(روزنامه اطلاعات – 1394/10/22 – شماره 26349 – صفحه 12)
چرا عربستان براي پايان جنگ يمن دست و پا مي‌زند؟
ائتلاف کشورهاي عربي به سرکردگي عربستان با گذشت حدود 9 ماه از آغاز حمله عليه يمن هيچ دستاوردي نداشته و اکنون پس از شکست‌هاي پي در پي، عربستان و متحدانش چاره اي جز پايان بخشيدن به نبرد ندارند. به گزارش تسنيم، ائتلاف کشورهاي عربي به سردمداري عربستان در حمله به يمن در حال تسليم شدن است. عربستان پيش از اين با هرگونه گفتگوي سياسي براي حل بحران يمن مخالفت مي کرد و تنها شرط تن دادن به مذاکره را تعهد يمني‌ها به اجراي تمام بندهاي قطعنامه 2216 شوراي امنيت سازمان ملل مي دانست.
عربستان همچنين خواهان عقب نشيني همه نيروهاي ارتش و کميته‌هاي مردمي از شهرها و تسليم سلاح توسط آنان بدون هيچ قيد و شرطي بود،اما ناگهان ائتلاف کشورهاي عربي به حل بحران يمن گرايش پيدا کردند به طوري که اين مساله سبب ترديد مي شود و اين سوال را مطرح مي سازد که چه چيزي سبب شد به طور ناگهاني ائتلاف کشورهاي عربي به سرکردگي عربستان در برابر يمني‌هاي سرفرود آورند؟چندي پيش مذاکراتي براي حل بحران يمن توسط اسماعيل ولد الشيخ فرستاده ويژه سازمان ملل در امور يمن و يک گروه عماني به رياست يکي از مشاوران عاليرتبه سلطان قابوس پادشاه عمان و برخي از واسطه‌هاي منطقه اي و بين المللي صورت گرفته است.
بر‌خلاف مذاکرات گذشته، گفتگوهاي کنوني با جديت و به طور فعال پيش مي رود. طرف‌هاي حاضر در اين گفتگوها همکاري و براي رسيدن به راه حل واقعي تلاش مي‌کنند.اين نخستين بار است که طرف‌هاي فعال پي برده‌اند که کشورهاي ائتلاف جنگ عليه يمن از ادامه نبرد خسته شده‌اند. افزون بر فرسايش نيروهاي ائتلاف، غرورشان هم در اين جنگ توسط يمني‌ها شکسته شده است. اين کشورها و به ويژه بازيگر اساسي آنها به طور مستقيم و از پشت پرده با دستاني خالي گفتگوها براي حل بحران يمن را رصد مي‌کند. اين مساله سبب شده تا مذاکره‌کنندگان همه تلاش خود را براي پيدا کردن راهي براي رهايي اين بازيگر به کار گيرند. اين شرايط در حالي است که سيد عبدالملک الحوثي رهبر جنبش انصارالله يمن در يکي از سخنراني‌هاي خود گفته است براي ما مهم نيست که براي تجاوزگران راه رهايي ايجاد کنيم براي ما مهم منافع مردم يمن است .
دلايل تلاش ائتلاف کشورهاي عربي براي پايان بخشيدن به جنگ يمن
در واقع چندين دليل طي مدتي کوتاه گردهم آمد و ائتلاف کشورهاي عربي را مجبور ساخت تا در برابر ارتش يمن تسليم شوند و به دنبال رهايي از تنگنايي باشند که در اين کشور گرفتار شده اند. اين کشورها از اهداف آشکار و پنهان خود در يمن چشم پوشيده‌اند.
1-يمن اعلام کرد ، مرحله مقدماتي و تاکتيکي در مرزهاي عربستان به پايان رسيده و اين کشور به مرحله گزينه‌هاي راهبردي منتقل شده است. اين مساله با انتشار تصاويري از سقوط ننگ بار پادگان‌هاي مرزي عربستان توسط رسانه‌ها همزمان شده است. اين تصاوير نشان مي دهد که نيروهاي ارتش عربستان شکست خورده و از مناطق مرزي فرار مي‌کنند. اين مساله سبب شد تا نيروهاي ارتش يمن در مناطق نجران، جيزان و عسير در جنوب عربستان پيشروي کنند.
