(روزنامه وطن امروز – 1394/07/27 – شماره 1727 – صفحه 2)
گروه سیاسی: برنامه جامع اقدام مشترک یا همان «برجام» معروف، دیروز 26 مهرماه (18 اکتبر) رسما آغاز شد! این البته به معنای آغاز توافق هسته‌ای نیست چراکه پکیج توافق هسته‌ای که شامل برجام، نقشه راه و 2 توافقنامه جانبی دیگر است؛ از ابتدای مهرماه و به صورت یکجانبه از سوی ایران آغاز شد به گونه‌ای که براساس نقشه‌راه، بازرسی و نمونه‌برداری از پارچین صورت گرفت و همچنین تمام اطلاعات مورد نیاز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آنها ارائه شد! به گزارش «وطن امروز»، اما دیروز نوبت آغاز فرآیند اجرای برجام بود؛ فرآیندی که براساس آن این ایران است که باید تعهدات خود را برای انجام عملیات راستی‌آزمایی آژانس انجام دهد. براساس تعهدات طرفین در برجام، پس از اجرای تعهدات ایران در آغاز فرآیند برجام و تایید آن از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آنگاه فرآیند اجرای تعهدات طرف مقابل آغاز خواهد شد.
حسن روحانی هفته گذشته در گفت‌وگوی تلویزیونی گفت مدت زمان میان اجرای تعهدات ایران در برجام تا زمان آغاز تعهدات طرف مقابل، 2 ماه خواهد بود. او دیروز هم گفت که در سال 2015 از تحریم‌ها عبور خواهیم کرد. این اظهارات روحانی نشان‌دهنده تمایل او برای تسریع در روند اجرای تعهدات برجام است؛ موضوعی که نگرانی‌هایی را نیز به‌وجود آورده است. برخی معتقدند دلیل تمایل روحانی برای اجرای تعهدات طرف مقابل و به عبارتی آغاز فرآیند تخفیف و تعلیق تحریم‌ها تا پایان سال جاری میلادی در 2 ماه دیگر، به دلیل برخی مسائل از جمله موضوع انتخابات است. به عبارتی دولت تمایل دارد خبر آغاز فرآیند تعلیق بخشی از تحریم‌ها علیه ایران ر ا قبل از انتخابات مجلس دهم در اسفندماه سال جاری اعلام کند! البته این موضوعی نیست که از نگاه ناظران بیرونی نیز مغفول باشد.
وندی شرمن، معاون جان کری و سرپرست تیم مذاکره‌کننده آمریکایی در مذاکرات هسته‌ای، اخیرا در گفت‌وگویی به این موضوع یعنی تمایل روحانی برای اجرای تعهدات طرف غربی قبل از انتخابات مجلس اشاره کرد. شرمن گفت: «قرار است در ایران انتخابات مجلس برگزار شود. بعد از آن نیز انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران برگزار خواهد شد. انتخابات مجلس ایران در ماه مارس (اسفندماه) است. حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران بسیار دوست دارد روز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پیش از برگزاری انتخابات مجلس باشد تا مردم ایران شاهد برداشته شدن تحریم‌ها باشند. او امیدوار است این مساله بر نتایج انتخابات مجلس تاثیر بگذارد».
این موضوع یعنی تسریع در روند اجرای تعهدات طرفین، موجب شده برخی نگرانی‌ها درباره فرآیند اجرای تعهدات ایران ایجاد شود. سایت ایران هسته‌ای دیروز در همین ارتباط از نگرانی‌ها نسبت به فشار دولت به سازمان انرژی اتمی برای تسریع اجرای تعهدات ایران در برجام خبر داد. به اعتقاد ایران هسته‌ای، این نگرانی اکنون در میان کارشناسان در تهران به طور جدی وجود دارد که دولت به دلیل عجله برای رسیدن به روز اجرای توافق، احتیاط‌ها و دقت‌های فنی لازم را در جمع‌آوری زیرساخت‌های هسته‌ای به عمل نیاورد. کارشناسان فنی تخمین می‌زنند زمان مناسب برای این کار 4 تا 6 ماه است، اما برخی منابع می‌گویند دولت در حال فشار به سازمان انرژی اتمی است که این اقدامات را ظرف 5/1 تا 2 ماه - و بلکه در زمانی کمتر- انجام بدهد.
