(روزنامه اطلاعات - 1394/07/12 - شماره 26269 - صفحه 12)
سرويس خارجي: جان کري زماني که براي بار نخست در کنفرانس خبري با همتاي اماراتي خود گفت که باراک اوباما از مذاکرات نظامي با روسيه در خصوص سوريه جهت مقابله با داعش استقبال مي‌کند و آن را گامي مثبت مي‌داند و زماني که گفت: تمرکز ما همچنان بر مقابله با داعش و حل و فصل راهکار سياسي بحران سوريه است گويي که بمب بزرگي را منفجر کرد.
به گزارش روزنامه مستقل راي‌اليوم، اين اظهارات ديپلماتيک جان کري، وزير خارجه آمريکا به اين معناست که واشنگتن ديگر به بشار اسد رئيس‌جمهوري سوريه به عنوان يک رئيس‌جمهوري «غيرقانوني» نمي‌نگرد و شرط رفتن او را به صورت کامل در هرگونه راهکار سياسي از جمله مرحله انتقالي پيشنهاد شده در کنفرانس ژنو مطرح نمي‌کند.
پذيرش اجراي مذاکرات نظامي با روسيه پيرامون درگيري‌ها در سوريه در واقع به منزله تن دادن به شرايطي است که روسيه با ارسال تجهيزات نظامي جديد و اعزام هزاران کارشناس نظامي به سوريه و اصرارش بر اينکه اسد يک خط قرمز است و نمي‌توان او را حذف کرد، رقم زده است به طوري که روسيه براي ماندن اسد در راس قدرت در دمشق اقدام به حملات نظامي عليه داعش كرد.چگونه آمريکا به اين نتيجه رسيد که بايد 180 درجه از تمامي يا بيشتر مواضع قبلي‌اش عقبگرد کند؟ دلايلي وجود دارد که ما خلاصه‌اي از آنها را در ذيل بيان مي‌کنيم:
1-پس از 6000 حمله هوايي به مواضع داعش که بدون تضعيف واقعي اين گروه صورت گرفت و داعش رمادي و پالميرا را تحت تصرف خود درآورد واشنگتن به اين نکته پي برد که اين جنگ را ظرف چند ماه يا چند سال نخواهد برد .
2- همپيمانان واشنگتن در منطقه و بالاخص مثلث عربستان، ترکيه و قطر با اعزام نيروي زميني براي جنگ با داعش مخالفت کردند و نيروهاي عراقي نيز در مقابل داعش در رمادي و موصل از هم فرو پاشيدند و عربستان نيز در باتلاق خونين يمن غرق شده است و ترکيه اردوغان نيز در جنگ فرسايشي عليه پ.ک.ک به سر مي‌برد و آمريکا به اين نتيجه رسيد که ارتش عراق اراده نبرد را ندارد و علي‌رغم هزينه 27 ميليارد دلاري براي مسلح کردن و آموزش ارتش عراق اما اميدي به ارتش اين کشور در ميدان‌هاي جنگ نيست.
3- تمامي طرح‌هاي آموزش مخالفان ميانه‌روي سوري شکست خورد و بيشتر کساني که در ترکيه و اردن آموزش ديده بودند پيش از آنکه حتي يک تير را عليه داعش شليک کنند پا به فرار گذاشتند.
4-مسکو اعلام کرد، تصميم دارد به هرگونه درخواست رسمي از سوي مسئولان سوري براي اعزام نيرو به دمشق پاسخ مثبت دهد که اين مساله به اين معناست که روسيه کاملا ملزم به دفاع از اسد و نظام وي است حتي اگر اين مساله به جنگ جهاني سوم تبديل شود.
5-آمريکا اکنون راه را در مقابل خود براي آغاز عقب‌نشيني تدريجي از خاورميانه به سمت جنوب شرق آسيا مهيا يافته و اين امر به ويژه پس از اين صورت مي‌گيرد که آمريکا کاملاً از نفت خاورميانه بي‌نياز شده است.
6-بحران سوريه بر اروپا از طريق مهاجرت صدها هزار آواره سوري تاثير گذاشته که اين مساله يک بحران جغرافيايي جمعيتي را به وجود مي‌آورد و اروپا را به دو اردوگاه تقسيم مي‌کند: نخست اروپاي قديم (آلمان، فرانسه، انگليس، بلژيک) و دوم اروپاي جديد (لهستان، مجارستان، روماني و بلغارستان) که اين مساله تهديد به فروپاشي اتحاديه اروپا مي‌کند.
