(روزنامه ابتكار – 1395/02/19– شماره 3422 – صفحه 19)
رئیس سازمان و اسناد کتابخانه ملی تاکید کرد: نوع رویکردِ امروز در سازمان اسناد مناسب نیست، بلکه باید کارکردّ آن از کاغذی به دیجیتالی و الکترونیکی تبدیل شود.
به گزارش ایسنا، رضا صالحی امیری صبح روز شنبه 18 اردیبهشت ماه در مراسم روز «اسناد ملی و میراث مکتوب» که در ساختمان مرکز آرشیو ملی ایران برگزار شد، گفت: امروز که با نام روز اسناد ملی است، شرایط در این زمینه مناسب نیست و نوع رویکرد در این سازمان که متاسفانه هنوز کاغذی، فیزیکی و چهره به چهره است، باید به الکترونیکی تبدیل شود تا از همه کشور به راحتی به اسناد دسترسی داشته باشند. وی مهمترین ویژگی آرشیویست‌ها در جامعه را امانت‌داری آن‌ها دانست و افزود: علاوه بر انتقال امانت‌های مردم به نسل‌های آینده، دلسوزی این افراد، انگیزه و روشنگری آن‌ها در بخش‌های مختلف تاریخ از مهمترین خصوصیات آرشیویست‌هاست که باید به آن‌ها توجه داشت. او با بیان اینکه ما نمی‌توانیم بدون داشتن چنین ظرفیت‌هایی (آرشیویست‌ها) اسناد و بناهای تاریخی را به نسل‌های بعد منتقل کنیم، اضافه کرد: مجموعه آرشیویست به دنبال معرفت‌خواهی و توسعه فرهنگ در کشور است تا آیندگان از تاریخ درس بگیرند.
باید یک برنامه آینده‌نگر در حوزه اسناد تدوین شود
صالحی امیری با تاکید بر اینکه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، یک برنامه هشتگانه به عنوان رئوس اصلی کار آغاز کرده است، افزود: قصد داریم سازمان را از نقطه‌ای که در آن قرار دارد به یک نقطه هدف برسانیم. به همین دلیل نیازمند تدوین یک برنامه آینده‌نگر هستیم. وی همچنین با اشاره به لزوم بازنگری جایگاه سازمان اسناد در سطح ملی با هدف بالاتر رفتن سطح آن، توضیح داد: آنچه که امروز فکر می‌کنیم و می‌بینیم این است که این سازمان در جایگاه خود نیست، هرچند همتایان این سازمان، در کشورهای دیگر، مرکز پرجنب و جوش و حضور فعالان و فرهیختگان است. بنابراین معتقدم نیازمند یک رویکرد دوسویه در کشور هستیم تا بتوانیم سازمان را به جایگاه موثر خود برسانیم. معاون رئیس جمهوری با بیان اینکه سازمان اسناد در تلاش است تا بار دیگر در ذهنیت مسئولان کشوری بازنمایی شود، تاکید کرد: آرشیو ملی باید به عنوان مخازن ارزشمند ملی در یک جایگاه ملی دیده شود. همچنین ما باید آرشیو ملی را با مخاطبانش در وضعیت بهتری نگه داشته و ارتقاء دهیم.
او درباره‌ی لزوم برنامه‌ریزی برای آینده‌ی این سازمان نیز اظهار کرد با برآورد حدود 100 میلیارد تومان این سازمان باید در یک برنامه پنج ساله، سطح منابع خود را به 20 درصد برساند، تا پژوهشگران و مخاطبان در داخل و خارج از کشور بتوانند با سهولت تمام به منابع دسترسی داشته باشند. بودجه‌ی سال 95 سازمان اسناد توسط سازمان مدیریت تصویب شده و ما قصد داریم براین اساس حرکتی اساسی داشته باشیم، به نحوی که تا پایان امسال دست‌کم 20 درصد از اسناد کاغذی را دیجیتالی کنیم، این درصد نُرم جهانی است که امیدوارم به آن برسیم. صالحی امیری همچنین به برنامه‌ریزی کارشناسان این مرکز برای تهیه برنامه پنج ساله ششم کشور در حوزه مرکز اسناد اشاره کرد و گفت: این برنامه در حال نهایی شدن است. شورای معاونان آن را در دستور کار دارند و امیدواریم تصویر دقیق‌تری برای پنج سال آینده در این حوزه به دست آوریم.