این امر می‌تواند به ماشین‌ها و قطعات برچیده شده ضربه جدی زده و عملا آنها را بلااستفاده کند. اما موضوع تلاش برای تسریع در روند اجرای تعهدات ایران در حالی است که روز گذشته منابع غربی اعلام کردند به نظر نمی‌رسد آمریکایی‌ها مایل باشند فرآیند برداشته شدن تحریم‌ها در سال جاری میلادی انجام شود! خبرگزاری رویترز، نزدیک به وزارت خارجه آمریکا این خبر را منتشر کرد. به گزارش رویترز، چند تن از مقامات ارشد آمریکایی که خواستند نام‌شان فاش نشود، به خبرنگاران گفتند به‌رغم اقدام روز یکشنبه آمریکا (فرمان آغاز اجرای برجام)، تا اجرای واقعی توافق احتمالا چندین ماه فاصله وجود دارد. این به معنای آن است که کاهش تحریم‌هایی که ایران به دنبال آن است، بعید است سال جاری (میلادی) محقق شود.
آنها گفتند زمانبندی کاهش تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای، به سرعتِ برداشتن گام‌هایی از سوی ایران بستگی دارد که لازمه کار آژانس برای تایید پایبندی این کشور است. یکی از مقامات آمریکایی گفت: «ما نمی‌توانیم تصور کنیم که (این کار) کمتر از 2 ماه به‌طول بینجامد». این گزارش نشان می‌دهد آمریکایی‌ها ضمن اینکه تمایل دارند دولت ایران روند اجرای تعهدات خود را تسریع کند اما می‌گویند بعید است آغاز تعلیق تحریم‌های ایران در سال جاری میلادی انجام شود و این دقیقا برخلاف اظهارنظر روحانی است.
با این حال اما همانگونه که گفته شد، این نگرانی در ایران وجود دارد که عجله دولت برای سرعت بخشیدن به محدودیت‌های هسته‌ای، موجب آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های هسته‌ای کشور شود! با این حال، روز گذشته، آغاز برجام به صورت رسمی اعلام شد. در ایران، واشنگتن و بروکسل (مقر اتحادیه اروپایی) بیانیه‌های رسمی مبنی بر آغاز برجام منتشر شد. در ایران با دستور حسن روحانی به علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، فرآیند اجرای محدودیت‌های چشمگیر هسته‌ای ایران کلید می‌خورد.
13 هزار سانتریفیوژ؟
در همین کشورهای همسایه عربی، شاید به ازای هر کدام از سانتریفیوژها میلیون‌ها دلار هزینه کنند! آنها سال‌هاست به دنبال ابتدایی‌ترین زیرساخت‌های فناوری هسته‌ای در مملکت خود هستند. با این حال اما در ایران فرآیند برچیده شدن 13 هزار عدد از آنها آغاز می‌شود! با دستور حسن روحانی به علی‌اکبر صالحی، تا حداقل2 ماه آینده، 13 هزار سانتریفیوژ ایران باید برچیده و زیر ساخت آنها نیز جمع‌آوری شود! ایران از دیروز تعهد داده است تا10 سال دیگر یعنی تا سال 2025 سانتریفیوژهای نسل اول خود را از مقدار فعلی افزایش ندهد! این درحالی است که دولت روحانی در حالی کلید پاستور را در اختیار گرفت که ایران 19 هزار سانتریفیوژ نسل اول در اختیار داشت و اکنون و براساس برجام، ایران تا 10 سال آینده تنها حق استفاده از 5060 سانتریفیوژ نسل اول را دارد! اما محدودیت‌های بی‌سابقه ایران و عملیات انهدام بی‌سابقه‌ای که ایران باید انجام دهد محدود به این سانتریفیوژها نیست.
در حوزه غنی‌سازی نیز ایران پذیرفته است ذخیره نزدیک به 10 هزار کیلوگرمی اورانیوم خود را تا میزان 300 کیلوگرم از بین ببرد! ایران در برجام متعهد شده است تا 15 سال یعنی تا پایان 2030 حق نخواهد داشت ذخایر اورانیوم 3/5 تا 5 درصد خود را از 300 کیلوگرم افزایش دهد! به معنای دقیق‌تر ایران براساس برجام تا 15 سال حق نخواهد داشت غنی‌سازی بالاتر از 3/67 درصد انجام دهد. در فردو، ایران متعهد شده است تا سال 2030 هیچ‌گونه فعالیت غنی‌سازی انجام ندهد و این در حالی است که موضوعیت و منطق ساخت تاسیسات فردو، موضوع غنی‌سازی بوده است! با این حال اما از دیروز فردو تبدیل به یک مرکز تحقیقاتی(!) شد! از سوی دیگر برای آن تحقیقات نیز محدودیت‌هایی پذیرفته شده است به‌گونه‌ای که ایران پذیرفته تا سال 2030 هیچ‌گونه تحقیقاتی درباره توسعه غنی‌سازی انجام ندهد! براساس برجام، ایران 5060 سانتریفیوژ خود را در اراک فعال نگه خواهد داشت.
