(روزنامه اطلاعات ـ 1395/02/26 ـ شماره 26439 ـ صفحه 12)
استعفاي ناگهاني نخست‌وزير نشانه چيست؟
** ساختار سياسي ترکيه در حقيقت از يک سري فرآيند‌هاي پيچيده اي تبعيت مي‌کند که اين ساختار‌ها تحت تاثير مولفه‌هايي همچون قوميت، مذهب و نقش متغير‌هاي فرامنطقه‌اي و منطقهاي هستند. عملکرد مثبت آقاي اردوغان يا حزب عدالت و توسعه ترکيه سبب شده در طول سال‌هاي 2000 به بعد اين حزب از مقبوليت و مشروعيت بالايي برخوردار شود و دوران شکنندگي ساختار‌هاي دولت‌هاي بي ثبات را پشت سر بگذراند. در اين شرايط در ابتدا عملکرد مثبت اقتصادي و حمايت از عملگرايي اقتصادي سبب شد حزب عدالت و توسعه به يک انسجام دست پيدا کند و اهداف خود را پبش ببرد. در بحث سياست خارجي و داخلي و نوع تعامل با گروه‌هاي مخالف و حتي اقليت‌ها منجر به تدوين برنامه‌هاي راهبردي شد که در عمل هر چه جلوتر مي آييم آسيب پذيري‌هاي اين هدف گذاري‌ها و انسجام تا حدودي دچار خدشه مي شود.
* چه دلايلي باعث شد حزب عدالت و توسعه رفته رفته مقبوليت خود را از دست بدهد؟
** بعد از تحولات بيداري اسلامي يا تحولات جهان عرب نوک پيکان تهاجم‌ها و چالش‌هاي برنامه‌هاي حزب عدالت و توسعه در عرصه‌هاي داخلي و منطقه اي افزايش پيدا کرد. در عرصه‌هاي داخلي تقابل با سکولارها، تلاش براي محدودسازي روزنامه نگاران، جريان‌هاي آزاد انديشه و به چالش کشيدن نحوه تعامل با کردها خود به خود ضريب امنيتي جامعه ترکيه را هدف قرار داد. در بحث‌هاي فرامنطقه اي حمايت‌هاي بي حد از اخوان گرايي در مصر تا ساير اقصي نقاط جهان، نحوه مداخله در سوريه و اظهار نظرهاي بسيار قاطع و کليدي براي تغيير رژيم بدون توجه به زير بناهاي فکري و اجتماعي جامعه سوريه و حتي نقش مداخله گرها از مواردي است که چالش‌هاي ترکيه را افزايش داد. ترکيه‌اي که با شعار به صفر رساندن مشکلات با همسايگان وارد ميدان شده بود خود به خود بعد از سال‌هاي 2011 و 2012 امروز با اکثر کشورهاي پيرامون خودش دچار مشکل شده است. مشکلاتي که از روسيه گرفته تا به ايران، لبنان، عراق، سوريه، مصر ختم مي شود.
* نقش اردوغان در مورد کاهش مقبوليت حزب عدالت و توسعه چيست؟
** من شخصا بر اين باور هستم که اردوغان عملگراي بزرگي در عرصه‌هاي اقتصادي در جامعه ترکيه بوده و توانسته نظر اکثر مردم ترکيه به خودش را جلب کند. اما خطاهاي بزرگي که در طي سال‌هاي اخير انجام داده است رفته رفته صدمات بسيار به وجهه و جايگاه اردوغان و هم حزب عدالت و توسعه وارد مي کند. آن چيزي که ما از انتخابات سال گذشته تا حدودي شاهدش هستيم ايجاد شکاف در بين حزب عدالت و توسعه و به نوعي ريزش‌هايي در درون حزب عدالت و توسعه به رهبري عبدالله گل بوديم چه آنکه اين فرآيند با جانشيني داود اوغلو تداوم پيدا کرد اما اين تداوم تجربه خوبي براي انتظارات تحليلگران نبوده است.