2- مزدوران ائتلاف کشورهاي عربي در جبهه تعز هم شکست خورده و زيان‌هاي بزرگي را در صف‌هاي خود متحمل شده است. ارتش و کميته‌هاي مردمي انصارالله با به کار بستن تاکتيک جنگ‌هاي چريکي در رويارويي با اين مزدوران آنان را در محاصره قرار داده و ضربه‌هاي کمرشکني را بر آنها وارد کرده‌اند. در سايه چنين شکست‌ها و ناتواني يگان‌هاي جنگي کشورهاي ائتلاف، شماري از فرماندهان وابسته به نيروهاي مسلح عبدربه منصور‌هادي رئيس جمهوري فراري يمن به فرماندهي سرهنگ ناصر باصميع، طي نامه اي به منصور‌هادي اعتراف کرده اند که نبرد تعز بي فايده است و ادامه اين جنگ در شرايط کنوني فقط قدرت نيروهاي ائتلاف را به فرسايش خواهد برد.
3- قبيله‌هايي که پيش از اين در مأرب به حزب الاصلاح و عبدربه منصور‌هادي گرايش داشته اند پس از پيروزي‌هاي ارتش و کميته‌هاي مردمي به آنها گرايش پيدا کرده‌اند؛ به طوري که عبدالرب الشدادي فرمانده منطقه الثالثه از هواداران سرسخت عبدربه منصور‌هادي، در يک نشست با سران قبايل اين منطقه از آنان خواست آرامش خود را حفظ کنند و در اين استان از جنگ با ارتش يمن بپرهيزند.
4-پس از پيشروي القاعده و داعش در بخش‌هاي گسترده اي از استان ابين و ناگوار شدن اوضاع امنيتي عدن هر ساعت شماري کشته مي شود. نمونه بارز آن ترور جعفر سعد استاندار اين شهر است. ناامن شدن اين شهر و ترور او ضربه بزرگي به ائتلاف بود. زيرا اين مساله به اعتبار ائتلاف لطمه زده است.
5-ميان نيروهاي اصلي ائتلاف مانند امارات و حزب الاصلاح (اخوان المسلمين) دشمني کهنه وجود دارد و آنها يکديگر را به کم کاري در نبرد متهم مي کنند. حزب الاصلاح نيروهاي امارات را متهم به عقب نشيني و ترديد در اين نبرد کرده است. اين در حالي است که انور قرقاش وزير مشاور در امور خارجه امارات با حمله به حزب‌الاصلاح اين حزب را متهم کرده که در جنگ شرکت نمي‌کنند و همچنان نيروها و اموال خود را براي دوره پس از جنگ نگه داشته است. او بر اين مساله تاکيد کرد که در اين زمينه اطلاعاتي در دست دارد.
6- نيروهاي همراه عربستان به ويژه نيروهاي سودان و کلمبيا در نبرد تعز شکست خورده و شمار بسياري از آنان به هلاکت رسيدند. اين مساله سبب شده است تا عمر‌البشير رئيس جمهوري سودان اعلام کند در جنگ يمن فقط کمک لجستيکي خواهد کرد.
7- آمريکا هم از به درازا کشيدن جنگ به تنگ آمده است.اين در شرايطي است که القاعده و داعش در نتيجه ادامه نبرد، فرصت نفس کشيدن و گسترش در اين کشور را يافته‌اند. اين مساله در شرايطي رخ مي دهد که افکار عمومي در غرب هم عليه گروه‌هاي تکفيري است. همچنين بسياري از مقام‌هاي بلند پايه و اصحاب رسانه‌ها هم از پشتيباني آمريکا از ائتلاف کشورهاي عربي ناخرسند هستند و از واشنگتن خواسته اند براي پايان بخشيدن به نبرد، کشورهاي ائتلاف را زير فشار قرار دهد.
