بحران سياسي در عراق وارد مرحله حساس و خطرناكي شده و اين كشور را روي لبه تيغي قرار داده كه در صورت تشديد مي‌تواند تبعاتي غير‌قابل پيش‌بيني از جمله تجزيه را در پي داشته باشد. تداوم شكاف سياسي علاوه بر قدرت‌يابي دوباره تكفيري‌ها، زمينه افزايش نفوذ خارجي در عراق را هموار مي‌كند.
به گفته مقامات عراقي و آمريكايي قرار است به زودي عمليات بزرگي براي آزادسازي موصل، مركز خلافت خودخوانده داعش آغاز شود ولي بحران سياسي و شدت‌يابي درگيري‌هاي سياسي در بغداد نه تنها چشم‌انداز جنگ با داعش را تيره و تار مي‌كند بلكه مي‌تواند به اوج‌گيري اختلافات و حتي تجزيه عراق منجر شود. فساد و ناكار‌آمدي در دولت، اعتراضات گسترده مردمي را برانگيخته، كابينه جديد دولت پشت سد پارلمان متوقف شده و مشكلات جديدي را پيش‌روي رهبراي عراقي ايجاد كرده است.
حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق پس از اعتراضات گسترده مردمي سپتامبر 2015 براي مقابله با فساد در دولت، اصلاحاتي را شروع كرد تا بتواند اوضاع آشفته سياسي را تا حدي دگرگون كند و از بار فشارها و اعتراضات مردمي بكاهد. او هرچند با بركناري برخي وزرا و معاونان خود اقداماتي انجام داد ولي فساد در بدنه دولت به قدري گسترده بود كه مردم را راضي نكرد و موج جديد اعتراضات در بغداد، پايتخت عراق و شهرهاي ديگر شروع شد.
در نهايت العبادي تحت فشار برخي جريان‌هاي سياسي از جمله جريان صدر با رايزني ساير احزاب، كابينه جديدي متشكل از افراد تكنوكرات را به پارلمان معرفي كرد ولي مخالفت پارلمان با كابينه جديد دوباره مردم را به خيابان‌ها كشاند تا جايي كه اين بار به كمتر از استعفاي رؤساي قواي سه‌گانه و اصلاحات بنيادين در دولت راضي نمي‌شوند. درخواست نمايندگان پارلمان براي تشكيل كابينه حزبي و فرقه‌اي به جاي دولت تكنوكرات، جريان‌هاي شيعي عراق را نگران كرده و مقتدي صدر با خروج وزرايش از كابينه العبادي هشدار داد كه در كابينه آينده شركت نمي‌كند. همچنين با بركناري سليم الجبوري، رئيس پارلمان توسط نمايندگان بحران سياسي عراق وارد فاز جديدي شده است.
بحران كنوني در مسئله تغييركابينه عراق در حالي همچنان ادامه دارد كه العبادي بار ديگر تلويحاً اعلام كرده كه حاضر به مذاكره با فراكسيون‌ها براي حل و فصل مسئله پيش آمده است و مي‌گويد براي حل اين مشكل چهره‌ها و گزينه‌هاي زيادي هستند كه مي‌توانند در ليست كابينه جايگزين شوند. با وجود تلاش‌ها و طرح‌هاي العبادي و فواد معصوم، رئيس‌جمهور عراق براي خروج از بحران سياسي كشور، با اين حال برخي جريان‌هاي سياسي همچنان به تداوم تنش در عراق كمك مي‌كنند. بروز بحران و شكاف در ساختار سياسي عراق مي‌تواند قطار اصلاحات را از ريل خارج كرده و چالش‌هاي جدي و جبران‌ناپذيري را به عراق تحميل كند.
بحران سياسي به نفع داعش
به نظر مي‌رسد بحران سياسي در عراق بيش از همه به نفع تكفيري‌هاي داعش است كه مي‌توانند از فرصت به وجود آمده براي پيشروي‌هاي دوباره خود بهره بگيرند. داعش در ماه‌هاي اخير بسياري از مناطق تحت كنترل خود را از دست داده و با تضعيف روحيه نيروهاي خود در لاك دفاعي فرو رفته ولي شكاف سياسي در عراق مي‌تواند بار ديگر آن را براي پيشروي‌هاي جديد جري‌تر كند. اين بحران تهديدي براي تضعيف نهادهاي دولتي و روحيه وحدت ملي است آن هم در زماني كه بايد همه تلاش‌ها به جنگ عليه داعش، اجراي اصلاحات، احياي اقتصاد و بازگرداندن نشاط به عملكرد دولت متمركز باشد.
خطر تجزيه در بيخ گوش
خطر ديگري كه براي عراق نگران‌كننده است احتمال تجزيه اين كشور است. آمريكا و متحدانش در سال‌هاي اخير در خفا تلاش‌هاي زيادي انجام داده‌اند تا تجزيه عراق را عملي كنند و طرح‌هاي آمريكايي مثل تشكيل گارد ملي عراق متشكل از عشاير سني در مقابل نيروهاي حشدالشعبي (نيروهاي بسيج مردمي) طرح كنگره آمريكا براي مسلح كردن كردها بدون رضايت دولت مركزي بغداد خواب‌هايي است كه خارجي‌ها براي تجزيه عراق ديده‌اند.