* استعفاي داود اوغلو چه تاثيري بر ادامه فعاليت حزب عدالت و توسعه خواهد گذاشت؟
** اگرچه حزب عدالت و توسعه توانسته با امنيتي‌کردن فضاي ترکيه انتخابات پارلمان را ببرد و پيروز انتخابات باشد اما چالش‌هاي جدي پيش روي خود دارد و به گونه‌اي که بايد بگوييم فضاي جامعه ترکيه را به خصوص در بحث قوميتي تشديد مي‌کند. من شخصا اعتقاد دارم که داود اوغلو چه به واسطه ناکارآمدي در تحقق انديشه‌ها و اهداف و چه به واسطه اختلاف با اردوغان کناره‌گيري کرده باشد، بايد بگوييم حزب عدالت و توسعه وارد يک پيچ تاريخي شده که در اين پيچ تاريخي سرنوشت آينده حزب عدالت و توسعه رقم خواهد خورد.
* تغيير ساختار سياسي از پارلماني به رياستي با توجه به مخالفت‌هايي که در درون جامعه ترکيه وجود دارد، مي‌تواند به صورت موفقيت آميز پياده شود؟
** در شرايطي که مخالفت‌ها و ناامني داخلي، کاهش سرمايه، کاهش توريسم کاهش درآمد سرمايه گذاران در بخش خدماتي ترکيه، تحريم‌ها که روز به روز اقتصاد اين کشور را نحيف تر مي کند، افزوده شدن يک محور جديد تحت عنوان موافقين تغيير ساختار از پارلماني به رياستي و مخالفين آن مي تواند اين جايگاه را آسيب پذيرتر کند، طبيعتا دشواري‌ها هم بيشتر خواهد شد. اردوغان بايد به عنوان يک سياستمدار واقع گرا به اين فکر کند تغيير ساختار شايد در شرايط فعلي اولويت ترکيه نباشد و انجام دادن اين کار مي تواند هزينه‌هاي بسيار گزافي را متوجه او حزيش و دولت ترکيه کند.
از سويي، اردوغان با حذف داود اوغلو در آستانه فصل جديدي از سياست‌هاي داخلي و خارجي است و شکل طبيعي به سمت نوعي افراط به پيش خواهد رفت تا کاستي‌ها و شکنندگي‌هاي داخلي و سياست خارجي را جبران کند بايد ديد پلان B آمريکا براي ترکيه چيست؟در همين رابطه،هادي محمدي در خبرگزاري فارس نوشت،22 ماه مي کنگره حزب عدالت توسعه نشست اضطراري براي تعيين رئيس حزبي خود را برگزار مي‌کند که پيشاپيش داود اوغلو رئيس فعلي حزب، عدم تمايل خود براي کانديداتوري را اعلام کرده که کاملاً روشن است که اردوغان با داشتن دوسوم رأي حزبي و کنگره و شوراي اجرايي حزب که تمام تصميمات اساسي در آنجا گرفته مي‌شود، نگران نيست و به نظر مي رسد داماد خود را که وزير انرژي است جايگزين خواهد کرد.
گفته مي‌شود که دليل اين استعفاي اجباري، اختلاف‌نظرهاي کلان در اداره کشور است و داود اوغلو با نظام رياستي به‌جاي پارلمان مخالف است، چراکه اختيارات خود را از دست مي‌دهد. آمريکايي‌ها هم که حامي داود اوغلو هستند وي را ليبرال و هم‌سو با خود مي‌دانند و حذف وي را مانع جديدي از روابط آمريکا و ترکيه در مورد مبارزه با داعش تفسير مي‌کنند.
داود اوغلو که از اعضاي قديمي حزب «آ.ک» است ويترين مذاکره با اتحاديه اروپا و غرب و رژيم صهيونيستي است و براي اقتصاد ترکيه در دوره بحران‌هاي اقتصادي براي خود نقش ثبت کرده است. داود اوغلو خيلي سريع در درون حزب رشد و پلکان قدرت را نيز با شتاب طي کرده و عملاً سياست خارجي و سياست‌هاي امنيتي ترکيه را به‌شدت تحت‌تأثير قرار داده است. اگر اردوغان را نماد يک اخواني کلاسيک و سنتي بدانيم، داود اوغلو قبل از اينکه اخواني باشد، يک مسلمان ليبرال است که خود را با قواعد سياست‌ورزي و قدرت در ادبيات غربي ـ صهيونيستي هم ساز کرده است و آن را نوعي پراگماتيسم حزبي و سياسي قلمداد مي‌کند.