با توجه به تمامي موارد مطرح شده، مي‌توان گفت، دولت آمريکا پرونده سوريه را کاملا تحويل روسيه داده است و کم‌کم و به صورت تدريجي دست خود را از تمامي تعهدات در قبال مخالفان سوري و کشورهاي عربي حامي آنها همچون عربستان، ترکيه و قطر کنار مي‌کشد.
هيچ چيزي در اروپا و آمريکا و به صورت کلي در غرب به صورت تصادفي رخ نمي‌دهد چراکه از همان لحظه نخست که وزير خارجه اسپانيا بر لزوم مذاکره با بشار اسد جهت دستيابي به راهکار سياسي براي بحران سوريه و پيوستن سوريه به ائتلاف ضدداعش تاکيد کرد و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و فيليپ هاموند، وزير خارجه انگليس نيز همان مساله را تکرار کردند از تمامي اين سخنان مشخص شد که اين اظهارات مقدمه‌اي است براي اين عقبگرد آمريکا در پرونده سوريه.
مذاکرات نظامي قريب‌الوقوع ميان وزراي دفاع روسيه و آمريکا يک ائتلاف نظامي روسي و آمريکايي را تاسيس مي‌کند که اولويت را به مقابله با داعش مي‌دهد و چه بسا اين براي نخستين بار در تاريخ است که اين دو ابرقدرت عليه دشمن مشترکي به توافق رسيده‌اند و وارد جنگ در کنار هم عليه اين دشمن واحد شده‌اند.ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهوري روسيه موفق شده است تا ديدگاه خود را بر آمريکايي‌ها و اروپايي‌ها در تشکيل اين ائتلاف نظامي فوق‌العاده و حضور بشار اسد و چه بسا مشارکت ايران در اين ائتلاف تحميل کند.آيا ائتلاف اين دو ابرقدرت در از بين بردن داعش و ريشه‌کن کردن آن از شهرهايي که تحت تصرف داعش در عراق و سوريه است، موفق خواهند شد؟
دادن جواب قطعي دشوار است چراکه داعش قدرتمند است و قدرت مالي و تسليحاتي دارد و در اراضي که اشغال کرده است، مي‌جنگد يعني مهمان هيچ‌کس نيست و سلاح‌هاي بسيار خطرناکي دارد که هيچ‌يک از قدرت‌هاي ديگر مخالف وي در اختيار ندارند که اين سلاح عمليات انتحاري است همان‌طور که مواضع مستحکمي را در شهرهاي تحت تصرف خود ايجاد کرده است و اين مساله به اين معناست که شکست دادن اين گروه آسان نيست و جنگ عليه آن نيز زماني طولاني مي‌برد و همچنين اين جنگ هزينه مادي و انساني سنگيني دارد.
مساله قطعي اين است که پس از اين تغيير موضع آمريکا، مثلث عربستان، ترکيه و قطر و عادل جبير، وزير خارجه عربستان که سخنگوي اين مثلث است، بهت زده خواهند شد.
در اين حال،يک کارشناس مسائل روسيه معتقد است که مسکو به برآورد جديد از آينده سوريه و خاورميانه رسيده است و بر اين اساس راهبردهاي جديدي را در دستور کار قرار داده است.به گزارش خبر‌آنلاين چند روزي است که حضور نظامي روسيه در سوريه خبر ساز شده است، خبري که مقامات مسکو آن را تکذيب نکردند. اين خبر پس از آن منتشر شد که بحران آوارگان گريبان اروپا را گرفت و همچنان ادامه دارد. در اين رابطه خبر‌آنلاين با جهانگير کرمي کارشناس مسائل روسيه گفتگو کرده است. وي در اين رابطه مي گويد،تحرکات نظامي روسيه در سوريه واقعيت دارد. روسيه ماه هاي اخير بنا به دلايلي تلاش کرده است نيروهاي نظامي خود را تقويت و حمايت جدي تري در سوريه به عمل آورد. بخشي از اين اخبار هم فضا سازي و جنگ رواني غرب تلقي مي شود، چرا که سعي مي‌کنند اقدامات روسيه را بزرگنمايي کنند.
به اين دليل که آنها براي ناتوان بودن در شکست دولت سوريه به اين توجيحات نياز دارند.