در اين ميان براي مقابله با چنين طرح‌ها و توطئه‌هايي جريان‌هاي سياسي اين كشور نيازمند وحدت و همدلي هستند تا اين دسيسه‌ها را خنثي كنند ولي تشديد بحران و بن‌بست سياسي در عراق به‌ناچار طرف‌هاي خارجي را به اين جمع‌بندي مي‌رساند كه به بهانه جلوگيري از شكاف‌هاي بيشتر برنامه تجزيه عراق را پيش ببرند. اخبار غير‌رسمي اعلام شده از تلاش‌هاي اخير آمريكا و عربستان براي روي كار آوردن افراد همسو با خود در رأس وزارتخانه‌هاي مهمي چون «نفت و وزارت خارجه» از اهداف مخفي جبهه غربي- عربي پرده برمي‌دارد.
آمريكا به دنبال فشار بر دولت
برخي مقامات عراقي بارها اعلام كرده‌اند كه آمريكا در مسير اصلاحات عراق كارشكني مي‌كند. اخيراً اياد علاوي، رئيس ائتلاف الوطنيه فاش كرد برخي از كشورها دست به مداخله‌اي براي ناكام گذاشتن طرح اصلاحات واقعي زده‌اند. علاوي گفت واشنگتن در نامه‌اي از وي خواسته تا در دولت جديد همكاري داشته باشد. همچنين مقامات عراقي تأكيد مي‌كنند سفارت آمريكا در بغداد مانع اصلي رسيدن عراق به ثبات است و تلاش مي‌كند با فشار آوردن بر دولت به اصلاحات مطلوب برسد. هرچند مقامات كاخ سفيد در ظاهر حمايت خود را از موجوديت عراق اعلام كرده‌اند ولي آنچه از شواهد و قرائن برمي‌آيد ثبات عراق به نفع واشنگتن، سعودي و رژيم صهيونيستي نيست.
سفر غيرمنتظره وزراي خارجه و دفاع آمريكا به بغداد در روزهاي اخير حاكي از اين است كه آمريكا از طرق مختلف به دنبال افزايش اثرگذاري بر عراق است. هاشم الحبوبي، تحليلگر عراقي درباره سفر مقامات ارشد واشنگتن به عراق مي‌گويد با توجه به اينكه روسيه در پرونده سوريه نقش محوري پيدا كرده و موازنه را به نفع خود تغيير داده است، آمريكا نيز سعي دارد بر تغييرات وزارتي پيش‌روي كابينه العبادي تأثير بگذارد تا كابينه‌اي همسو با واشنگتن روي كار آيد. آمريكا در مسير عمليات آزادسازي شهرهاي عراق از دست داعش كارشكني مي‌كند و به رغم اينكه نيروهاي آمريكايي در عمليات حضور دارند ولي مخالفت آنها با حضور نيروهاي مردمي در آزادسازي شهرها و رساندن تسليحات به تروريست‌ها، جدي بودن واشنگتن در مبارزه با داعش را زير سؤال مي‌برد.
فرصت‌طلبي كردها از بحران سياسي
مقامات اقليم كردستان عراق و شخص مسعود بارزاني، رئيس اين اقليم، پس از يورش داعش به موصل صراحتاً اعلام كرده‌اند قصد برگزاري همه‌پرسي استقلال از عراق را دارند. ادامه تنش‌هاي سياسي در دولت مركزي مي‌تواند با تضعيف دولت مركزي زمينه لازم را براي اجراي اين سناريوي كردها فراهم كند. ناگفته نماند كردها حمايت تلويحي بين‌المللي (رژيم صهيونيستي، عربستان و برخي مقامات آمريكايي) براي پيشبرد چنين برنامه‌اي را پشت سر خود دارند.
اصرار جريان‌هاي سياسي شيعي به تشكيل كابينه تكنوكرات و سهم خواهي ساير جريان‌هاي سياسي با تشكيل كابينه حزبي و فرقه‌اي دو طرف را رودرروي يكديگر قرار داده است. بنابراين به باور ناظران، بسيار سخت است كه چشم‌اندازي مثبت براي اجرايي شدن اصلاحات العبادي در عراق در نظر گرفت و اعمال اين اصلاحات در نظام سياسي عراق با موانع جدي مواجه خواهد شد. به نظر مي‌آيد اگر همه طيف‌هاي سياسي عراق خويشتنداري از خود نشان ندهند و اجازه ندهند كه نخست وزير برنامه‌هاي خود را محقق كند، يك خطر جدي آينده عراق را تهديد مي‌كند و موجب مي‌شود نوعي خلاً سياسي، پارلماني و امنيتي در عراق به‌وجود بيايد.
http://javanonline.ir/fa/news/779890
ش.د9500038