طرح‌مان متمرکز عمل کردن است، نه جدایی
مشاور رئیس جمهوری در بخش دیگری از صحبت‌هایش مجموعه دستگاه‌ها را مانند قطاری دانست که به یکدیگر چسبیده‌اند، اما به صورت جداگانه تلاش می‌کنند و اظهار کرد: زمانی حرکت این واگن‌ها مفهوم پیدا می‌کند که منظم باشند، بنابراین ما هیچ‌گاه به دنبال جدائی انداختن بین سازمان اسناد نیستیم، بلکه قصد داریم این سازمان را متمرکز‌تر کنیم تا به صورت واحد در جهت اهدافمان حرکت کنیم. وی در ادامه با تاکید بر اینکه مسئولان سازمان اسناد، مجمع اسناد را برگزار می‌کنند تاکید کرد: 15 نهاد اسنادی در کشور داریم که برای برخورد با آن‌ها یا می‌توانیم مناقصه کنیم یا با آن‌ها همگرایی داشته باشیم که جهت‌گیری به سمت همگرایی با آن‌ها تا امروز پاسخ داده است. ما باید دست کم تا پایان سالِ 95 از همگرایی به تبادل با آن‌ها برسیم و در نهایت وارد مرحله اقدام شویم.
نمی‌دانم چند کتابخانه و کتاب در کشور است!
صالحی امیری در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به ناقص بودن آمار در حوزه کتاب و کتابداری گفت: هیچ‌کس در کشور نمی‌داند چند کتابخانه و چه میزان کتاب داریم. در برخی بخش‌های تخصصی هنوز به نتیجه‌گیری و آمار درباره مجموعه‌های کتابخانه‌ای نرسیده‌ایم. ما مجموعه‌های بزرگ متفاوت زیادی در کشور داریم که مانند نخِ تسبیح به یکدیگر پیوسته نیستند، در نتیجه هر کدام شیوه، نرم‌افزار و روش خاص خود را برای کار دارند. او با تاکید بر اینکه در حال حاضر دستورالعمل بررسی میدانی برای به دست آوردن آمار تعداد مجموعه‌ی کتابخانه‌ها، میزان کتاب، کتابدار، نرم‌افزار و استاندارد را در دستور کار داریم، افزود: تلاش می‌کنیم با تولید نرم‌افزار واحد و صدور یک کارت ملی برای کتابخانه‌های سراسر کشور کاری انجام دهیم که هر فرد بتواند با یک کارت به مجموعه کتابخانه‌ها وارد و از هر نقطه کشور به کل منابع دسترسی داشته باشد. مهم است که یک کشور بداند که در مجموعه جغرافیایی خود چند کتابخانه و چند کتابدار دارد.
جای تاسف است که امروز من به عنوان رئیس این سازمان، بگویم از این آمار اطلاعی ندارم، افراد دیگر هم نمی‌دانند. امروز یک واجب قطعی است که این کار انجام شود. وی در ادامه با تاکید بر اینکه به مرور مراجعه به اسناد کاغذی در حال کاسته شدن است، گفت: ما در ساختار جدید باید کاری جدید انجام دهیم. باید در اداراتی مانند پژوهشکده اسناد، ایران‌شناسی و برخی اداره‌های دیگر، بخش‌های کل را به معاونت مجموعه ارتقاء دهیم، چون در آینده زبان اصلی این مجموعه الکترونیکی است. او با تاکید بر اینکه اسناد کاغذی موجود در سازمان اسناد هویت ماست، گفت: آن‌ها را در مخازن نگهداری می‌کنیم اما دسترسی و سرویس‌دهی را الکترونیکی می‌کنیم. ما از نظر ساختاری و بودجه امسال یک بودجه اساسی در مجموعه آی‌تی و فناوری اختصاص داده شد تا این کار با یک استاندارد کامل انجام شود.
ما انبارداریم!
وی مالک اسناد را مردم دانست و گفت: ما فقط امانت‌داریم. یکی از معیارهای ارزیابی باید نحوه خدمات‌دهی باشد، در غیر این صورت ما تبدیل به انبار می‌شویم که این هنر نیست. به جای اینکه اسناد را حبس کنیم، آن‌ها باید آزاد باشند چون هنرِ یک آرشیویست، حبس اسناد نیست. باید امسال شرایطی ایجاد شود تا این هماهنگی اقدام و عمل باشد. برگزاری جلسات و صحبت در جلسه کافی است. باید امسال سال همکاری مشترک برای خدمات‌دهی به ملت باشد. باید دستگاه به دستگاه اوراق و اسناد اسکن شوند. امیدواریم این پروژه زودتر اجرایی شود
توجه به تاریخ شفاهی ضرورت دارد
صالحی امیری با تاکید بر ضرورت توجه به تاریخ شفاهی کشور گفت: معمولا تاریخ و اطلاعات بیشتر در ذهن می‌مانند. بنابراین باید اطلاعات شفاهی را نخست به متن و سپس به اسناد تبدیل کنیم، وگرنه به مرور این اطلاعات در ذهن افراد دفن می‌شود. او سپس به این نکته اشاره کرد که در طول سال‌های گذشته از هیچ‌کدام از تجربه‌های مدیران قبلی در حوزه‌های مختلف استفاده نشده است. مشخص نیست چه میزان از تجربه آن مدیران مکتوب شده است. وی با تاکید بر اینکه ما حتی نتوانستیم تجربه مدیریت حدود چهار دهه مدیران حوزه‌های مختلف را تدوین کنیم، ادامه داد: نقاط قوت و ضعف باید به متن‌هایی برای تدریس تبدیل شوند تا نسل‌های آینده بتوانند از آن استفاده کنند.
