(روزنامه آرمان - 1394/07/01 - شماره 2860 - صفحه 6)
رئيس‌جمهوري با پشتوانه علم
در فقاهت و اجتهاد روحاني نمي‌توان كوچك‌ترين ترديدي وارد كرد چنانكه بهره بردن از دانش اساتيد معروف و برجسته‌اي چون سيد محمد محقق داماد، شيخ مرتضي حائري، سيدمحمدرضا گلپايگاني، سلطاني، محمد فاضل لنكراني و شيخ محمد شاه‌آبادي او را تبديل به فقيهي كرده كه در هر برهه‌اي متناسب با شرايط زماني و مكاني از آموخته‌هاي فقهي خود به بهترين نحو بهره مي‌برد. او هم‌زمان كه در حوزه علميه قم به تحصيل علوم حوزوي مي‌پرداخت در دانشگاه تهران به تحصيل حقوق مشغول بود و مدرك كارشناسي خود را از اين دانشگاه اخذ كرد.
اشخاص مهمي از جمله دكتر ناصر كاتوزيان از اساتيد او بودند. او در كنكور دانشگاه تهران رتبه 11 را كسب كرد و نشان داد از هوش و استعداد زيادي برخوردار است. او به مدرك كارشناسي بسنده نكرد و براي كسب مدارك بالاتر در دانشگاه‌هاي خارج از كشور ثبت نام كرد، چنانكه روحاني با ادامه تحصيل در بريتانيا، مدرك كارشناسي ارشد (M. Phil) در رشته حقوق عمومي و دانشنامه دكتري (Ph. D) در رشته حقوق اساسي را از دانشگاه كلدونيان گلاسكو دريافت كرد.
روحاني به تحصيل و علم‌آموزي علاقه فراواني داشت، چنانكه در كتاب خاطرات خود نگاشته است: «روز بعد عيد فطر خانواده‌ام به لندن آمدند كه در همين منزل سكونت كرديم. در مجموع با چهار فرزند كوچك، فعاليت مبارزاتي، همراه با ادامه تحصيل در دانشگاه كار بسيار سختي بود. در آن ايام، پذيرش از دانشگاه هاروارد از بوستن آمريكا هم رسيده بود و لذا براي گرفتن ويزاي آمريكا اقدام كردم كه مورد اصرار دكتر بهشتي بود. براي ويزا به غير از پذيرش دانشگاه در آمريكا، داشتن حداقل 12هزار پوند در حساب بانكي لازم بود كه براي تامين اين مبلغ از آقاي كمال خرازي و آقاي عبدالكريم سروش و چند نفر از دوستان كمك گرفتم تا اين مبلغ ظرف ۴۸ ساعت به حساب من واريز شد تا بتوانم نامه بانك را بگيرم. پس از تكميل مدارك بعد از چند روز ويزاي تحصيلي چهار ساله گرفتم.»
سخنراني و بازداشت در مسير نيل به انقلاب
حسن روحاني از جمله شخصيت‌هاي كشور است كه از جان‌گذشتگي‌هاي زيادي براي به ثمر رسيدن انقلاب اسلامي كرد و در اين مسير هزينه‌هاي زيادي هم متحمل شد و سختي‌ها كشيد. او از همان ابتدا و در آغاز جواني، از نزديك در جريان وقايع نهضت اسلامي و مبارزات سياسي قرار گرفت و فعاليت سياسي خود را با پيروي از امام خميني (ره) آغاز كرد. روحاني از سال 1334، سفرهاي تبليغي و سخنراني‌هاي روشنگرانه خود عليه حكومت وقت را در سرتاسر ايران آغاز كرد و در همان نخستين سفر تبليغي، توسط ماموران حكومتي بازداشت شد. دكتر حسن روحاني در طول مبارزه نيز بارها دستگير و ممنوع‌المنبر شد. ممتاز بودن حسن روحاني در حوزه و دانشگاه، شاهدي بر هوش و استعداد و تلاش و جديت فوق‌العاده‌اش است.
