و فقط در خصوص گستره اجرا بحث داشته‌ایم. از سوی دیگر، در حالی که سخنگوی شورای نگهبان برگزاری رایانه‌ای انتخابات‌ آینده را منتفی خوانده بود، معاون وزیر کشور تاکید کرد که برگزاری رایانه‌ای انتخابات منتفی نیست.

هر چند سخنگوی شورای نگهبان توضیحات دیگری هم در این باره ارائه کرد، ‌اما نکته مهم این است که تصمیم شورای نگهبان در حالی اتخاذ می‌شود که پیش از این، مسئولان رده اول وزارت کشور از روند تفاهم‌آمیز مذاکرات این وزارتخانه و شورای نگهبان خبر داده بودند. در واقع از قاطعیت این اظهارنظرها، چنین بر می‌آمد که تکلیف برگزاری انتخابات روشن شده و رایانه‌ها در انتخابات هشتمین مجلس به کار خواهند افتاد.

اما محسن اسماعیلی، عضو حقوقدان شورا درباره دلیل مخالفت شورای نگهبان با شمارش رایانه‌ای آرا گفت: اختلافات شورای نگهبان و وزارت کشور بر سر نرم‌افزار شمارش آرا است. وزارت کشور دستگاه‌هایی خریداری کرده که نرم‌افزار آن به صورت بارکد و بر اساس کدکارت شناسایی ملی تعریف شده است، این در حالی است که یک و نیم میلیون نفر از مردم و واجدان شرایط رای، هنوز کد ملی خود را دریافت نکرده‌اند.

اسماعیلی افزود: از سوی دیگر، در قانون انتخابات، شرایط رای دادن بر اساس ارائه اصل شناسنامه تعریف شده است، حال اگر ملاک کارت ملی باشد، باید در این زمینه، تبصره‌ای به ماده قانونی مذکور اضافه شود.

اعلام خبر منتفی شدن برگزاری رایانه‌ای انتخابات اولین واکنش را از سوی وزارت کشور به دنبال داشت؛ چنان که رئیس شورای اطلاع‌رسانی وزارت کشور به ایسنا گفت:‌ از نظر وزارت کشور، انتخابات رایانه‌ای منتفی نیست. او سپس از توافقات کلی با شورای نگهبان سخن گفت و تاکید کرد:‌ قطعا ما انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی را متفاوت برگزار خواهیم کرد.

پاسخگویی‌های این دو نهاد صاحب‌نظر درباره نحوه برگزاری انتخابات در نهایت با اظهارنظر کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، به پایان رسید که گفت:‌ برمبنای همان توافقات صورت گرفته، وزارت کشور به توافقاتش عمل نکرده و ما نیز برای برگزاری انتخابات آتی مجلس به صورت رایانه‌ای در 24 اسفند هیچ گونه تضمینی نمی‌دهیم. بر اساس اعلام قبلی فقط در 2 مرحله ثبت نام داوطلبان و تجمیع آرا به صورت رایانه‌ای عمل می‌شود.

به هر ترتیب اندکی پس از اعلام این خبر، موضعگیری‌های چهره‌های سیاسی آغاز شد و نمایندگان 2 جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب وارد گود اظهارنظر شدند.

واکنش اصلاح‌طلبان

اسماعیل گرامی‌مقدم، سخنگوی حزب اعتماد ملی، ماشینی بودن انتخابات را به معنای توسعه‌یافتگی سیاسی یک کشور و استفاده از فناوری روز دنیا دانست و به ایسنا گفت: ‌اگر رایانه‌ای بودن انتخابات در مرحله پس از شمارش آرا در شعب اخذ رای صورت گیرد، شیوه بسیار مناسبی است، ‌زیرا پس از مشخص شدن آرا در شعب اخذ رای، نتیجه به وسیله رایانه جمع زده شده و در حقیقت یک عملیات ساده محاسباتی و نه تحلیلی صورت گرفته است. وی با تاکید بر این که با این روش می‌توان گفت یک ماشین حساب پیشرفته، کار انتخابات را جمع می‌زند، افزود: ‌در چنین شرایطی کار شورای نگهبان برای حفظ و پاسداری از آرای مردم و نظارت دقیق ساده خواهد شد. در واقع با اجرایی شدن این روش، وارد شدن خدشه در مراحل شمارش آرا کاهش یافته و از ضایع شدن حقوق مردم ممانعت به عمل خواهد آورد.