* تحليل شما از حضور نظامي روسيه در سوريه چيست؟
** اينکه دولت روسيه ظرفيت نظامي خود را تقويت کرده است به چند مساله برمي گردد: اول اينکه روسيه به برآورد جديدي از آينده سوريه و خاورميانه رسيده و نسبت به دوام حکومت بشار اسد اطمينان خاطر پيدا کرده است.
دوم اينکه دولت روسيه استقلال عمل جدي در موضع سوريه داشته است چرا که ما شاهد بوديم آمريکايي ها از روس ها خواستند که به ائتلاف بين المللي عليه داعش بپيوندند اما روسيه به اين ائتلاف اعتقاد نداشت و معتقد بود که تلاش هايش در حمايت نظامي از اسد در واقع يک اقدام جدي عليه داعش و نيروهاي راديکال در داخل سوريه است.
سوم اينکه روسيه در سال‌هاي گذشته تجربه اين مساله را داشته است که اگر از نيروي نظامي استفاده کند منافع خود را تضمين کرده است، کما اينکه ما نمونه گرجستان و اوکراين را شاهد بوديم. در هر دو مورد روسيه توانست نيروهاي غرب گرا را تحت فشار قرار دهد و براي آنها هزينه گزافي درست کند.
بخش عظيمي از آن به نگرش روسيه در روابط بين الملل برمي گردد. روس ها به بازي قدرت در نظام بين الملل آگاه هستند، آنها معتقدند که نظام بين الملل يک سيستم جند جانبه است. به اين امر آگاه هستند که دولت هاي بزرگ مي توانند از طريق قدرت نظامي منافع خودشان را تامين کنند و به وسيله يک موازنه قدرت مي توانند ثبات سيستم بين المللي را تامين کنند.
از نگاه دولت روسيه حفظ دولت هاي داراي حاکميت ملي و اصول روابط بين الملل، اصل عدم مداخله، اصل احترام به دولت هاي حاکم، اين ها موضوعاتي است که در روابط بين الملل بايستي جاري باشد، لذا اين نگاه هم برگرفته از يک سري تجربيات است.
از نگاه دولت روسيه تجربه ليبي، مصر و يمن نشان داده است که اگر دولت هاي موجود در جهان ضربه ببينند جايگزين آنها دمکراسي نيست، بلکه هرج و مرجي خواهد بود که همه از آن متضرر خواهند شد. اين نگرشي که روسيه به روابط بين الملل دارد سبب مي شود تا به حمايت نظامي از دولت اسد و تلاش براي حفظ آن اقدام کند، در واقع اين اقدام روسيه نشان مي دهد که آنها فراتر از محيط پيرامونشان يعني قفقاز جنوبي و مرکزي و کشورهاي حوزه درياي سياه ، مناطق دورتر، از جمله منطقه خاورميانه آماده اقدام نظامي هستند.
از نگاه روس‌ها اگر آنها ابتکار عمل نظامي خود را در چنين مناطقي از دست بدهند، آن وقت فشارها بر مرزهاي روسيه و محيط پيراموني مرزهايشان سرايت خواهد کرد. در چنين فضايي از نگاه دولت روسيه، تضعيف دولت ملي و دولت هاي ضعيف، کشورهايي که نتوانند حاکميت ملي خود را حفظ کنند در مناطق مجاور، بزرگترين تهديد براي امنيت ملي، منطقه‌اي و تک تک ملت ها، از جمله روسيه خواهند بود. اين نگاه در خاورميانه جدي‌تر شده است، ما امروز شاهد حلقه‌اي از بي‌ثباتي از ظهور راديکاليسم از غرب آفريقا تا آسياي مرکزي هستيم، که اين يک تهديد بالقوه است و روس ها خودشان را در معرض اين تهديد مي بينند.
* خبرها حاکي از آن است که سوريه و روسيه براي برگزاري انتخابات زود هنگام با حضور مخالفان به توافق رسيده اند.آيا اين توافق ممکن است براي حل بحران سوريه تاثيري داشته باشد؟
** در يک صورت امکان پذيراست، اينکه دولت روسيه بخشي از مخالفين را اقناع کرده باشد، اگر دولت روسيه در اين امر موفق شده باشد و مخالفان در اين پروسه شرکت کنند مي تواند راه گشا باشد،اما در حال حاضر خيلي کار مشکلي است که روسيه يا هر کشور ديگري بتواند به اين سادگي مخالفان را قانع کند و آنها وارد روندي شوند که بشار اسد حضور داشته باشد، به نظرم اگر انتخاباتي در چارچوب حکومت سوريه شکل بگيرد، بيش از هر چيز تمايلات و گرايش روسيه را دارد.
