گروه ديپلماسي - سخنان علي‌اكبر ولايتي، رييس مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام در خصوص شركت فعالانه ايران در نشست سوم وين در خصوص سوريه بازتاب گسترده‌اي در رسانه‌هاي بين‌المللي داشته است. در شرايطي كه هفته گذشته حسين اميرعبداللهيان، معاون امور خاورميانه و آفريقاي وزارت امور خارجه اعلام كرده بود كه اگر نشست‌هاي سوريه مفيد نباشد، ايران در آنها شركت نخواهد كرد، علي‌اكبر ولايتي، مشاور ارشد مقام معظم رهبري در امور بين‌الملل تاكيد كرد كه ايران با رعايت خطوط قرمز خود در اين نشست‌ها شركت مي‌كند. نخستين نشست سوريه با حضور تمام بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي روز ٣٠ اكتبر در پايتخت اتريش برگزار شد و گفته مي‌شود كه دومين نشست يا اواخر هفته جاري يا روز شنبه آينده مجددا در هتل امپريال وين برگزار خواهد شد.
نشست ٣٠ اكتبر سوريه با حضور وزراي امور خارجه ١٨ كشور به اضافه مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا و نماينده سازمان ملل در امور سوريه برگزار شد. نشستي كه به گفته وزراي امور خارجه روسيه و آمريكا مهم‌ترين دستاورد آن با وجود حضور ديدگاه‌هاي متفاوت سياسي در خصوص سوريه، عدم ترك جلسه ٩ ساعته توسط حتي يكي از حاضران بود. خبرگزاري رويترز با بازانتشار سخنان ولايتي نوشته است كه پيش از اين ايران از نقش منفي برخي كشورها در نشست اخير سوريه در وين سخن گفته بود كه به نظر مي‌رسيد منظور اين كشور عربستان سعودي باشد. آنچه كه از مجموع سخنان ولايتي در رسانه‌هاي غربي پررنگ شده اين است كه ايران با توجه به استانداردهاي خود و همچنين لحاظ كردن خطوط قرمز در اين نشست شركت خواهد كرد: ما از متحد خود در سوريه نه تنها در صحنه نظامي كه در حوزه سياسي هم حمايت خواهيم كرد.
كوتاه شدن فاصله زماني ديدارها در خصوص سوريه با تغيير معادلات ميداني در اين پرونده هم همراه بوده است. حضور نظامي روسيه در سوريه در يك ماه و نيم اخير و بالارفتن دست داعش و تروريست‌هاي فعال در سوريه در بسياري از حملات تروريستي عملا بازي غرب در سوريه را با شكست روبه‌رو كرده است. نشست سوم وين در يك ماه گذشته در حالي نزديك است كه در نشست دوم خبري از طرحي براي خروج بشار اسد از قدرت و جدول زماني در اين خصوص نبود اما عربستان سعودي تاكيد دارد كه در نشست‌هاي بعدي بايد در اين خصوص تصميم‌گيري شود. در حالي كه پيش‌بيني مي‌شود اندك اندك جامعه جهاني از برگزاري نشست‌هايي با جمعيت دو نشست وين ١ و ٢ فاصله گرفته و ادامه تصميم‌گيري در خصوص پرونده سوريه به بازيگران اصلي‌تر منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي واگذار شود، تحليلگران متفاوت از همفكري‌هاي جديد و همزمان اختلاف راهكارهاي نو ميان برخي متحدان قديمي سخن مي‌گويند.
حقيقت امر اين است كه بحران سوريه به نتيجه نخواهد رسيد مگر زماني كه طرفين متنوع درگير در اين پرونده به استراتژي برد – برد تن داده و از بازي با حاصل جمع صفر پرهيز كنند. در اين ميان برخي از كاهش تنش ميان آمريكا و روسيه در اين پرونده خبر مي‌دهند و عده‌اي هم از احتمال اختلاف ميان ايران و روسيه بر سر سرنوشت بشار اسد. هرچند كه جمهوري اسلامي ايران در نشست دوم وين عملا مانع از درج بندهايي در خصوص زمان خروج بشار اسد از قدرت در بيانيه پاياني شد اما مخالفان دولت مركزي دمشق چه در سطح داخلي و چه در سطح منطقه‌اي و بين‌المللي اصرار بر تعيين جدول زماني براي خروج بشار از قدرت دارند. موضع ايران چه در چهار سال گذشته و چه در چندماه اخير كه غرب عملا با توافق هسته‌اي به نقش ايران در منطقه هم اذعان داشته برگزاري انتخابات در سوريه و تعيين سرنوشت سياسي اين كشور در نتيجه شمارش آراي صندوق‌هاي راي بوده است.