تاریخ‌سازی بزرگترین خیانت به کشور است
صالحی امیری همچنین با اشاره به برخی تاریخ‌سازی‌هایی که متاسفانه در این گونه مراکز در دنیا رخ می‌دهد، اشاره کرد و گفت: تاریخ‌سازی بزرگترین خیانت به ملت است. باید تاریخ و تجربیات تاریخی را آن‌طور که هست به آیندگان منتقل کنیم. تاریخ‌سازی امروز بیشتر از گذشته انجام می‌شود. اگر ما تجربیات جنگ و انقلاب را از افرادی مانند سرداران سپاه یا حتی آیت‌الله رفسنجانی یا دیگر سردمداران انقلاب نشنویم و مکتوب نکنیم، در سال‌های آینده باید از سرهنگ‌های پهلوی و سربازان عراقی بشنویم. اگر امروز نتوانیم از زبان بزرگان جنگ و انقلاب و پدیده‌های پس از انقلاب این داستان‌ها را به نسل‌های بعدی منتقل کنیم، قطعا دیگران برای ما تاریخ می‌نویسند. وی در بخش پایانی صحبت‌هایش با اشاره به وجود چهار روایت درباره برجام اظهار کرد: آیندگان کدام روایت را قبول می‌کنند. امروز در قرن 21 که وسایل الکترونیکی و انتقال مفاهیم با پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها وجود دارد برای چنین روایتی با این نوع اغتشاشات مواجه هستیم. در چنین شرایطی نمی‌دانیم که چند سال دیگر چطور برجام روایت می‌شود.
مردم اسناد خانوادگی‌شان را به ما بسپارند
دراین مراسم، شهرام یوسفی‌فر، معاون مرکز اسناد با بیان اینکه آرشیو ملی در حال حاضر یک حالت تک‌بعدی دارد و اسناد دولتی در آن نگهداری می‌شود، بیان کرد: ما منتظریم مردم نیز اسناد خصوصی خود را به ما بسپارند و افتخار داشته باشیم تا اسناد خانوادگی و خصوصی مردم را در آرشیو ملی ایران نگهداری کرده و به عنوان امانت‌دار به نسل‌های آینده بسپاریم. وی اسناد ملی را اسنادی دانست که وجهه ملی دارند، اما ممکن است هنوز به آرشیو ملی راه پیدا نکرده باشند و گفت: روز اسناد ملی و میراث مکتوب یکی از شیرین‌ترین روزهای عمر من و همکارانم در حوزه اسناد است، چون این روز برای ما یک نوع تجدید عهد است.
در جریان کار روزانه بنا به تکرار، بسیاری از این مفاهیم ارزشمند برای‌مان عادت‌واره می‌شوند، بنابراین نیاز داریم که بدانیم مسئولیت‌مان در این زمینه چیست؟ او با تاکید بر اینکه سازمان اسناد ملی متولی این مجموعه است، این سازمان را یکی از مهمترین نهادهای افتخارآمیز کشور دانست که میراث معنوی و فرهنگی ایران در آن قرار دارد و تاکید کرد: باید رُکن اصلی آن را حتی در عرصه بین‌الملل پاس
داشت. این نهاد به عنوان یک مولفه مهم در ارزیابی مواریث و سرمایه‌های دانشی به کار می‌رود. مدتی پیش تعدادی از همکاران‌مان از کتابخانه مونیخ به مرکز اسناد ایران آمده بودند. آن‌ها به کرات از دیدن برخی مواریث ما شگفت‌زده می‌شدند. جایی که ما در آن خدمت می‌کنیم یک گنجینه است. کتابخانه ملی مرکزی دانشی و میراثی است که هر برگ سند و بسیاری از اسناد ما دارای ارزش‌های بسیار والایی هستند.
او با بیان اینکه آرشیو بسیاری از کشورها جدیدالتاسیس است اما در ایران دو میراث قدیم و جدید با سابقه منحصر به فرد وجود دارد، به ارائه توضیحاتی درباره اینکه چرا یک روز را با نام اسناد ملی نامگذاری کرده‌اند، پرداخت و گفت: سند ملی اوراقی است که دارای ارزش‌های محتوایی است و باید حفظ شود.