گرامی‌مقدم که سابقه 3 دوره عضویت در هیات مرکزی انتخابات را دارد با تایید نظر شورای نگهبان مبنی بر برگزار نشدن انتخابات به صورت رایانه‌ای گفت:‌ این اقدام به منزله جابه‌جا نشدن صندوق‌ها به سایتهای شمارش آرا است، زیرا طبق قانون، صندوق‌ها نباید به محل دیگری به نام سایت انتقال داده شده و در آنجا شمارش شوند.

اما عبدالواحد موسوی لاری که در دولت گذشته در مسند وزارت کشور به طور مستقیم درگیر انتخابات بود، این اقدام شورای نگهبان را قابل پیش‌بینی دانسته و گفت: از 8 تا 9 ماه گذشته، پیش‌بینی کرده بودیم که شورای نگهبان برگزاری رایانه‌ای انتخابات را نمی‌پذیرد. وی یادآور شد:‌ وزارت کشور در دولت گذشته به تفاهم نهایی در این زمینه رسیده و تعرفه‌ها را هم چاپ کرده بود. نمایندگان ما همه کارهای مقدماتی را انجام داده بودند و حتی تایید به کارشناسان شورای نگهبان هم ارائه شده بود، اما شاید کمتر از 3 روز مانده به برگزاری انتخابات دبیر شورای نگهبان اعلام کرد که ما نمی‌توانیم انتخابات را ماشینی برگزار کنیم و با اصرار زیاد، برنامه ماشینی شدن انتخابات را منتفی کردند و حتی شمارش ماشینی آرا را هم نپذیرفتند.

او در عین حال با بیان این که اگر همه جنبه‌های فنی و قانونی رعایت شود و البته اعتمادسازی صورت گیرد و نرم‌افزاری که تهیه می‌شود. کاملا از سوی هیات‌های نظارت و اجرا کنترل شود، ماشینی شدن انتخابات ضریب اطمینان را بالا می‌برد، افزود:‌ در این صورت، اعمال نفوذ عناصر برگزارکننده انتخابات به حداقل می‌رسد.

وزیر سابق کشور اضافه کرد: من به عنوان فردی که چندین انتخابات برگزار کرده‌ام، معتقدم اگر جوانب امر سنجیده و انتخابات ماشینی برگزار شود، دغدغه‌ها کمتر شده و میزان دخل و تصرف در مراحل مختلف کمتر می‌شود، اما دغدغه اصلاح‌طلبان تنها برگزاری انتخابات ماشینی نیست و از ثبت نام تا برگزاری انتخابات، دغدغه دارند که مهمترین آن، بحث رسیدگی به صلاحیت‌ها و حذف جناح نیروهای وفادار به نظام است که این دغدغه دائمی اصلاح‌طلبان است.

مرتضی حاجی، رئیس ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان نیز در این باره گفت:‌ برگزاری انتخابات به صورت مکانیزه سلامت بیشتری را تضمین می‌کند، اما چنانچه تنها شمارش آرا به صورت مکانیزه باشد، مشکلاتی مانند آنچه در انتخابات شوراها داشتیم ایجاد خواهد شد.

او تاکید کرد: ‌با توجه به این که چندین سال است مطالعات و بحث‌ها و بررسی‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است، لذا باید تصمیم گرفت، شاید در دوره‌های اول برگزاری انتخابات به شکل مکانیزه مشکلاتی هم بروز کند، اما اگر بتوان در دوره‌های اول آن را در تعدادی از حوزه‌ها اجرا کرد، در صورت بروز مشکل، می‌توان آن را راحت‌تر کنترل کرد.

حاجی گفت:‌ به عقیده ما برگزاری انتخابات به صورت مکانیزه، سلامت بیشتری را تضمین می‌کند و علاقه‌مندیم که انتخابات به این صورت برگزار شود. اگر چه مقدمات این شرایط نیز باید به خوبی فراهم شود.