سال‌ها قبل نيز داود اوغلو در درون حزب، منطق کسب قدرت حزب در صحنه سياسي ترکيه را در نزديک شدن به رژيم صهيونيستي و لابي‌‌هاي صهيونيستي در آمريکا و غرب مي‌دانست و خود او مسئول اين کار در ساختار حزبي شد و يک حزب اسلام‌گرا بود که توانست نه‌تنها رضايت غرب براي تصدي حکومت در ترکيه را کسب کند، بلکه تغيير در روح قدرت و کنار زدن نظاميان در جايگاه سنتي آنها را نيز کسب کرد. آنچه از سياست منطقهاي ترکيه در افکار عمومي و رسانه‌ها و جهان در حداقل 5 سال گذشته منعکس شده، حاصل دکترين داود اوغلو در سياست خارجي است.
اردوغان تا آنجا که داود اوغلو و ديگر عناصر حزبي به حزب و رهبري نمادين وي در قدرت خدمت کنند، قابل‌قبول و تأييد خواهند بود، ولي اگر يک کودتاي حزبي و سياسي در بين باشد، به‌سرعت با آن برخورد مي‌کند.داستان جدايي و طلاق اردوغان و فتح‌اله گولن (غرب‌گرا) در همين چهارچوب است و داود اوغلو نيز با بيشتر رويکردهاي گولن، موتفق است. مسئله اصلي اين است که آمريکا براي مديريت منطقهاي سياست‌هاي خود، عربستان محور شده و داود اوغلو نيز در مباحث انديشه‌اي عملگراست و سازوکار تکفيري وهابي را در شرايط کنوني به سلفي تکفيري که بنيان اخواني دارد ترجيح مي‌دهد و اساساً به قدرت فکر مي‌کند و غرب و انديشه‌هاي حزبي و اخواني را در اولويت بعدي مي‌داند.
به همين دليل او پيشران و نقطه اتکاي سياست‌هاي آمريکايي ـ اسرائيلي در ترکيه و شريک جديد براي آل سعود و محمد بن سلمان به شمار مي‌رود. آل‌سعود به همان منطق که با مرسي اخواني و به‌شرط تبعيت و همراهي با عربستان کار کرد، امروز حاضراست در يک کودتاي سفيد در ترکيه با اوغلو هم، شراکت يک‌طرفه‌اي داشته باشد و در قمار نقش‌آفريني براي سياست‌هاي منطقهاي آمريکا، دچار سکته و ناتواني نشوند.آنچه اردوغان را اين‌گونه ناچار کرد تا پرونده حزبي و حکومتي داود اوغلو را ببندد، نگراني وي از داود اوغلو، براي يک کودتاي سياسي وهابي ـ آمريکايي و صهيونيستي بود که رويکردهاي سنتي ـ اخواني در ترکيه را به مرزهاي ويراني نزديک مي‌کرد.
امروز فرزند فيصل سعودي با عامير رور، مسئول سابق اطلاعاتي اسرائيل به منطقهاي نوين و بزرگي از هم‌گرايي رسيده‌اند و همان ادبيات پرز در آغاز دهه نود را سر داده‌اند که در کتاب «خاورميانه زير آفتاب» به يک طرح اقتصادي مشترک و راهبردي بين اسرائيل و کشورهاي عربي پرداخته است.
تکنولوژي اسرائيلي و دلارهاي عربي و يک هژموني منطقهاي، خلاصه اين کتاب راهبرديست که امروز در حال نظام‌سازي منطقهاي است. ترکيه اردوغان نمي‌تواند خود را دنباله‌اي از وهابيت آل‌سعود در نظم اسرائيلي ـ سعودي تعريف کند و لذا داود اوغلو که نظريه‌پرداز سياست‌هاي عمل‌گرايانه و هم‌سو با آل‌سعود است نمي‌تواند در نخست‌وزيري و رهبري حزب بماند. اردوغان براي ترکيه جايگاه حداقلي موازي و همتراز عربستان را جست‌وجو مي‌کند و نظم اسرائيلي ـ سعودي ـ آمريکايي براي منطقه، ترکيه را به بازيگر دست‌دوم تبديل مي‌کند. گزارش درون‌حزبي عدالت و توسعه، داود اوغلو را به خيانت متهم کرده که ناظر به اختلاف‌نظرهاي مطرح‌شده نيست. حتي اگر اردوغان را به ديکتاتوري و حکومت خانوادگي و هر اتهام ديگري توصيف کنند، وي به يک امپراتوري اخواني فکر مي‌کند و مناسبات با ديگر کشورها، مانند اسرائيل و عربستان را در اين چهارچوب قبول دارد.