حسن روحاني پس از سخنراني‌هايي كه داشت، مورد تعقيب ساواك قرار گرفت، مدتي مخفي و ساواك در همه جا به دنبال دستگيري وي بود. سپس در ماه‌هاي محرم و صفر، حسن روحاني با نام مستعار «اسلامي» سخنراني مي‌كرد. سخنان روحاني مخاطبان زيادي در زمان مبارزات پيش از انقلاب پيدا كرده بود به گونه‌اي كه در سال‌هاي 1354 تا 1357 به عنوان يكي از مشهورترين سخنرانان كشور در مجامع ديني و سياسي شناخته مي‌شد. به دليل وسعت اطلاعات ديني و تسلط وي به اطلاعات علمي و اجتماعي روز، همواره سخنراني‌هاي ايشان از لحاظ عنوان و محتوا بسيار نو و جذاب و در عين حال انقلابي و پرشور و براي نسل جوان و تحصيلكرده كشور بسيار مفيد و ارزشمند بود.
تشكيل جلسات «مباحث اعتقادي»
محسن غرويان، از مدرسان حوزه علميه قم، درباره آشنايي با حسن روحاني و خاطراتش مي‌گويد:«آشنايي بنده با دكتر روحاني به قبل از انقلاب بازمي‌گردد. من در واقع جزو شاگردان آقاي روحاني در دوران قبل از انقلاب بودم. دكتر روحاني در آن زمان دوران سربازي خود را در سپاه دانش مي‌گذراند و در يكي از روستاهاي اطراف نيشابور خدمت مي‌كرد. ما در سخنراني آقاي روحاني شركت مي‌كرديم. اندكي بعد آقاي روحاني به ما گفت شما جوان‌ها جلسه‌اي تشكیل دهيد تا من مباحث اعتقادي را برايتان مطرح كنم.
اين جلسات در سال 1354 يا 1355 برگزار مي‌شد. ما 10، 20 نفر جوان مذهبي انقلابي بوديم كه در جلسات تدريس دكتر روحاني شركت مي‌كرديم. البته پس از مدتي ساواك متوجه شد و شهرباني آمد و آن جلسات را تعطيل كرد. جلسات ما حالت مخفيانه داشت زيرا ساواك و شهرباني مخالف سخنراني‌هاي آقاي روحاني و در پي دستگيري ايشان بودند.» محل خدمت سربازي دكتر روحاني شهر نيشابور بوده است. با موافقت امام (ره) مسجد جامع اين شهر از روزهاي اول ماه رمضان اين اعلاميه در سطح شهر منتشر مي‌شود: «از شب نوزدهم تا شب آخر ماه مبارك رمضان، جناب سروان فريدوني در مسجد جامع سخنراني مي‌كند». حسن روحاني در كتاب خاطراتش مينويسد: «براي مردم خيلي عجيب بود كه چطور يك افسر مي‌خواهد در مسجد سخنراني كند! به همين دليل شب اول سخنراني كه به مسجد رفتم، با انبوه كثيري از جمعيت روبه‌رو شدم كه شايد بيشتر براي ديدن من آمده بودند. جالب اينكه بسياري از مقامات اداري و حتي نظامي و انتظامي هم به مسجد آمده بودند.
البته در آن شب‌ها من با لباس شخصي (كت و شلوار) در مسجد سخنراني مي‌كردم و هر شب نيز جمعيت بيشتر مي‌شد. براي مردم بسيار جالب بود كه يك نفر نظامي سخنراني مذهبي مي‌كند و به آيات قرآن مجيد و احاديث استناد مي‌كند و در شب‌هاي احيا روضه مي‌خواند. برخي از روساي ادارات كه در جلسات سخنراني شركت كرده بودند، با شگفتي به من مي‌گفتند: «جناب سروان، شما خيلي خوب سخنراني مي‌كنيد و اطلاعات ديني شما خيلي زياد است.» آنها نيز مانند بقيه مردم نمي‌دانستند من روحاني و معمم هستم.» حسن روحاني كه در كنار تبليغات به ادامه تحصيل در يكي از دانشگاه‌هاي انگلستان پرداخته بود، ديگر نتوانست در آن شرايط به فعاليت تحصيلي خود ادامه دهد و با پيوستن به امام‌خميني (ره) در پاريس به سخنراني در شهرهاي مختلف اروپا پرداخت. بدين منظور او با سفر به شهرهاي مختلف اروپا، براي دانشجويان ايراني، از انقلاب و چگونگي حكومت اسلامي سخن گفت.
