افغانستان و چالش‌هاى پیش‌رو

بیش از هفت سال از حادثه ۱۱سپتامبر و سقوط طالبان در افغانستان مى گذرد اما هنوز ثبات، امنیت و آرامش کافى به افغانستان باز نگشته و این کشور همچنان با چالش هاى متعددى مواجه است. به گزارش ایرنا امنیت، مواد مخدر، مهاجرت، کمبود کار و در آمد، وابستگى به کمک ها و حمایت هاى خارجى از جمله مهمترین چالش هاى افغانستان امروز به شمار مى رود. موارد زیر بخشى از چالش ها، مشکلات و مسایل موجود است:
امنیت
با وجود تلاش هاى هفت سال اخیر، طالبان و القاعده نه تنها ریشه کن نشده اند بلکه بمب گذارى هاى کنار جاده اى، عملیات انتحارى و مبارزات مسلحانه آنها افزایش یافته است و تلفات جانى و مالى زیادى به بار مى آورند.
شورش ها و درگیرى هاى مسلحانه در مناطق مختلف به ویژه مناطق جنوبى گسترش یافته است و بخش عمده انرژى دولت و امکانات خارجى صرف مقابله با آن مى گردد. عملیات خونین طالبان در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ افزایش یافت به طورى که این گروه در سال ۲۰۰۷ خونین ترین عملیات را به انجام رساندند. به همین دلیل ثبات و امنیت کافى در کشور وجود ندارد و مردم نسبت به آینده اطمینان کافى ندارند.
مواد مخدر
تلاش هاى فراوان براى توقف کشت خشخاش نه تنها موفق نبوده بلکه سطح زیر کشت و تولید مواد مخدر در سال هاى گذشته افزایش یافته است و افغانستان به بزرگترین تولید کننده تریاک در جهان تبدیل شده است. هرچند کشت خشخاش و قاچاق مواد مخدر در افغانستان ممنوع است ولى دولت اقتدار کافى براى اجراى قانون جلوگیرى از کشت خشخاش را ندارد و نیروهاى خارجى نیز درگیر مبارزه با طالبان و القاعده هستند و حاضر به گشودن جبهه دیگرى نیستند.
مهاجرت
بر اثر جنگ هاى داخلى دو سه دهه گذشته بیش از شش میلیون نفر از جمعیت افغانستان در خارج از این کشور آواره شده اند. پس از سقوط طالبان عده اى از آوارگان به کشور بازگشتند ولى هنوز نزدیک به نیمى از این جمعیت در خارج باقى مانده و به دلیل فقدان کار و درآمد و عدم اطمینان نسبت به آینده، تمایلى براى بازگشت به کشور ندارند. علاوه بر این عده زیادى نیز در داخل مهاجر شده اند و در اطراف شهرهاى بزرگ سکنى گزیده اند. طى سال هاى ۲۰۰۴ -۲۰۰۲ سیر مهاجرت از خارج به داخل افغانستان بود و آوارگان به کشور باز مى گشتند اما از سال ۲۰۰۵ به بعد نه تنها روند بازگشت کند شد بلکه به تدریج شکل معکوس به خود گرفت و مهاجرت به خارج بار دیگر تشدید شد.
کمبود کار و درآمد
بخش عمده انرژى دولت و کشورهاى فعال در افغانستان صرف مسایل امنیتى گردیده و براى ایجاد کار و درآمد تاکنون اقدام هاى جدى صورت نگرفته است. بر اثر بیکارى و فقدان درآمد، اغلب مردم در صدد مهاجرت به خارج و اقامت در کشورهاى ایران و پاکستان هستند.
وابستگى به کمک‌ها و حمایت‌هاى خارجى
دولت هنوز از ثبات و استحکام کافى برخوردار نیست و بدون کمک هاى مالى و اقتصادى و حمایت هاى خارجى با چالش هاى جدى مواجه مى شود و توان کافى براى مقابله با مخالفان را ندارد.
بازسازى
کشورهاى مختلف کمک هاى زیادى به امر بازسازى کرده اند و پروژه هاى مختلفى به ویژه در زمینه راه سازى اجرا شده است. به دلیل ویرانى وسیع افغانستان، کمک هاى ارایه شده به هیچ وجه جوابگوى نیازهاى گسترده نیست و باز سازى چندان محسوس نیست. بودجه دولتى هنوز وابسته به کمک هاى خارجى است و دولت خود وارد عرصه بازسازى نشده است و تا زمانى که دولت و مردم وارد عرصه بازسازى نشوند کمک هاى خارجى به تنهایى جوابگوى نیازهاى جارى نیست.
بین کشورهاى مختلف هماهنگى کافى براى اجراى پروژه هاى بازسازى وجود ندارد و هر کشور بیشتر به پروژه هاى مورد نظر خود علاقه مندى نشان مى دهد.
جمهورى اسلامى ایران و بازسازى افغانستان
جمهورى اسلامى ایران زیان هاى زیادى را از ناحیه جنگ و ناامنى در افغانستان متحمل شده است. ناامنى در مرزها، ورود گسترده مهاجران افغان، قاچاق وسیع مواد مخدر و قاچاق انواع کالا تنها بخشى از مشکلات جمهورى اسلامى ایران از ناحیه افغانستان است.
ایران به منظور برقرراى ثبات، امنیت و آرامش در افغانستان از اجلاس بن و تحولات بعد از آن حمایت کرد. اجلاس بن در سال ۲۰۰۱ با حضور چهار گروه رقیب افغان برگزار شد و در آن این گروه ها براى تقسیم قدرت و تشکیل دولت موقت ۲۹ نفره به ریاست حامد کرزاى به توافق رسیدند. ایران نخستین کشور شروع کننده بازسازى در افغانستان بوده است و در مرحله اول ۵۶۰ میلیون دلار کمک بلاعوض و اعتبار براى بازسازى افغانستان اختصاص داد که صرف اجراى پروژه هاى مختلف باز سازى شد. ساخت جاده هاى دوغارون هرات به طول ۱۲۸ کیلومتر، هرات ارملک به طول ۶۱ کیلومتر و میلک زرنج و نیز احداث پل ابریشم بر روى رودخانه پریان مشترک، احداث خط انتقال برق ۱۳۲ کیلو ولت دو مداره تربت جام هرات، احداث خط انتقال برق به زرنج و احداث مدارس متعدد در شهرهاى مختلف افغانستان بخشى از پروژه هاى انجام شده توسط جمهورى اسلامى ایران در افغانستان است.
نتیجه:
بنابراین حل یا کاهش چالش ها در کوتاه مدت امکان پذیر نیست، این چالش ها در میان مدت و بعضا تا بلند مدت گریبانگیر دولت و کشور افغانستان خواهد بود. دولت افغانستان به تنهایى قادر به حل این چالش ها نیست و همچنان نیازمند کمک هاى بین المللى است. علاوه براین برقرارى ثبات و امنیت در افغانستان، نیازمند حاکمیت دولت و متشکل از همه اقوام، گروه ها از یک سو و گسترش بازسازى از سوى دیگر است.