داوود اوغلو، کناره‌گيري يا برکناري؟
احمد داود اوغلو در حالي از رهبري حزب حاکم کنار رفته است که گفته مي‌شود چه‌بسا وي به قدرتمندترين مخالفان اردوغان تبديل شده و او را به‌طور جدي در معرض تهديد قرار دهد.به گزارش تسنيم به نقل از پايگاه خبري المناراحمد داود اوغلو به‌آرامي در يک کنفرانس خبري مسالمت آميز از رياست حزب حاکم عدالت و توسعه کناره گيري و از توضيح در مورد هرگونه اختلاف با رجب طيب اردوغان خودداري کرد و گفت: بار ديگر براي رياست اين حزب نامزد نخواهد شد.
اين مرد از بالاترين کرسي حزبي ترکيه پايين آمد و آماده کنار رفتن از عالي‌ترين کرسي اجرايي يا همان نخست وزيري است زيرا پس از 34 سال که در پست نخست وزيري ترکيه داراي اختيارات گسترده‌اي بوده ، اردوغان در تلاش است از طريق تغيير نظام حاکم از پارلماني به رياست جمهوري اين اختيارات را سلب کرده و به اين ترتيب رؤياي خود براي زنده کردن امپراتوري عثماني را تحقق بخشد.
پايان راه مشارکت اوغلو و اردوغان
با کنار رفتن اوغلو راهي که شبيه مشارکت او با اردوغان بود به پايان رسيد آن هم در شرايطي که اردوغان به‌دليل تغيير ديدگاههاي خود ، دشمني‌هاي داخلي و خارجي را به دست خود رقم زد.در داخل ترکيه نه گروه اسلام‌گراي فتح‌الله گولن از اسلام اردوغان رضايت دارد و نه ترکهايي که به‌دنبال آزادي هستند از او راضي هستند.در سطح حزبي نيز اردوغان دشمن حزب جمهوري است که با نظام رياست جمهوري مخالف است به‌اضافه اينکه اردوغان دشمن سرسخت حزب «جنبش ملي‌گرايي» و دشمن حزب ملتهاي دموکراتيک کُرد است.در خارج نيز اردوغان خود را در برابر اروپا يک اسلام‌گراي ميانه‌رو نشان مي‌دهد زيرا مايل است از اين راه کاري کند که ترکيه بتواند به اتحاديه اروپا ملحق شود، حال آنکه با مصر اخواني همراه بوده و مايل است ميراث حسن البناء مبني بر بازيافتن خلافت اسلامي و امپراتوري عثماني را زنده کند و در قبال سوريه نيز به‌دنبال توسعه طلبي است و با اسرائيل نيز در سال 2010 توافقنامه‌اي را براي حمايت ترکيه امضا کرد.
مشکلات ترکيه زاييده تفکرات و عملکرد اردوغان است
به هر حال هزينه مشکلات داخلي و خارجي ترکيه حاصل سياست‌هاي منفعل و غيرمسئولانه‌اي است که با شخصيت اردوغان که فکر و عقيده و زياده خواهي‌هاي عثماني را در سر دارد، گره خورده است.روزي که حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلماني پاييز 2015 پيروزي را از آن خود کرد، نتايج آن بر خلاف انتظارات و پيش‌بيني‌ها بود و در واقع اين پيروزي حاصل سرمايه‌گذاري اردوغان بر اوضاع متشنج امنيتي و بالا بردن پرچم مبارزه با [به‌زعم خود] «تروريسم کُردي» در جنوب و در نقاط مرزي با سوريه بوده است.
برملا شدن اختلافات اوغلو و اردوغان
در اين شرايط تعيين اوغلو به‌عنوان رئيس حزب حاکم و نخست وزير کشور با وجود اختلافات ريشه‌اي او با اردوغان در خصوص اختيارات، انجام گرفت.اما شرايط صحنه نبرد سياسي در نهايت خود را تحميل کرد به اين ترتيب که اوغلو با رويکردهاي اردوغان مبني بر اصلاح قانون اساسي و تغيير ساختار حکومتي از پارلماني به رياست جمهوري از در مخالفت در آمد.اردوغان از زماني که به رياست جمهوري رسيد، رويکردهاي امپراتوري عثماني را در پيش گرفت.اين رويکردها در ساخت قصر باشکوه براي خود نمود يافت و پس از آن نيز اردوغان به تروريسم فکري و سياسي و امنيتي و سرکوب آزادي‌ها و بستن دهان‌ها متوسل شد و اتهامات زيادي به ملت خود وارد آورد تا جايي که تا متهم کردن آنان به خيانت پيش رفت که اين رويکردها شايسته رئيس جمهوري يک کشور نيست و به مردمش گفت: يا من يا هرج‌و‌مرج و تروريسم.