این سانتریفیوژها همه از نوع نسل اول بوده و تنها وظیفه دارند اورانیوم 3/67 درصد غنی کنند! از سوی دیگر ایران تنها می‌تواند از سانتریفیوژهای جمع شده با جایگزین کردن سانتریفیوژهای مستهلک استفاده کند و این روند تا 10 سال ادامه خواهد داشت! در نطنز سانتریفیوژهای نسل دوم ایران نیز جمع‌آوری شده و تحت نظارت آژانس قرار خواهد گرفت. همچنین در حوزه سانتریفیوژها، ایران در برجام پذیرفته است تا 10 سال به هیچ عنوان از طریق سانتریفیوژهای نسل‌های دوم تا هشتم فرآیند غنی‌سازی انجام ندهد و این سانتریفیوژها تنها می‌توانند در حوزه‌های تحقیقاتی مورد استفاده قرار گیرند! تعهدات ایران در برجام درباره اراک نیز تکان‌دهنده است.
براساس فرمان روحانی به صالحی، ایران فرآیند بازطراحی رآکتور اراک را باید آغاز کند! این بازطراحی باید به گونه‌ای باشد که استفاده از این رآکتور نباید منجر به تولید پلوتونیوم در پسماند سوخت آن شود! به اعتقاد کارشناسان، این به معنای مرگ رآکتور اراک است! ایران در فرآیند بازطراحی همچنین پذیرفته است در حفره مربوط به مخزن رآکتور اراک، سیمان بریزد! و این برای آن است که طرف مقابل بازگشت‌پذیری رآکتور اراک به وضعیت فعلی را به تاخیر بیندازد! به هر حال اینها تنها بخشی از تعهدات ایران در برجام است که از روز گذشته فرآیند اجرای آنها آغاز شده است! حجم انبوه تعهدات ایران در برجام به گونه‌ای است که می‌توان آن را بزرگ‌ترین عملیات انهدام هسته‌ای در تاریخ دانست.
در واقع تاکنون چنین محدودیت‌هایی مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای در کشوری صورت نگرفته بود و دولت روحانی در ایران این رکورد را به نام خود ثبت کرده است البته مختصات این عملیات انهدام از نگاه ناظران بیرونی نیز مغفول نمانده است و آنها به این موضوع اشاره کرده‌اند! دیروز روزنامه نیویورک‌تایمز با اشاره به آغاز اجرای برجام نوشت: «انتظار می‌رود مهندسان ایرانی امروز (یکشنبه) یکی از بزرگ‌ترین عملیات امحای هسته‌ای در تاریخ جهان را اجرا کنند. مهندسین ایرانی باید 13 هزار سانتریفیوژ را از کار انداخته و هزاران تن سوخت هسته‌ای با غلظت پایین، معادل 98 درصد انبارهای سوخت هسته‌ای ایران، را به خارج ارسال کنند و همچنین قلب تاسیسات هسته‌ای تولید پلوتونیوم را نیز از کار بیندازند».
به هر حال اجرای برجام با اجرای تعهدات ایران آغاز شد! برخلاف همه آنچه دولتی‌ها ادعا می‌کردند، انتقادات اثبات شد و این ایران است که باید ابتدا تعهدات خود را اجرا کند تا طرف مقابل در واقع و در عرصه عمل اقدام به تعلیق تحریم‌ها کند. اگرچه روز گذشته بیانیه آمریکا و اتحادیه اروپایی برای تعلیق این تحریم‌ها صادر شد اما در عرصه عملی، این تحریم‌ها تا زمان تایید صحت اجرای تعهدات ایران توسط آژانس، برداشته نخواهد شد!
دستور اوباما برای برداشتن گام‌هایی برای رفع مشروط تحریم‌ها
روز گذشته رئیس‌جمهور آمریکا و اتحادیه اروپایی همانگونه که در برجام تعهد شده بود، برای تخفیف در تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران دستورالعمل‌هایی صادر کردند. در این دستورالعمل‌ها رفع و تخفیف تحریم‌های ایران به پس از تایید اجرای تعهدات ایران توسط آژانس موکول شده است. در همین راستا دیروز رئیس‌جمهور آمریکا دستور اتخاذ اقدامات لازم برای برداشتن تحریم‌های ایران را صادر کرد. به گزارش تسنیم، باراک اوباما طبق اطلاعیه‌ای دستور داد تحریم‌های ایران تا زمانی که وزیر خارجه آمریکا تایید کند ایران تعهدات خود را اجرا کرده است، برداشته نشود. رئیس‌جمهور آمریکا نهادهای این کشور را در این دستور خطاب قرار داده تا تمام اقدامات لازم برای اطمینان از اجرای فوری و موثر تعهدات آمریکا اتخاذ شود.