به اثبات رسيدن ناکارآمدي سلاح‌هاي آمريکايي در جنگ يمن
به نوشته روزنامه الاخبار لبنان، محافل تصميم گيري در واشنگتن به محمد بن سلمان جانشين وليعهد عربستان ابلاغ کرده اند که مهلتي که آمريکا به او در جنگ يمن داده بود به پايان رسيده است. او پس از اين بايد در ساختار ارتش عربستان بازنگري کند. همچنين اين محافل ناخرسندي خود را از اينکه ارتش يمن ناکارآمدي زرادخانه تسليحاتي آمريکا را در اين جنگ به اثبات رسانده اعلام کرده اند.به نوشته الاخبار، محمد سلمان هشدارهاي آمريکا در اين زمينه را جدي گرفته است.
اکنون عربستاني‌ها پس از اينکه به نتيجه رسيده اند که همه گزينه‌هاي آنها به بن بست رسيده تلاش‌هايي را براي رهايي از جنگ يمن آغاز کرده اند. اکنون آنان ترجيح مي‌دهند به پرونده سوريه بپردازند. زيرا پادشاه عربستان فکر مي‌کند که از راه مساله سوريه مي‌تواند دستاوردي داشته باشد تا در يمن از آن استفاده کند .
از طرفي،استفاده ارتش و کميته‌هاي مردمي يمن از گزينه‌هاي راهبردي، سلاح‌هاي پيشرفته و پيشروي در عمق عربستان سبب شده است تا ائتلاف کشورهاي عربي براي رهايي از باتلاق يمن تلاش کند و برگزاري نشست سوئيس نيز در اين راستا ارزيابي مي‌شود.گفتگوهاي گروه‌هاي يمني با حضور نمايندگان دولت عبدربه منصور‌هادي رئيس جمهوري مستعفي و فراري، جنبش انصارالله يمن، گروه کنگره ملي و اسماعيل ولد الشيخ نماينده سازمان ملل متحد در امور يمن در سوئيس برگزار شد.
جنبش انصارالله يمن هدف از شرکت در اين گفتگوها را برقراري آتش‌بس و پايان دادن به حمله‌هاي ائتلاف عربي ــ آمريکايي به‌سردمداري عربستان به يمن اعلام کرده است.تاکنون چندين نشست ميان گروه‌هاي يمني با هدف دستيابي به آتش‌بس در کشورهاي سوئيس، اتريش و عمان برگزار شده که همه به‌سبب کارشکني عربستان به شکست منجر شد. نيروهاي يمني سه روز پيش با شليک موشک‌هاي توشکا مقر فرماندهي عمليات ائتلاف ضد يمن را در باب‌المندب هدف قرار دادند که بر پايه گزارش‌ها بيش از 150 تن از نيروها و مزدور ائتلاف از جمله سرهنگ سلطان بن هويدان فرمانده نيروهاي اماراتي و عبدالله السهيان فرمانده نيروهاي عربستاني به هلاکت رسيدند.
عربستان به دنبال راه رهايي از باتلاق يمن
به‌نوشته نشريه فلسطيني المنار، هنگامي که عربستان به يمن حمله کرد بر اين باور بود که طي چند روز با حمله و محاصره اين کشور مي‌تواند به اهداف خود دست يابد. اما پس از مدتي مشخص شد بادها به‌خلاف حرکت کشتي‌ها مي‌وزند و عربستان با وجود حضور نيروهاي اماراتي و استفاده از نيروهاي مزدور سوداني، بلک واتر، کلمبيايي، انگليسي و استراليايي کم‌کم در باتلاق يمن غرق مي‌شود. آل سعود و سران امارات فکر مي‌کردند با کمک نيروهاي تازه‌نفس در جنگ عليه يمن مي‌توانند اوضاع را در شهر تعز به‌سود خود رقم زنند، اما نيروهاي اماراتي و عربستان و ديگر مزدوران هيچ موفقيتي به دست نياوردند بلکه آنان بخشي از مناطق زير کنترل خود را هم از دست دادند.
ترديدي نيست که حمله ارتش يمن به‌کمک موشک توشکاي روسيه به نيروهاي ائتلاف در باب‌المندب که بيش از 150 کشته به‌همراه داشت سبب شد تا آل‌سعود و مزدوران آن، روحيه خود را از دست بدهند. بنابراين به نظر مي‌رسد آنان اکنون به‌دنبال راهي براي فرار از باتلاق و پرتگاه يمن هستند.به‌نوشته المنار، تحولات کيفي در نبرد يمن که با به‌کاربستن گزينه‌هاي راهبردي از طرف ارتش و کميته‌هاي مردمي يمن در رويارويي با حمله‌هاي کشورهاي ائتلاف حمله به يمن به‌ويژه عربستان و امارات همزمان شده است سبب شد تا عربستان براي حل سياسي بحران تصميم گيرد.