تمرکز روسيه در هر پروسه‌اي براي حل و فصل پرونده سوريه حضور دولت بشار اسد است، آنها مي‌خواهند اين روندهاي سياسي حل و فصل منازعات در چارچوب دولت فعلي سوريه صورت بگيرد، ولي اينکه مخالفين بخواهند وارد اين روند بشوند کار مشکلي است. قبل از هر چيز دولت روسيه بايد بتواند کشورهاي اروپايي و آمريکايي را قانع کند، چرا؟ چون فقط آنها هستند که شايد بتوانند روي مخالفين تاثير بگذارند تا آنها در اين پروسه با بشار اسد همراه شوند.
* بشار اسد در مصاحبه با شبکه روسي راشاتودي گفته است با طرح روسيه موافقت کرده اند، مفاد اين طرح چيست؟
** طرح روسيه طرحي است مبني بر اينکه با حفظ حکومت اسد و در چارچوب دولت قانوني سوريه، دوره انتقالي تعريف شود. در اين دوره انتقالي با حضور حکومت اسد مخالفان در انتخابات شرکت کنند و نتيجه محترم شمرده شود. در واقع روند بعد از انتخابات به گونه اي باشد که بشار اسد نقش تشريفاتي در دولت پيدا کند و فرد برآمده از انتخابات حکومت را تشکيل دهد، به عبارتي مستلزم اين است که قانون اساسي سوريه هم تغيير کند و بايد ديد که واکنش مخالفان چگونه است.
مخالفاني که در صحنه ميداني سوريه حضور دارند، طيف هاي مختلفي از ديدگاه هاي متفاوت هستند، با اين تفاسير آنها اگر وارد اين طرح شوند کار راحتي نيست و مشخص نمي کند که طرح روسيه با موفقيت همراه شود يا خير.
* آيا ايران با اين طرح همراه است؟
** ايران مخالف اين طرح نيست، به صورت کلي ايران از هر ابتکار عملي که بتواند مصيبت‌هاي مردم سوريه را کاهش دهد و جلوي خونريزي در سوريه را بگيرد، استقبال خواهد کرد. ولي در عين حال مايل است که تماميت ارضي سوريه و نظام سياسي موجود حفظ شود و دچار تغيير ماهوي نگردد. ايران مايل است جلوي ظهور گروه‌هاي تروريستي و رسيدن آنها به قدرت را بگيرد و يک انتخابات واقعي و با حضور نهاد هاي بين المللي ، زير نظرسازمان ملل برگزار شود و دولت برآمده از اين روند به قدرت برسد، ايران با يک توافقي که اين ويژگي ها را داشته باشد مشکلي نخواهد داشت.
* ارزيابي شما از تعاملات اخير روسيه با اعراب چيست؟
** کشورهاي عربي اصلي ترين تامين کننده نيازهاي تروريست‌ها و تندروها در سوريه هستند. نيروهايي که در داخل سوريه عليه دولت اسد مي جنگند از لحاظ لجستيک، ارتباطي و تسليحاتي به ترکيه متکي هستند و از لحاظ منابع مالي به کشورهاي عربي مثل عربستان، قطر و امارات وابسته‌اند. روسيه نسبت به راضي کردن دولت ترکيه نا اميد شده است.
در ترکيه لجاجت خاصي وجود دارد که امکان توافق با آن براي آغاز يک روند مسالمت‌آميز در سوريه را مشکل مي کند. اما در مورد کشورهاي عربي شايد چنين چيزي وجود نداشته باشد. روسيه اميدوار است که بتواند آنها را قانع کند. بلکه آنها پشتيباني مالي خودشان را از مخالفان دولت سوريه کم کنند و از اهرم هاي مالي بر مخالفين استفاده کنند تا آنها را بر سر ميز مذاکره بکشانند.
اين پروسه براي همه کشورها يک فرصت است چرا که موضوع تروريسم و راديکاليزم موضوعي است که همه کشورها مخصوصا منطقه را آسيب پذير خواهد کرد، هر کشوري که قدمي بردارد و بقيه را قانع کند که پاي ميز مذاکره بيايند، منفعتش براي همه دولت‌ها است، روسيه هم مي داند که بدون جلب نظر کشورهاي عربي، به سادگي امکان شکست نظامي نيروهاي راديکال وجود ندارد و نمي تواند آنها را پاي ميز مذاکره بکشاند.