تأثير منفي اقدامات اردوغان بر ملت ترکيه
اردوغان آنچه را گفت ، اجرا کرد به‌گونه‌اي که اين اقدامات تأثير منفي بر مردم ترکيه بر جا گذاشت حال آنکه آنان به‌دنبال ادامه دموکراسي پارلماني و تضمين آزادي‌ها و توسعه آن بودند و اين مشخصاتي است که ترکيه را شايسته پيوستن به اتحاديه اروپا مي‌کند.در اين ميان احمد داود اوغلو از همان جبهه‌اي است که در حزب عدالت و توسعه عليه اردوغان هستند.
اردوغان که رؤياها و زياده‌خواهي‌هاي زيادي در سر داشت، امروز از اينجا مانده و از آنجا رانده شده است آن هم در شرايطي که تروريسم به داخل ترکيه و به قلب آن راه يافته است و از سوي ديگر گفته مي‌شود ارتش در فواصل زماني مختلف در تکاپوي مهار جنون سلطنت و در اقدامي شبيه آماده‌باش به فکر کنترل اين خطر عليه کشور است.به‌عبارت بهتر آتش داغ سياسي در ترکيه با تنور داغ امنيتي همزمان شده است به اين معني که گفته مي‌شود جانشين اوغلو يکي از نزديکان اردوغان خواهد بود و از سوي ديگر معلوم نيست سرنوشت اوغلو به کجا ختم خواهد شد آن هم در شرايطي که وي چند روز پيش و پس از آنکه نزديکان رئيس جمهور وي را به توطئه متهم کردند، با اردوغان ديدار کرد.
اظهارات صريح اوغلو در دفاع از خود
در اين ميان تمامي حرکات اوغلو زير نظر گرفته شده و يک گزارشي شبيه گزارش اطلاعاتي در اين خصوص ارائه شد تا جايي که وي در برابر فراکسيون پارلماني حزب عدالت و توسعه گفت: از کسي جز خدا نمي‌ترسم و به چيزهايي که در مورد من نوشته و گفته مي‌شود اهميتي نمي‌دهم و آماده کناره گيري از پست خود هستم و آماده‌ام خود را در راه حفظ انسجام حزب فدا کنم.مضمون اين گزارش براي آينده اوغلو و اتحاد حزب حاکم خطرناک است زيرا در آن آمده است اوغلو به دو شرطي که اردوغان براي تحويل رياست حزب حاکم اعلام کرده بود، پايبند نماند.اين دو شرط عبارتند از تأييد نظام رياست جمهوري و خودداري از همکاري با غرب که به‌دنبال سرنگوني اردوغان است.
همچنين در اين گزارش، نخست وزير مسئول وخامت مديريت پرونده سوريه معرفي شده و به کوتاهي در قبال پرونده کُردها و تباني با گروه فتح‌الله گولن متهم شده است.در اين گزارش همچنين اين سؤال مطرح شده است که چرا اوغلو چند ماه پس از ديدار اردوغان با باراک اوباما درخواست ملاقات با وي را مطرح کرد؟همچنين بر اساس اين گزارش آنچه بين اردوغان و اوغلو جريان دارد نه يک رقابت سياسي بلکه جنگ است به‌اضافه اينکه نخست وزير به توطئه با غرب براي سرنگوني اردوغان و کودتا عليه او متهم شده است.
با اين توصيف‌ها اردوغان که بيش از 10 سال متصدي پست نخست وزيري بود و در سال 2014 به رياست جمهوري رسيد، از نگاه منتقدانش با افزايش سن و سال بيش از پيش خودکامه شده و در تلاش براي در دست گرفتن تمامي امور کشور است و اوست که در فواصل زماني مختلف رياست نشست شوراي وزيران را در قصر خود به دست مي‌گيرد، به‌اضافه اينکه تلاش دارد اعضاي کميته اجرايي حزب عدالت و توسعه متشکل از متحدان او باشند.