پيشروي ارتش و کميته‌هاي مردمي يمن در ژرفاي عربستان و استفاده از سلاح‌هاي پيشرفته توسط نيروهاي يمني به‌ويژه موشک‌هاي بالستيک ساخت داخل، 2 مسئله اساسي بودند که در تصميم گيري عربستان نقش داشتند.
دست برتر انصارالله در ميدان‌هاي نبرد و گفتگوها
روزنامه الاخبار لبنان در گزارشي به‌قلم علي جاحز نوشت، در آستانه اجراي آتش‌بسي که پس از چند روز از اجرا نقض شد، تنش نظامي بالا گرفت. نيروهاي ائتلاف و ارتش عربستان ضربه‌هاي دردناکي را دريافت کردند و با اين ضربه معادله در ميز مذاکرات براي حل بحران يمن تغيير کرد و اکنون طرف عربستاني خواهان پايان بخشيدن به جنگ خواهد بود و نه طرف يمني.
به‌نوشته اين روزنامه، 150 تن از نيروهاي ائتلاف کشورهاي عربي در حمله موشکي يمني‌ها نزديک باب‌المندب به هلاکت رسيدند. نيروهاي يمن با اين حمله خود اين پيام سياسي را ارسال کردند که جنبش انصارالله که بيش از 9 ماه مورد حمله قرار گرفته است براي پايان بخشيدن به اين نبرد هيچ بهايي را نخواهد پرداخت و اين رياض است که به‌دليل دريافت چنين ضربه‌هايي بايد با آتش‌بس، رفع محاصره و چشم‌پوشي از خواسته‌هايي مانند تسليم سلاح از سوي انصارالله و بازگشت عبدربه منصور‌هادي به حکومت براي پايان بخشيدن به نبرد شتاب کند.
انصارالله با حمله‌هاي جديد خود نشان داد که در اين نبرد دست برتر را دارد و ماه‌ها جنگ در زرادخانه نظامي آن هيچ تأثير نداشته است و با وارد کردن موشک‌هاي جديد به کارزار مي‌تواند به دشمنان آزار بيشتر دهد.به‌نوشته روزنامه السفير لبنان، موشک توشکا به نيروهاي ائتلاف کشورهاي عربي در باب‌المندب ضربه سنگيني وارد کرد. طي 9 ماه گذشته يمني‌ها در جنگ نابرابر پايداري بي‌مانندي از خود نشان دادند. عربستان نقشه راه بلندمدتي براي جنگ خود عليه يمن کشيده بود و هدف‌هاي آشکار و پنهاني را در اين نبرد دنبال مي‌کرد. عمليات «توفان قاطعيت» و «بازگشت اميد» هيچ يک به هدف‌هاي خود نرسيدند و امور به بن‌بست رسيد. بنابراين کشورهاي ائتلاف مبارزه عليه يمن راضي شده‌اند که براي خارج شدن از باتلاق يمن به مذاکره تن دهند. بنابراين گفتگوهاي يمني ــ يمني در سوئيس با نظارت سازمان ملل صورت گرفت تا بحران کنترل شود و به جنگ عربستان عليه يمن که در تغيير هرگونه معادله به‌نفع ائتلاف ناکام بوده پايان دهد.
موفقيت مذاکرات ضامن حفظ انسجام يمن
به‌نوشته روزنامه الوطن عمان، همزمان با برقراري آتش‌بس مذاکرات صلح ميان طرف‌هاي يمني با نظارت سازمان ملل آغاز شد. اميد است که گفتگوي 2 طرف يمني نقش اصلي را در حل بحران داشته باشد و با به کار بستن منطق و عقل مردم يمن را از مصيبت‌ها رهايي بخشيد و زمينه مناسبي براي به کار بستن راه حل سياسي که همه طرفها را خرسند سازد به وجود آورد.