ابداع لقب «امام» براي بنيانگذار جمهوري اسلامي
دكتر حسن روحاني پس از شهادت آيت‌ا... مصطفي خميني در 1 آبانماه سال 1356، در مجلس بزرگداشتي كه از سوي جمعي از روحانيون و شخصيت‌هاي مبارز در مسجد «ارگ« تهران برگزار شد، به دعوت آيت‌ا... شهيد مرتضي مطهري سخنراني كرد و براي نخستين‌بار در اين سخنراني پيشنهاد كرد كه همگان، از عنوان و لقب «امام» براي آيت‌ا... العظمي خميني استفاده كنند و خود نيز در همان مجلس از رهبر انقلاب با عنوان «امام‌خميني« ياد كرد. اين سخنراني به قدري مورد توجه جوانان و انقلابيون سراسر كشور قرار گرفت كه ده هزار نسخه نوار اين سخنراني ظرف چند هفته نه تنها در داخل كشور بلكه در اقصي نقاط جهان مانند اروپا و آمريكا منتشر شد و در اختيار جوانان علاقه‌مند و دانشجويان قرار گرفت.
حسن روحاني پس انقلاب
بالاخره تلاش‌هاي بزرگاني از جمله آيت‌ا... هاشمي، بهشتي، مطهري و... و در راس همه آنها امام خميني (ره) در 12 بهمن 57 به ثمر نشست و انقلاب پيروز شد. چنين شخصيت‌هايي خاري در چشم دشمنان انقلاب بودند، بنابراين كوردلاني كه نمي‌توانستند شاهد پيروزي خواست ملت باشند از هر ترفندي برای كنار زدن ياران امام و انقلاب بهره می‌بردند كه از آن جمله مي‌توان به برنامه‌ريزي براي ترور آنها اشاره كرد. حسن روحاني ماجراي سوءقصد ضد انقلاب به خود را اين‌گونه شرح داده است: «صبح روز عيد فطر جمعه دوم شهريور ماه 1358 من به يكي از مساجد محله خودمان در نيروي هوايي رفتم و پس از خواندن نماز عيد به منزل برگشتم.
نزديك ساعت 12 بود كه مي‌خواستم براي رفتن به منزل دايي آماده شوم كه ناگهان زنگ به صدا درآمد و من براي بازكردن درب به سمت درب كوچه رفتم. هنوز در را باز نكرده بودم كه شيخ جواني را از پشت شيشه درب ورودي منزل ديدم كه به نظرم مشكوك آمد و در يك لحظه از ذهنم گذشت كه خوب است احتياط كنم و در را باز نكنم. سريع برگشتم و كلت خودم را مسلح كردم و به پشت بام رفتم و از آنجا ديدم جواني كنار در ايستاده و دستش زير كاپشن است.
همچنين جوان ديگري آن طرف كوچه روي يك موتورسيكلت نشسته و گويي همراه همين جوان است. با ديدن آن دو، خطاب به جواني كه پشت در ايستاده بود گفتم: با چه كسي كار داري؟ پاسخ داد: «با آقاي روحاني»، گفتم: ايشان خانه نيست. در آن لحظه من تقريبا مطمئن شده بودم كه اين دو نفر براي ترور آمده‌اند و از اين رو مي‌خواستم از پشت بام به سوي آنها تيراندازي كنم كه ديدم آن دو جوان نگاهي به هم كردند و كسي كه پشت درب منزل ايستاده بود، روي موتور پريد و با سرعت از آنجا دور شدند. وقتي سوار موتور شد، كلت او كه زير كاپشن بود، كاملا نمايان شد. آن وقت ديگر كاملا يقين كردم كه تروريست بودند و قصد ترور من را داشتند كه به لطف خداوند از مرگ حتمي نجات يافتم.»