اين خودخواهي پادشاهي، ارتش را با گذشت زمان تحريک کرده و در اين شرايط شورش وارثان آتاتورک تحت سرپرستي ارتش بعيد نيست.به‌گفته مشاوران رياست جمهوري ترکيه، اوغلو، رهبري که از حزب حاکم کنار رفته است، براي آينده اردوغان بيشترين خطر را دارد زيرا وي به‌دنبال فراهم کردن فضاي سياسي براي خود به‌ضرر اردوغان است و چه‌بسا در صدد ائتلاف با تيم عبدالله گل رئيس جمهوري سابق ترکيه باشد؛ کسي که پيش از هر کس بهاي زياده خواهي‌هاي اردوغان را پرداخت و به اين ترتيب اوغلو به قوي‌ترين مخالفان اردوغان تبديل مي‌شود.
خطر بحران در روابط ترکيه-اروپا
يک روزنامه آلماني روابط بين ترکيه و اروپا را در سايه کناره گيري "داود اوغلو" در معرض خطر ارزيابي کرد.روزنامه "راينيشن پست" آلمان از بحران در روابط ترکيه با اتحاديه اروپا در سايه کناره گيري "احمد داود اوغلو" از نخست وزيري اين کشور خبر داده و با اشاره به بخشي از سخنراني اخير رجب طيب اردوغان، رئيس جمهوري ترکيه خطاب به اروپا مبني بر اينکه با هر کسي که مي‌خواهيد توافق کنيد اين گونه سخن گفتن را توهين ارزيابي کرده و نه تنها توافق پناهندگان اتحاديه اروپا با ترکيه بلکه روابط اين اتحاديه با آنکارا را در معرض خطر دانسته و نوشت: اردوغان همه چيز را زير سوال مي‌برد.
در ادامه اين مطلب آمده است، مرد قدرتمند در آنکارا هيچ فرصتي را از دست نمي دهد. به محض اينکه وي از شر نخست وزير خود خلاص مي شود برنامه بعدي را در دستور کار قرار مي‌دهد.اردوغان اخيرا در تجمعي در استانبول تاکيد کرد، هر چه سريع تر حالا بايد قانون اساسي تغيير يافته و يک سيستم رياست جمهوري معرفي شود. قانون اساسي جديد ترکيه شرايطي رافراهم مي سازد که اردوغان بتواند قدرت خود را حفظ و گسترده تر کند.نويسنده در ادامه به ليست طولاني اختلاف نظرهاي اردوغان و داود اوغلو در ماه‌هاي گذشته اشاره کرده و نوشت: داود اوغلو بعد از ازدست دادن اکثريت مطلق در انتخابات ژوئن 2015 براي ساختن يک ائتلاف تلاش کرد. اما اردوغان نخواست قدرت را تقسيم کند و انتخابات مجدد را اجرا کرد.
داود اوغلو همچنين آشکارا به روند تعقيب و مجازات منتقدان دولت انتقاد وارد مي کرد و مي‌خواست روند صلح با کردها را دوباره زنده کند، اما اردوغان از اين امر جلوگيري به عمل مي آورد.در حالي که اردوغان بر روند رويارويي تاکيد داشت داود اوغلو به دنبال توافق بود. براي سياستمداران اروپايي مانند آنگلا مرکل، داود اوغلو يک شريک گفتگوي دوست داشتني و ارجح در آنکارا بود.همچنين در واشنگتن داوود اوغلو به عنوان يک سياستمدار ميانه رو در ترکيه مطرح بود و اين مسئله نخست وزير ترکيه را در چشم رسانه‌هاي نزديک به دولت به عنوان يک خائن مطرح مي کرد.حالا اردوغان ميراث سياسي داود اغلو را بر مي چيند.
وي اصلاحات توافق شده با اتحاديه اروپا در زمينه قوانين مبارزه با تروريسم خود را شديدا رد مي کند. تغيير قوانين ضد تروريسم از جمله شروطي است که آنکارا بايد براي لغو صدور ويزا براي شهروندان اين کشور برآورده کند. تسهيل صدور ويزا هم از شرايط توافق ترکيه با اروپا در مسئله پناهندگان است که بدون برآورده شدن اين شرط ترکيه ديگر هيچ پناهنده اي را از اروپا بر نمي گرداند.به اين ترتيب حالا اساس توافق اروپا و ترکيه در مسئله پناهندگان در معرض خطر قرار مي گيرد. ادامه دارد...
ش.د9500177