* اخباري ضد و نقيض وجود دارد مبني بر اينکه عربستان با روسيه بر سر ماندن بشار اسد توافق کرده است. اين اخبار تا چه اندازه موثق است؟
** اينها گمانه زني هايي است که صورت مي گيرد فعلا هيچ خروجي به لحاظ عملي وجود ندارد. ديپلمات ها و مقامات کشورهاي عربي حوزه هاي مشترکي از منافع را بايد تعريف کنند و به توافق برسند. در اين موضوع هم مساله اين است که حضور مشترک وجود دارد ولي رسيدن به توافق کار دشواري است .
براي اينکه طرف ها متعدد هستند، مخالفان بشار اسد از دولت‌هاي ترکيه، عربستان، قطر و بقيه کشورهاي عربي گرفته تا آمريکا و کشورهاي اروپايي و حجم عظيمي از جريان ها و گروه‌ها در داخل سوريه حاضر نيستند پاي ميز مذاکره بروند. تعدد اين گروه‌ها کار ديپلماسي را در منطقه دشوار کرده است، اما اتفاقي که در سه ماه اخير افتاده است، بحث آوارگان از يک سو و از طرف ديگر نا اميدي هر دو طرف شرايط را تا اندازه اي تغيير داده است.
دولت سوريه و متحدانش، مخالفان بشار اسد و متحدان مخالفين هر دو طرف نا اميد شده‌اند از اينکه در صحنه هاي بعدي، فرايندها و راه حل هاي برون رفت از بحران سوريه باز هم با شکست مواجه شود. مزمن شدن بحران سوريه ، عوامل جانبي آن از جمله بحث آوارگان موجب شده است که رايزني براي سوريه جدي تر شود اين رايزني ها در بين کارشناسان و مراکز مطالعاتي در جريان است اما آنچه در صحنه رسانه اي وجود دارد اظهارات مقامات است که خود اين نشان مي دهد که پشت پرده اتفاقاتي در جريان است و نتيجه آن اين است که همه به يک نتيجه واحد برسند که راه حل سوريه به هيچ وجه تداوم وضع موجود نظامي نيست.
* آيا بحران آوارگان واقعي است يا يک سناريوي از پيش نوشته شده بود؟
** آوارگان ابتدا در سال‌هاي اوايل جنگ اميد داشتند که بحران سوريه به پايان برسد. اما به مرور زمان تعداد آوارگان زياد شد، چراکه جنگ تداوم پيدا کرد، از کمک هاي بين المللي کاسته شد، بخشي هم مربوط به شيطنت هاي ترکيه بود.
دولت ترکيه با سياستي که در پيش گرفت اين بود که از فشار جريان آوارگان که عمدتا بر دولت ترکيه بوده بکاهد و اروپا را به اين موضوع حساس کند، اين حساسيت اروپا نتيجه اش چه باشد مهم نيست، به زعم ترکيه هدف اين بود که اروپايي ها به مخالفان اسد کمک و کار را يکسره کنند. موج آوارگان فضا را به سمت جستجوي راه حلي براي بحران سوق داده است.
* آيا روسيه به شرايطي که پديد آمده به ديده يک فرصت نگاه مي کند؟
** دولت روسيه به اين نتيجه رسيده است که براي حفظ منافع ملي خودش در خاورميانه توسل به زور يک گزينه مناسبي است. شرايط منطقه به گونه اي است که نيروهاي مخالف دولت در سوريه چهره اي منفي در افکار عمومي جهان پيدا کرده اند، در گذشته در غرب سعي مي شد به عنوان نيروهاي آزادي بخش تبليغ شوند ولي اقداماتي که داعش انجام داد و بعد حجم گسترده آوارگان باعث شده است که جهان متوجه شود که مخالفان بشار اسد نه نيروهاي آزادي بخش بلکه نيروهاي تروريستي هستند که نتيجه عملکرد آنها غير از نا‌امني و بحران چيز ديگري نبوده است. اين شرايط براي روسيه فراهم شد که توسل به زور را بيشتر از هر وقت ديگري در دستور کار قرار دهد و حضور نظامي خود را در سوريه تقويت کند. به عبارتي شرايط به نفع سوريه و روسيه شده است. ادامه دارد...
ش.د9402665