5 دوره نمايندگي مجلس
از اين نيروي شناخته شده و مورد اعتماد امام (ره) پس از انقلاب در پست‌هاي مهم استفاده شد. از مجلس تا سال‌ها دبيري شوراي امنيت ملي و اكنون كه رئيس‌جمهور است. حسن روحاني در سال 1359 به نمايندگي مجلس انتخاب شد و در پنج دوره قانونگذاري به مدت بيست سال (از سال 1359 تا 1379) فعاليت كرد و مسئوليت نايب رئيسي مجلس (در دوره‌هاي چهارم و پنجم) و رياست كميسيون‌هاي دفاع (دوره‌هاي اول و دوم) و سياست خارجي (دوره‌هاي چهارم و پنجم) را بر عهده گرفت.
دبير شوراي عالي امنيت ملي
حسن روحاني پس از 8 سال دفاع مقدس و بازنگري قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و تشكيل نهاد شوراي عالي امنيت ملي، با حكم رهبري و به همراه آيت‌ا... سيد احمد خميني به عنوان نمايندگي ايشان در شوراي عالي امنيت ملي منصوب شد و به مدت 16 سال (از سال 1368 تا 1384) در دوره‌هاي رياست‌جمهوري آيت‌ا... هاشمي‌رفسنجاني و حجت‌الاسلام محمد خاتمي دبير شوراي عالي امنيت ملي بوده است. حسن روحاني همچنين به مدت 13 سال (از سال 1368 تا 1376 و از 1379 تا 1384) مشاور امنيت ملي رئيس‌جمهور وقت بوده است.
حضور در مجلس خبرگان رهبري
حسن روحاني در انتخابات مياندورهاي سومين دوره مجلس خبرگان رهبري در 29 بهمن 1378 از حوزه انتخابيه استان سمنان به نمايندگي مجلس خبرگان رهبري انتخاب شد. در سال 1385 نيز به عنوان نماينده تهران به عضويت دوره چهارم اين مجلس برگزيده شد و تا سال 1392 كه به رياست‌جمهوري رسيد در اين سمت فعاليت داشت. سمت‌هاي دكتر روحاني در مجلس خبرگان: رياست كميسيون سياسي - اجتماعي اين مجلس (از 1380 تا 1385) و عضويت در هيات رئيسه و رياست دفتر تهران دبيرخانه اين مجلس از 1385 تا 1387.
مجمع تشخيص مصلحت نظام
روحاني از 18 ارديبهشت ماه سال 1370 به عضويت مجمع تشخيص مصلحت نظام منصوب شد. دكتر حسن روحاني رياست كميسيون سياسي - امنيتي - دفاعي اين مجمع را برعهده داشته است.
عضويت در شوراي عالي دفاع (از سال 1361 تا 1367)
حسن روحاني، در دوران دفاع مقدس مسئوليتهاي متعددي را هم‌زمان عهده‌‌دار بود كه هر يك از مسئوليتهاي حساس و كليدي به شمار ميآمدند. يكي از سمت‌هاي مهم روحاني در زمان جنگ كه از سال 1361 تا 1367 ادامه داشت عضويت در شوراي عالي دفاع بود. روحاني به عنوان نماينده مجلس و به دليل رياست بر كميسيون دفاع مجلس در اين شورا حضور داشت. شورايي كه طي ساليان دفاع مقدس كليه امور مربوط به جنگ، سياست خارجي در امور دفاعي و تبليغات را بر اساس نظر حضرت امام (ره) بر عهده داشته است.