همزمان اتحادیه اروپا نیز طی دستوری برداشته شدن تحریم‌های خود علیه ایران را به گزارش آژانس مشروط کرد. بر این اساس، اتحادیه اروپا دستور برداشتن تحریم‌ها علیه ایران را صادر کرد و اجرای این دستور را منوط به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کرد. این اطلاعیه اوباما و دستورالعمل اتحادیه اروپا به معنای آن است که در روز نخست اجرای برجام، این ایران است که باید نسبت به اجرای تعهدات خود اقدام کند. با این حال در شرایطی که ایران دست به انهدام فعالیت‌های هسته‌ای خود می‌زند، آنان تنها با انتشار متونی، برداشته شدن تحریم‌ها را آن هم به صورت مشروط پذیرفته‌اند!
بیانیه مشترک موگرینی و ظریف درباره اجرای برجام
فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز دیروز در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند هر 2 طرف به تعهدات خود جهت اجرای برجام متعهد هستند. براساس این بیانیه، کمیسیون مشترک ایران و گروه 1+5 امروز دوشنبه براساس توافق قبلی تشکیل جلسه خواهد داد تا اقدامات لازم را در این چارچوب انجام دهد. همچنین در این بیانیه قید شده آژانس تدابیر لازم را برای نظارت بر راستی‌آزمایی درنظر می‌گیرد. همچنین روز گذشته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیانیه‌ای را در «روز پذیرش» برجام صادر کرد. در این بیانیه آمده است: «روز 18 اکتبر 2015، جمهوری اسلامی ایران به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاع داد به طور موثر از روز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک، موقتاً پروتکل الحاقی را در توافقات پادمانی اجرا خواهد کرد و تصویب آن را به مجلس موکول می‌کند و به طور کامل کد اصلاحی 3/1 توافقات جانبی در توافقات پادمانی را اجرا می‌کند». کد اصلاحی 3/1، یک بند اضافه شده به توافق پادمان است.
توافق پادمان در سال 1975 میلادی تصویب شد و براساس بندی از این توافق، هر فعالیت هسته‌ای در هر مقیاسی، 6 ماه قبل از تزریق مواد به دستگاه‌های سانتریفیوژ، باید به اطلاع آژانس برسد اما براساس کد اصلاحی 1/3 هر کشوری از زمانی که تصمیم به ساخت یک برنامه هسته‌ای می‌گیرد موظف می‌شود آژانس را مطلع کند.
صالحی انتقال اورانیوم به روسیه را دیروز تأیید کرد!
شاید بیان این واقعیت بسیار تلخ باشد اما در ایران فردی رئیس سازمان انرژی اتمی و مسؤول فنی مذاکرات هسته‌ای است که یک سال اخیر چندین بار درباره موارد مهم و تعهدات ویژه ایران در مذاکرات اطلاعات نادرستی به افکار عمومی داده است. در کنار اظهارنظر اخیر او در مجلس که قسم جلاله یاد کرد تعهدات ایران در برجام برنامه هسته‌ای ایران را کند یا متوقف نمی‌کند(!) او مواضع روشنی درباره موضوع انتقال سوخت دارد. پیش از این بارها موضوع انتقال سوخت به روسیه مطرح شده بود و «وطن امروز» در گزارشات متعددی نوشت که در سفر سال گذشته صالحی به مسکو این موضوع مورد تبادل نظر قرار گرفته است اما هر بار، صالحی این موضوع را بشدت تکذیب می‌کرد و حتی در چند نوبت او این تکذیبیه‌ها را در تلویزیون و در مقابل دیدگان مردم گفت.
با این حال اما دیروز و در موعد اجرای تعهدات ایران در برجام، او واقعیت را گفت و واقعیت همانی بود که پیش از این منتقدان به مردم گفته بودند! او دیروز درباره نحوه اجرای تعهد ایران برای انتقال اورانیوم غنی‌شده خود به خارج از کشور گفت: موضوع دیگر تبادل سوخت با روس‌هاست که انجام خواهیم داد البته تقریباً عمده مراحلش را پشت سر گذاشته‌ایم و در ازای سوخت غنی شده، مواد اولیه اورانیوم طبیعی خواهیم گرفت که این گام و امتیاز بسیار بزرگی برای جمهوری اسلامی ایران است. رئیس سازمان انرژی اتمی اضافه کرد: با این اقدامات عملاً وارد عرصه کلوب هسته‌ای شده‌ایم؛ از این منظر که می‌توانیم فرآورده غنی‌شده اورانیوم را صادر و ما به‌ازای آن، مواد اولیه دریافت کنیم. وی گفت: البته ابتدا حساب و کتاب ارزی‌اش مطرح بود، اما ترجیح دادیم مواد اولیه بگیریم.
http://www.vatanemrooz.ir/newspaper/page/1727/2/147380/0
ش.د9404203