در برخی اداره‌ها و دستگاه‌ها به دلیل روزمره شدن شیوه اداره زندگی، آن‌ها نمی‌توانند درباره این نوع اسناد تصمیم گیری کنند و قدرت تشخیص‌شان کم می‌شود. در این شرایط دستگاه‌های دولتی با فرسایش، فراموشی و آرشیو کردن برخی از اسناد مواجه می‌شوند، بنابراین جایی مانند سازمان اسناد که متولی شناسایی، جمع‌آوری و انتقال اسناد است در دوره معاصر به مرکزی تبدیل شده که بدون مراجعه به گذشته نمی‌تواند چیزی را تدوین کند. در واقع آن یک امر امکان‌ناپذیر است.
اگر موفق نباشیم، حافظه تاریخی معاصر مخدوش است
این کارشناس، با بیان اینکه آرشیو ملی ایران حافظه تاریخ معاصر مردم کشور را نیز جمع‌آوری کرده است، گفت: این بخش حتی بخشی از حافظه جهانی است که آرشیو‌ها را به هم پیوند می‌دهد و روز اسناد ملی سازمانی را یادآوری می‌کند که چنانچه در ماموریت‌هایش موفق نباشد، حافظه تاریخی مردم ایران در دوره معاصر را مخدوش می‌کند.
اینکه سازمان اسناد و گنجینه اسناد ملی مهمترین جایی است که همه سرمایه‌های کارشناسی و دانشی کشور در آن نگهداری می‌شود، مهم است. هر موضوعی در آرشیو ملی معمولا دارای یک پرونده است. بدون تردید برای آغاز هر کاری نیاز به سوابق پروژه‌ها داریم که آرشیو ملی معمولا این خصوصیات را دارد. همه این اطلاعات با زحمت، صرف بودجه کلان و انتقال اوراق نهایی به آرشیو ملی تهیه می‌شود. اگر از صدر تا ذیل اهمیت‌های دانشی، سرمایه‌ای و گنجینه‌ای در آرشیو ملی به مردم توضیح داده شود بدون تردید همه خواهان کمک و تقویت این آرشیو هستند.
اطلاعات درون اسنادی باید به جامعه سرازیر شود
معاون مرکز اسناد ادامه داد: آنچه که تاکنون هنوز جا دارد که به چرخه دانشی مردم وارد شود اطلاعات درون اسناد است. اگر اطلاعات درون اسناد به جامعه سرازیر شود نه تنها در حوزه دانش که در حوزه‌های مختلف ادبی، سیاسی و اقتصادی یک زمینه جامع پژوهشی به دست می‌آید. یوسفی‌فر دریافت اسناد از دستگاه‌های دولتی را در وضعیت کنونی خوب ارزیابی کرد و گفت: با این وجود یک چالش عظیم فراروی ماست که یک جنبه هشدارانه نیز دارد. امروز سازمان اسناد در یک مرحله انتقالی از نظر شیوه کار است. عصر الکترونیک در مکاتبات و بروکراسی مردم آغاز شده است. امروز ما آخرین مجموعه‌های بایگانی و سخت‌کاغذی را تحویل می‌گیریم.
عمر کاغذ رو به پایان است، به عصر الکترونیک رسیده‌ایم
وی ادامه داد: به زودی این جنبه مهم میراثی ما به پایان می‌رسد و عصر دریافت اسناد الکترونیک آغاز می‌شود. بنابراین لازم است با انعطاف زیاد علاوه بر اینکه برخی جمع‌آوری‌ها باید انجام شوند به سرعت وارد دوره اسناد الکترونیک شویم چون برخی رویه‌ها در حال تغییر هستند و حتی دریافت اسناد کاغذی به مرور در حال حذف شدن است.
این کارشناس مرکز اسناد با ابراز امیدواری از توجه دستگاه‌های دولتی به اسناد خود افزود: شمار زیادی از پرونده‌ها هنوز به چرخه سرویس‌دهی وارد نشده‌اند. امیدواریم هر چه سریع‌تر این اسناد نیز آرشیوی شوند.
در حالیکه روز اسناد ملی و میراث مکتوب در تقویم رسمی کشور 19 اردیبهشت ماه ثبت شده است، اما این روز در سازمان اسناد کشور یک روز زودتر برگزار شد، علت این اتفاق به گفته‌ی شهرام یوسفی‌فر، سفر رضا صالحی امیری، رئیس کتابخانه و مرکز اسناد عنوان شده است.
در پایان نشست مراسم روز اسناد ملی و میراث مکتوب از سه گروه از فعالان در این سازمان، اهداگران برتر، رابطان دستگاه‌های برگزیده و آرشیویست‌های برتر سال 94 تقدیر و نمایشگاه اسناد مشروطه در این ساختمان افتتاح شد.
http://ebtekarnews.com/?newsid=41745
ش.د9500255