وی همچنین درباره شمارش آرا به صورت مکانیزه ابراز عقیده کرد:‌ اگر تنها شمارش آرا قرار باشد به صورت مکانیزه برگزار شود، مشکلات جدی را در پی خواهد داشت مانند زمانی که در انتخابات شوراها مشکلات زیادی در مرحله جمع‌آوری و نیز سایتهای شمارش آرا به وجود‌ آمد که باقی نیز خواهد ماند و نمی‌دانیم وزارت کشور و شورای نگهبان چه تدبیری برای کاهش این مشکلات اندیشیده‌اند. به هر حال مهم این است که نمایندگان نامزدها حق دارند در مرحله‌های اخذ آرا و شمارش آن تا مرحله تنظیم صورتجلسه هر شعبه حضور داشته باشند و وزارت کشور باید تدابیری برای حضور جمعیت قابل توجه و نیز فراهم کردن امکان برای نظارت آنها داشته باشد.

علی باقری، مدیر کل سیاسی وزارت کشور در دولت خاتمی درباره برگزاری انتخابات مجلس هشتم به صورت رایانه‌ای اظهار کرد:‌ از همان ابتدا که موضوع از سوی وزیر کشور با قدرت مطرح شد و مسئولان وزارت کشور با اطمینان از برگزاری انتخابات به شکل رایانه‌ای صحبت کردند، برخی آگاهان از این که با مجموعه زیرساخت‌ها و قوانین و میزان تجربه و کارآزمودگی جریان کنونی، انتخابات آتی به صورت رایانه‌ای برگزار شود، تردید داشتند.

واکنش اصولگرایان

محمدرضا باهنر، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی درباره شمارش رایانه‌ای آرا از سوی شورای نگهبان گفت: ‌در خصوص قانون مشکل نداریم، اگر کمبود قانون داریم، با یک لایحه دو فوریتی، مساله را می‌توان حل کرد. واقعیت این است که ما در خصوص رایانه‌ای شدن انتخابات، نگرانیم، چون ما حزبی نیستیم و در انتخابات، مردم به افراد رای می‌دهند.

نماینده مردم کرمان افزود: معمولا در کشورهایی که حزبی نیستند، انتخابات به صورت شمارش دستی برگزار می‌شود و همه کشورهایی که مبتنی بر انتخاب فرد است، رایانه‌ای عمل نمی‌کنند. برخی از مسئولان خیزهایی بر می‌دارند؛ اما مهمترین مساله برای ما، امانتداری در انتخابات است. حاکمیت باید مردم را مطمئن کند که رای آنها حفظ می‌شود، اگر رایانه نتواند این هنر را انجام دهد، ما صد بار که دوستان بگویند آن را لغو می‌کنیم. باهنر افزود: رایانه‌ای شدن انتخابات، کار خطیری است و تا تفاهم کامل بین شورای نگهبان و وزارت کشور به وجود نیاید، امکان برگزاری به این شکل نیست.

همچنین لطف‌الله فروزنده، سخنگوی جمعیت ایثارگران گفت: به نظر می‌رسد در حال حاضر سازوکار لازم از جهت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در سراسر کشور برای برگزاری انتخابات مکانیزه فراهم نیست، ولی ما باز هم باید برای مکانیزه شدن انتخابات تلاش کنیم و بهتر است به صورت آزمایشی در نقاطی که امکانات از لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری فراهم است، این کار را انجام دهیم.