در زمان عضويت روحاني در اين شورا مقام معظم رهبري كه در آن زمان رئيس‌جمهور بودند، رياست شورا را بر عهده داشتند. شوراي ديگري كه زيرنظر شوراي عالي دفاع تشكيل شد شوراي عالي پشتيباني جنگ از نهادهاي تابعه اين ستاد بود كه در ايام جنگ و دفاع مقدس با رياست رئيس‌جمهور وقت و حضور سه قوه و فرماندهي نيروهاي مسلح در تهران و ستاد پشتيباني جنگ در استان‌ها و حضور ائمه جمعه، استانداران و فرماندهان ارتش و سپاه تشكيل مي‌شد و برنامه‌هاي پشتيباني از جنگ را هدايت مي‌كرد. شوراي عالي پشتيباني جنگ، براي به كار گرفتن امكانات در خدمت جنگ و جبهه‌ها و اقدامات موثر در بسيج نيروها تشكيل شد كه وظيفه آن هماهنگي و رسيدگي به وضعيت جبهه‌ها و تامين و تدارك نيروها بود.
مصوبات اين شورا طبق نامهاي كه حضرت امام (ره) خطاب به رئيس‌جمهور وقت، آيت‌ا... خامنهاي، مينويسند تا پايان جنگ «لازم الاجرا» بود. اين شورا به رياست آيت‌ا... خامنهاي تشكيل شد و حسن روحاني از اعضاي اين شورا، رياست كميسيون اجرايي آن را بر عهده داشت. دكتر حسن روحاني در زمان جنگ از سوي مقام معظم رهبري كه رئيس شوراي عالي دفاع بودند حكم ديگري نيز دريافت كرد. روحاني از سال 1364 تا 1370 فرمانده پدافند هوايي ارتش كشور را كه متشكل از فرماندهان ارشد سپاه و ارتش بود بر عهده گرفت و از نزديك با نيروي هوايي آشنا شد.
افرادي مانند شهيد عباس بابايي و شهيد منصور ستاري در اين دوران در پدافند هوايي كشور با دكتر روحاني همكار بودند. در دوران جنگ، پدافند هوايي علاوه بر اينكه وظيفه تامين امنيت هوايي صحنه نبرد و خطوط مقدم جبهه‌ها را بر عهده داشت وظايف ديگري از جمله تامين دفاع هوايي از شهرها در مقابل هواپيماها و حتي موشك‌هاي «اسكاد عراقي»، دفاع هوايي از مراكز مهم و استراتژيك كشور نظير پالايشگاه‌ها، كارخانه‌ها، پل‌ها و حتي دفاع از مراكز غيراستراتژيك كشور را نيز بر عهده داشت. حسن روحاني در زمان جنگ دو مسئوليت مهم ديگر را نيز از سوي آيت‌ا... اكبر هاشمي، فرمانده وقت قرارگاه خاتم الانبياء، بر عهده گرفت. نخستين مسئوليت، رياست ستاد مركزي قرارگاه خاتم الانبياء بود. روحاني در سال‌هاي 1364 تا 1366 رياست ستاد مركزي قرارگاه خاتم‌الانبياء كه سر فرماندهي قرارگاه‌هاي مختلف جبهه و جنگ بود و براي هماهنگي بين نيروهاي ارتش و سپاه به وجود آمده بود را بر عهده گرفت.
معاون جانشين فرماندهي كل قوا
ديگر همكاري مهم دكتر روحاني و آيت‌ا... هاشمي‌رفسنجاني در زمان جنگ كه البته در اواخر جنگ و سال‌هاي 1367 و 1368 اتفاق افتاد معاونت روحاني در جانشيني فرماندهي كل قوا بود. در خردادماه سال 1367 حضرت امام (ره) حكمي به آيت‌ا... هاشمي‌رفسنجاني مبني بر جانشيني وي در فرماندهي كل قوا دادند و در همان زمان آيت‌ا... هاشمي‌رفسنجاني، دكتر روحاني را به عنوان معاون خود انتخاب كرد. اين سمت تا زمان رحلت امام (ره) و بازنگري در قانون اساسي پابرجا بود. در زمان پذيرش قطعنامه 598 درباره جنگ، امام خميني (ره) حدود 40 نفر از مسئولان نظامي و سياسي را انتخاب و مورد مشورت قرار دادند و سپس پذيرش قطعنامه 598 در 27 تيرماه سال 1367 اعلام شد؛ دكتر حسن روحاني به عنوان معاون فرماندهي كل قوا يكي از افراد حاضر در جلسه بود.