اما در جبهه مقابل تغيير موضعي در چهار سال گذشته رخ داده است و كشورهايي كه خواهان خروج فوري و بي قيد و شرط اسد از قدرت بودند و به اين مساله به عنوان يك پيش‌شرط براي هر مذاكره‌اي سخن مي‌گفتند حاضر به پذيرش بشار در دوره انتقالي شدند. دوره انتقالي كه چند و چون زماني و كيفي آن نيز از اصلي‌ترين مسائل مورد اختلاف ميان بازيگران متفاوت منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي در پرونده سوريه است. هرچند كه در فاصله زماني ١٠ روز گذشته پس از نشست دوم وين، برخي از منابع از اختلاف سليقه سياسي ميان ايران و روسيه در خصوص بشار اسد خبر داده‌اند اما به نظر مي‌رسد كه هم مسكو و هم تهران از ابتداي بحران بر اين اختلاف‌هاي احتمالي اشراف داشته و در اين مدت هم در حال مانور ميان خطوط قرمز يكديگر بوده‌اند. پس از نشست وين در حالي كه رويترز به نقل از وزارت امور خارجه روسيه خبر داد كه بشار اسد خط قرمز مسكو در پرونده سوريه نيست، همزمان معاون وزير امور خارجه سوريه در سفر به ايران هم قويا تاكيد كرد كه صحبتي از دوره انتقال قدرت در سوريه نشده است و اين مساله‌اي است كه تصميم‌گيري در خصوص آن به سوري‌ها وابسته است.
در حالي كه به نظر مي‌رسد دعوت از ايران براي حضور در نشست‌هاي سوريه نتيجه رايزني‌هاي سياسي روسيه بوده است اما مقام‌هاي آمريكايي در چندماه اخير تمام تلاش خود را براي بزرگنمايي اختلاف‌ها ميان ايران و روسيه به كار گرفته‌اند. در همين راستا، اشتون كارتر، وزير دفاع آمريكا در تازه‌ترين اظهارنظر خود با استناد به همكاري‌هاي مسكو و واشنگتن در مذاكرات هسته‌اي ايران و گروه ١+٥ پيش بيني كرد كه روسيه مي‌تواند نقش سازنده در پايان دادن به جنگ سوريه ايفا كند. وزير دفاع آمريكا در سخنراني در مجمع دفاع ملي ريگان با بيان اينكه روسيه با عمليات نظامي در سوريه از بشار اسد حمايت مي‌كند، مدعي شد: روسيه تنها با داعش مقابله نمي‌كند، بلكه در حال حمايت از رييس‌جمهور سوريه به جاي پشتيباني از يك انتقال سياسي است.
اما اگر روسيه و آمريكا مي‌توانند در مسائل مربوط به منافع مشترك‌شان از جمله در خصوص برنامه هسته‌اي ايران با يكديگر همكاري كنند، اين احتمال وجود دارد كه مسكو بتواند در پايان دادن به جنگ داخلي سوريه نقشي سازنده ايفا كند. وي با ادعاي اينكه ميان ايران و روسيه بر سر سوريه مشكلاتي وجود دارد، گفت كه بعيد مي‌دانم ايراني‌ها و روس‌ها با يكديگر هم‌پيمان باشند. بحران در سوريه در حال حاضر به وضعيتي رسيده است كه منافع مشترك كلان ميان كشورهاي درگير بيش از اختلاف‌هاي جزيي و شايد ناشي از لجبازي‌ها و يارگيري‌هاي سياسي قابل سرمايه‌گذاري است. اصلي‌ترين بحران متولد شده از تطويل ناآرامي‌ها در سوريه در چهار سال اخير فعاليت‌هاي تروريستي داعش بوده است كه اين روزها نه تنها به مرزهاي سوريه و عراق رسيده كه جان توريست‌هاي آمريكايي و اروپايي در شرم‌الشيخ مصر را هم تهديد مي‌كند.