پرویز سروری، عضو جبهه متحد اصولگرایی نیز چنین اظهار عقیده کرد: متاسفانه این موضوع پس از مدتها به سامان مشخصی نرسیده است؛ در حالی که رایانه‌ای برگزار شدن انتخابات ضرورتی جدی و انکارناپذیر است. متاسفانه معمولا در آستانه انتخابات، این موضوع مطرح و به یک چالش تبدیل می‌شود، در حالی که باید موضوع از سوی مجری و ناظر به طور سیستماتیک پیگیری شود. وی ادامه داد:‌ در آستانه برگزاری انتخابات که فرصت مناسبی برای تفاهم وجود ندارد، طرح این موضوع موجب ایجاد ناامنی‌های فکری برای مردم می‌شود. پرویز سروری با اشاره به افزایش جمعیت و ضرورت صیانت از آرا و سرعت انجام انتخابات، رایانه‌ای برگزار شدن انتخابات را ضرورت دانست. این عضو جبهه متحد اصولگرایی گفت:‌ باید وزارت کشور و شورای نگهبان در یک نشست کاملا کارشناسی و مشترک از ابتدا تا پایان برنامه‌ریزی و اجرا، کار را پیش برند تا به این داستان تکراری و کسالت‌آور پایان داده شود.

علیرضا زاکانی، عضو شورای مرکزی جبهه متحد اصولگرایی با اشاره به اعلام خبر منتفی شدن برگزاری رایانه‌ای انتخابات گفت:‌ این نظر شورای نگهبان، مساله تازه‌ای نیست، اما امیدواریم اگر برای تامین نظر این شورا، امکانی وجود دارد از سوی وزارت کشور فراهم شود.

حسن بیادی،‌ سخنگوی جمعیت آبادگران جوان درباره منتفی شدن برگزاری انتخابات به صورت مکانیزه گفت: در این بحث، بیش از آن که مساله امکانات مورد توجه باشد، باید مساله آموزش مردم و آشنایی آنها با این مقوله را مورد توجه قرار داد. وی با بیان این که «داستان مکانیزه شدن انتخابات در کشور ما، با این سیستم سنتی مثل داستان ماشین حساب است که در کشور وجود دارد، ولی باز هم بعضی‌ها با چرتکه حساب می‌کنند»، افزود:‌ البته برگزاری انتخابات به صورت مکانیزه نیاز به کار مطالعاتی عمیقی دارد و اگر وزارت کشور در این ارتباط مطالعه عمیقی کرده است، پسندیده است که انتخابات به صورت مکانیزه برگزار شود.

زاکانی در گفتگو با ایسنا درباره دغدغه جبهه متحد اصولگرایی نسبت به منتفی بودن برگزاری رایانه‌ای انتخابات اظهار کرد:‌ در این باره دغدغه‌ای نداریم و معتقدیم تامین نظر شورای نگهبان در جهت ایجاد شرایطی که سلامت انتخابات برایشان محرز شود، مهم است. وزارت کشور باید تلاش کند این اطمینان برای شورای نگهبان حاصل شود که رایانه‌ای برگزار شدن انتخابات به سلامت آن صدمه نمی‌زند.

نماینده مردم تهران در مجلس معتقد است: ‌هر چه تسهیلات برگزاری انتخابات را بیشتر فراهم و نتایج را با اطمینان بالایی زودتر اعلام کنیم، به حال انتخابات و مردم مفید است. وی افزود: در صورتی که نظر شورای نگهبان تامین نشود، آرا همچون گذشته به طور دستی خوانده خواهد شد و از طریق رایانه جمع‌بندی می‌شود.

در همین حال، حجت‌الاسلام مسعودپور، معاون پارلمانی نهاد ریاست جمهوری درباره نظر دولت در ارتباط با منتفی شدن انتخابات مکانیزه تصریح کرد:‌ طبیعی است که دولت به دنبال سرعت و سهولت و کاهش هزینه در انتخابات است، اما نه به قیمت زیر پا گذاشتن قانون. وی با اشاره به این که شورای نگهبان می‌تواند متولی مکانیزه شدن انتخابات باشد، گفت: ‌خیر، چرا که شورای نگهبان مجری نیست بلکه شورای نگهبان ناظر حسن اجراست.

مسعودپور همچنین در پاسخ به این سوال که آیا دولت رایزنی درباره جلوگیری از منتفی شدن انتخابات رایانه‌ای با شورای نگهبان داشته است یا خیر، گفت:‌ خیر، همان‌طور که قبلا هم گفتم، دولت به دنبال کاهش هزینه‌های انتخابات بر اساس مراحل قانونی است، بنابراین به دنبال رایزنی با شورای نگهبان نیست.