به‌نوشته روزنامه الوطن عمان، برگزاري گفتگوها به‌نوبه خود گام مثبتي است. اين نشست نقطه عطف سياسي بزرگي است، زيرا پيش از اين ميان طرف‌هاي مذاکره بي‌اعتمادي حاکم بود و با برقراري اين مذاکره يک گام به جلو برداشته شده تا شکاف‌ها کم شود. اين گفتگوها مي‌تواند همه مردم يمن را زير يک پرچم جمع کند. موفقيت اين مذاکرات مي‌تواند انسجام يمن را حفظ کند .
4خواسته مهم انصارالله
نماينده جنبش انصارالله يمن تاکيد کرد پيش نويس نهايي طرح سازمان ملل براي گفتگو، ملاحظات ما را درباره مبارزه با تروريسم و تدابير آتش بس رعايت نکرده است.محمد عبدالسلام گفت:ما خواستار توقف تجاوزگري، رفع محاصره، ازسرگيري گفتگوهاي سياسي و مبارزه با تروريسم هستيم.وي اظهار داشت: نقاط هفت گانه زمينه محکمي براي هر مذاکره‌اي درباره يمن است.سخنگوي جنبش انصارالله تاکيد کرد حوادث نشان داد که متجاوزان به هيچ يک از اهداف خود جز کشتار و محاصره ويرانگر دست نيافته‌اند. وي افزود: ما پيش‌نويس طرحي را از سازمان ملل دريافت کرديم تا زمينه‌‌اي براي گفتگوهاي سوئيس باشد و البته ملاحظات خود درباره اين پيش نويس را هم مطرح کرديم.
عبدالسلام با اشاره به چهار خواسته مهم انصارالله شامل : توقف جنگ افروزي عربستان و متحدان و مزدورانش، شکسته شدن حلقه محاصره يمن، ازسرگيري مذاکرات سياسي و مقابله با تروريسم بر پايبندي انصارالله به اين خواسته‌ها تاکيد کرد.وي تصريح کرد پيش نويس نهايي طرح سازمان ملل براي گفت‌وگو(ميان طرف‌هاي يمني) ملاحظات ما(انصارالله) را درباره مسئله مبارزه با تروريسم و تدابير آتش بس در نظر نگرفته است.سخنگوي جنبش انصارالله تاکيد کرد هر دولتي غير از دولت وحدت ملي هرگز قادر به اجراي نتايج گفتگوها نخواهد بود.
واشنگتن و رياض آتش بيار افراط‌گرايي جهاني
مورخ آمريکايي معتقد است، افراطي‌گرايي ريشه در وهابيت سعودي دارد که آموزه‌هاي تفرقه افکنانه سني است و در اين ميان اين واشنگتن است که آتش بيار معرکه درگيري‌هاي فرقه‌اي و قومي- مذهبي در جهان اسلام بوده است.به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به نقل از اسپوتنيک، در دهه 1940 واشنگتن و عربستان سعودي اتحادي را براساس مبادله نفت در مقابل سلاح پايه‌گذاري کردند؛ رابطه‌اي که در سال 1973 و پس از لغو قابليت تبديل مستقيم دلار به طلا توسط ريچارد نيکسون وارد موج دوم خود شد.
اريک زوئيس، مورخ و خبرنگار آمريکايي در مقاله خود براي بنياد فرهنگ استراتژيک مي‌نويسد، طي سال 1973 ريچارد نيکسون، رئيس جمهوري آمريکا طلا را از مبنا بودن به عنوان پشتوانه دلار خارج کرد و پس از آن بلافاصله نفت مبناي ارزش دلار شد و عربستان سعودي از اين "طلاي جديد" بيشتر از ساير کشورها در اختيار داشت.اين مورخ آمريکايي در بخشي از مقاله خود به توضيح ظهور آل سعود در قرن 18 ميلادي و وابستگي آن به محمد بن عبدالوهاب پرداخته است. اين عبدالوهاب بوده که جنبه جديدي از جنبش نژادپرست و قوم‌گراي اهل تسنن را تحت عنوان "وهابيت" بنيان‌گذاري کرد.در سال 1744 محمد بن سعود و محمد بن عبدالوهاب سوگند ياد کرده و با يکديگر پيمان همکاري مي‌بندند. آنها تصميم مي‌گيرند تا دولتي را براساس اصول وهابيت پايه گذاري کنند.با اين حال برنامه بلند پروازانه سعودي‌ها براي گستراندن اين آموزه‌هاي جديد تحت تاثير امپراتوري عثماني قرار گرفت: عثماني‌ها عقايد افراطي الوهاب را نپذيرفتند.