ايران و آمريكا در جريان نشست ٣٠ اكتبر براي نخستين بار در چهار دهه گذشته بر سر ميز مشتركي براي بحث در خصوص رايزني‌هاي منطقه‌اي نشستند. اختلاف مواضع آمريكا و ايران در پرونده سوريه بر همگان مشخص است اما در حال حاضر وزراي امور خارجه تمام كشورهاي درگير در سوريه بايد تلاش خود را بر كاستن از اختلاف‌ها به جاي اصرار بر انشقاق‌ها متمركز كنند تا هرچه سريع از گسترده‌تر شدن ابعاد فاجعه انساني در سوريه كاسته شود. به گزارش ايسنا، پايگاه خبري مستقل فرآبزرور در تازه‌ترين تحليل خود در اين خصوص با اشاره به امكان همكاري‌هاي ايران و آمريكا در مذاكرات چندجانبه سوريه مي‌نويسد: براي چند دهه كابينه‌هاي ايالات متحده سياستي را در خاورميانه دنبال مي‌كردند كه جمهوري اسلامي ايران را نيز شامل شود با اين حال، توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترك از سوي گروه ١+٥ و ايران در ماه ژوئن راه را براي ايران و غرب باز كرده است تا مسائل امنيتي منطقه‌اي را در چارچوب تنش‌زدايي ايران- آمريكا مورد توجه قرار دهند.
با وجود اينكه كنفرانس ماه اكتبر در وين در رسيدن به پيشرفت در توافق سياسي در مورد بحران سوريه به شكست انجاميد، حضور ديپلمات‌هاي ايراني و آمريكايي در اين گفت‌وگوها نشان‌دهنده تغيير خطوط اشتباه در نظم ژئوپولتيكي خاورميانه بود. در اين مقاله با اشاره به خيزش پديده داعش در عراق و سوريه آمده است: «خيزش گروه داعش در عراق و سوريه، تهران و واشنگتن را بر آن داشته است تا زمينه‌هاي مشترك وسيعي را پيدا كنند و داعش باعث رشد منافع از طرف مقامات غربي و ايراني در كشف روابط تازه براي توجه به نگراني‌هاي امنيتي مشترك شده است. خيزش گروه داعش، آميخته با ورود روسيه به جنگ، واشنگتن را واداشت تا منطق تغيير رژيم در سوريه را مورد ترديد قرار دهد.
گرچه كابينه باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده علناً موضع خود را درباره اينكه بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه بايد از قدرت كنار رود، حفظ كرده است. اين واقعيت كه همه ملاحظات مستقيم نظامي ايالات متحده در سوريه نيروهاي در جنگ با نظام بعث را هدف قرار داده، نشان مي‌دهد كه اولويت باراك اوباما تغيير كرده است. در واشنگتن تاييد ضمني به وجود آمده كه بشار اسد براي امنيت ملي ايالات متحده خطر كمتري دارد. با پذيرش اينكه داعش قدرتمندترين نيرو در سوريه است كه به دنبال سرنگوني بشار اسد از قدرت است، نگراني فزاينده‌اي در غرب وجود دارد كه سرنگوني رژيم منجر به برافراشته شدن پرچم سياه و سفيد داعش در دمشق خواهد شد.
در اين مقاله با اشاره به گفت‌وگوهاي وين آمده است: هدف مشتركي در ميان همه كشورهايي كه ديپلمات‌هاي خود را به اتريش فرستادند، وجود دارد. ضرورت شكست داعش كه از سوي همه جهان مورد قبول قرار گرفته، سهم مشترك تهران و واشنگتن در اين نبرد را برجسته مي‌كند و باعث شده تا ايالات متحده از موضع پيشين خود درباره صحبت نكردن با مقامات ايراني درباره بحران سوريه عقب‌نشيني كند. منافع مشترك ايران و غرب در چشم‌انداز امنيتي خاورميانه به ايجاد محيطي سياسي كمك كرد كه طي آن مقامات ايالات متحده و اتحاديه اروپا به ضرورت حل مسائل هسته‌اي و بر پيگيري تلاش‌ها براي همكاري با مقامات ايراني براي حل درگيري‌ها در عراق، سوريه و يمن پي بردند.
از زماني كه حسن روحاني در سال ٢٠١٣ رييس‌جمهور شد، وي در جست‌وجوي متقاعد كردن تعدادي از دشمنان سنتي جمهوري اسلامي ايران بوده است كه اين كشور، قدرتي براي ايجاد ثبات در خاورميانه است. به نظر مي‌رسد كه در حال حاضر سياستمداران غربي در اين زمينه با روحاني هم‌نظر باشند. براي مثال فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا اظهار كرده كه توافق هسته‌اي ايران مي‌تواند امكان بي‌سابقه ايجاد صلح در منطقه را باز كند. يافتن راه‌حل براي بن‌بست تهران و واشنگتن درباره برنامه هسته‌اي ايران اين دريچه را باز كرده است كه ضرورت دارد تا به راه‌حلي درباره معضلات خاورميانه دست يافت. حضور ايران در گفت‌وگوهاي وين نخستين معرفي بود كه چگونه طنين ژئوپولتيكي توافق هسته‌اي ممكن است امتداد يابد.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=29851
ش.د9404295