شيخ ديپلمات برازنده اوست
گرچه مناصب روحاني تا پيش ازرياست‌جمهوري بيش ازهمه جنبه امنيتي و البته نظامي داشته است اما نشان داد كه يك ديپلمات است و صفت «شيخ ديپلمات» برازنده اوست. سال‌ها حضور در خارج كشور و مذاكرات در زمان جمگ تحميلي و... او را تبديل به ديپلماتي كرده بود كه بايد روش‌هاي ديپلماسي برتر را به مدعيان امروزي عرصه سیاست آموزش دهد. او برخلاف مشي اجرا شده در دولت قبل كه تقابل بيش از تعامل در آن پررنگ بود از باب صلح و مدارا وارد شد و علاوه بر اقناع دلواپسان داخلي فضايي در جامعه جهاني ایجاد كرد كه آنها هم در برابر اقتدار ايران سر تعظيم فرود آورند. از سوي ديگر بايد در نظر داشت روحاني، نخستين روحاني ايراني است كه عضو تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي بوده است و در امور ديپلماتيك تا به اين اندازه ورود پيدا كرده و موفق بوده است. او به‌خوبي مي‌داند در چه زماني به ميهمانان اروپايي لبخند بزند و در چه موقعي بايد جديت خود را به جدي‌ترين شكل نشان دهد.
توافق هسته‌اي را او توانست
پرونده هسته‌اي و پايان دادن به آن پس از 13 سال را شايد بتوان برگ برنده اين دولت مطرح كرد. پرونده‌اي كه در دولت‌هاي مختلف با فراز و نشيب‌هاي زيادي همراه بود اما رويكرد تعاملي حسن روحاني كه به تيم مذاكره‌كننده هسته‌ای منتقل و مهم‌تر از آن با گرايش اعتدالي محمدجواد ظريف در جايگاه وزير امور خارجه همراه شد موفقيتي را نصيب ملت كرد كه شادي ناشي از آن به راحتي محو نخواهد شد. روحاني زماني كه بر سر كار آمد يكي از شعارهاي خود را رفع تحريم‌ها كه عامل مشكلاتي در كشور شده بود عنوان كرد و در اين مسير در زير سايه مقام معظم رهبري از هیچ تلاشي فروگذار نكرد تا در نهايت توانست با حفظ شأن و جايگاه ايران به موفقيتي بزرگ دست پيدا كند.
حميد بعيدي‌نژاد عضو تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي معتقد است: «سياست دولت‌هاي مختلف تاثيرات مهمي در روند مذاكرات هسته‌اي داشته است، اما آنچه باعث شد پس از 13 سال موضوع هسته‌اي به يك جمع‌بندي مشخص برسد «ثبات قدم ايران و بي‌اثر ماندن سياست فشار، تهديد و تحريم» است كه طرف مقابل را به اين قطعيت رساند كه بايد به مصالحه‌اي با ايران تن بدهد كه در آن حقوق هسته‌اي ايران تامين شود. در عين حال او تاكيد كرد كه اگر كسي جز حسن روحاني در راس مذاكرات بود، نمي‌توانستيم به اين شكل پيش رويم.»