مساله اما در نهايت به اينجا ختم شد که امپراتوري عثماني فروپاشيد و پادشاهي عربستان سعودي در سال 1932 ايجاد شد.پادشاهي عربستان تا زمان کشف ذخاير گسترده نفتي در منطقه الاحشا يکي از فقيرترين کشورهاي جهان بود.با توجه به اين مساله نيازي نيست که بيش از اين توضيح داد که چرا آمريکايي‌ها براي ارتباط با اين پادشاهي در خليج فارس تا اين حد عجله کردند.
در سال 1941 شرکت نفتي عربي آمريکايي "آرامکو" کشف و استخراج نفت در عربستان را آغاز کرد.در همين حال عربستان سعودي به ترويج عقيده وهابي خود عليه همسايگان شيعه در منطقه پرداخت و نيازي به توضيح ندارد که ذخاير عظيم نفتي به آل‌سعود فرصتي يگانه براي معرفي عقايد سياسي و ايدئولوژيک خود داد.در دهه 1960 عربستان سعودي به مأمني براي اخوان‌المسلمين، يکي ديگر از گروه‌هاي افراطي سلفي تبديل شد که از مصر اخراج شده بودند.
زوئيس در ادامه مقاله‌اش در اين باره مي‌گويد: و آن زمان بود که زبيگنيو برژنيسکي، مشاور امنيت ملي جيمي کارتر، رئيس جمهوري آمريکا به وي پيشنهاد داد تا نيروي حامي سعودي‌ها يا همان مجاهدين را که بعدتر طالبان خوانده شدند به منظرو ايجاد موج جديدي از تروريسم جهت مقابله با حاکميت شوروي وارد افغانستان کند. با توجه به نتايج وحشتناک ورود جنبش‌هاي افراط گرا به آسياي مرکزي و خاورميانه بسيار عجيب است که برژنيسکي هرگز نسبت به تصميم واشنگتن در آموزش دادن و مسلح کردن تروريست‌ها ابراز پشيماني نکرد.برژنيسکي طي مصاحبه‌اي در سال 1998 در اين باره گفته بود: پشيماني از چه؟ عمليات مخفي يک ايده فوق‌العاده بود. چه چيزي در تاريخ جهان از اين مهمتر است؟ طالبان يا فروپاشي اتحاديه شوروي؟ آتش افراط گرايي را تاکنون همکاري آمريکا و عربستان شعله‌ور کرده است با اين حال آمريکايي‌ها همچنان از اين حقيقت که "مجاهدين" اکنون به تهديدي جهاني تبديل شده‌اند سرباز مي‌زنند.
زوئيس در بخش ديگري از مقاله‌اش نوشته است: به سادگي مي‌توان گفت که افراط‌گرايي ريشه در وهابيت دارد که از کنترل کشورهاي غير وهابي و سلفي خارج شده است.اين مورخ توجه به اين حقيقت را خواستار شده که پادشاهي‌هاي خليج فارس براساس قوانين قرون وسطايي اداره مي‌شوند و هيچ ارتباطي با دموکراسي و ارزش‌هاي حقوق بشري ندارند، با اين حال رياض و واشنگتن هنوز متحداني نزديک به شمار مي‌روند.
زوئيس نتيجه مي‌گيرد: آنچه بي‌سابقه است اتحاد نفت-دلاري عربستان و آمريکا است که بذر جنگ‌ها را هم با انگيزه ديني و هم با انگيزه طمع‌ورزي پاشيده و در حال حاضر چنان تبعاتي براي آنها داشته که حاکمان هر دو کشور را مجبور کرده با تعصب هر چه بيشتر با دشمنان‌شان مقابله کنند.
ش.د9405534