آيا تصور مي‌شد روزي وزير امور خارجه آمريكا در موضوع هسته‌اي و مذاكرات از ايران تشكر كند؟ اما تعامل و اقتدار ايران اين ناممكن را ممكن ساخت و در اواخر تيرماه سال جاري بود كه وزير خارجه آمريكا ضمن تاكيد بر اينكه به يك توافق خوب با ايران دست يافته‌اند گفت كه ايران موافقت كرده است كه براي مدت 15 سال در فردو غني‌سازي نداشته باشد. وزير خارجه آمريكا از پادشاه عمان به دليل تسهيل مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 و همچنين «محمد جواد ظريف» وزير خارجه ايران و «حسن روحاني» رئيس‌جمهور ايران تشكر كرد.
مارش نظامي روحاني ديپلمات
دكتر حسن روحاني علاوه بر اينكه به روحاني خوش‌تيپ معروف است و تصاوير جواني او نشان مي‌دهد از همان سنين ديسيپلين يك رئيس‌جمهور آينده را حفظ مي‌كرده است، اما در كنار آن پست نظامي را فراموش نكرده است. او به هر حال معاون جانشين فرمانده كل قوا و از تصميم‌گيران عرصه دفاع مقدس بوده است. او ديپلمات روحاني و نظامي است كه اثبات اين ادعا در مراسم‌هاي استقبال او از همتايانش به خوبي مشخص است. روحاني چنان در مسير استقبال گام برمي‌دارد كه گويي مارش نظامي در جريان است و او تنها رئيس‌جمهوري است كه اين‌گونه با صلابت گام بر مي‌دارد كه اين گام‌ها خود حامل پيام‌هاي زيادي است از جمله آمادگي ايران براي هر نوع رفتار و كنش كشورهاي ديگر و صلابت و جاودانگي فرهنگي دفاع مقدس در ايران و...
ميراثي براي همه
همان‌طور كه از ابتداي گزارش اشاره شد او داراي مشاغل مهم و حساسي بوده است اما در كنار آن نگارش كتاب براي انتقال تجربيات خود به نسل بعد را فراموش نكرد، چنانكه تاكنون امنيت ملي و ديپلماسي هسته‌اي در سال1390؛ امنيت ملي و نظام اقتصادي ايران سال 1389؛ انديشه‌هاي سياسي اسلام؛ جلد اول: مباني نظري سال1388؛ انديشه‌هاي سياسي اسلام؛ جلد دوم: سياست خارجي سال 1388؛ انديشه‌هاي سياسي اسلام؛ جلد سوم: مسائل فرهنگي و اجتماعي سال 1388؛ خاطرات دكتر حسن روحاني؛ جلد اول: انقلاب اسلامي سال 1387؛ روايت تدبير و اميد سال 1391؛ مقدمه‌اي بر تاريخ امامان شيعه سال 1391؛ سن اهليت و مسئوليت قانوني سال 1391؛ آشنايي با كشورهاي اسلامي سال 1387؛ انقلاب اسلامي؛ ريشه‌ها و چالش‌ها سال 1376؛ مباني تفكر سياسي امام خميني (ره) سال1378؛ نقش حوزه‌هاي علميه در تحولات اخلاقي و سياسي جامعه سال 1390؛ امنيت ملي و سياست خارجي؛ امنيت ملي و محيط زيست؛ خاطرات دكتر حسن روحاني؛ جلد دوم: دفاع مقدس. به چاپ رسيده است
او همان حسن روحاني است
حسن روحاني همان حسن روحاني است كه به جهان مي‌گويد ايران سرافراز است و حرف زور را نمي‌پذيرد. همان عضو جامعه روحانيت كه اعتدال او را با اصلاح‌طلبان ميانه‌رو پيوند زده است. او شخصيتي است كه نه بهانه‌جويي جمهوريخواهان آمريكا برايش قابل توجه است و نه دلواپسي تندروهاي داخل كشورش. به گروه نخست وقعي نمي‌نهد و سعي در اقناع گروه ناراضي داخلي دارد. او همان است كه احترام به بزرگان برايش از خود مهم‌تر است و از همه نيروها با هر گرايشي در دولت استفاده مي‌كند تا معني اعتدال كه پيش از حضور او به سمت فراموشي مي‌رفت را احيا كند.
http://armandaily.ir/?News_Id=128815
ش.د9402807