خودروی رئیس‌جمهوری در حال عبور از جاده‌اي خلوت است. کنار جاده دو جوان در انتظار وسیله‌ای برای عبور هستند. خودرو توقف می‌کند. در این لحظه بگومگويي بر سر سوارشدن در خودروی رئیس‌جمهوری در می‌گیرد. ظاهر يكي، شبيه اصولگرايان است و دیگري شبيه دوم‌خردادي‌ها. جوان دوم‌خردادي خطاب به كسي كه داستان فيلم بر اساس تضاد و چالش ميان آنها شكل گرفته، مي‌گويد: «نمیای؟! به... اما اگه اینا هم برن هیچی دیگه گیرمون نمیادا!» جوان اصولگرا لحظه‌اي ترديد مي‌كند؛ «جواب بچه‌ها را کی... وایسا منم بیام!» این سکانس پایانی فیلم «نان، عشق، موتور هزار» است که در سال‌هاي پاياني دوره اصلاحات ساخته شد و به نمایش درآمد. سكانسي كه راوی داستان در تكمله‌اش گفت: «و این خودش یه داستان دیگه است».
بيش از يك دهه بعد و پس از ازسرگذراندن تجربه طاقت‌سوزي مانند دولت محمود احمدي‌نژاد، به نظر می‌رسد باز همان شرایط در حال تکرار شدن است و تنها وسيله عبور، همچنان خودروی رئيس‌جمهوري. البته این نظر غالب جریان اصلاح‌طلبی برای انتخابات ریاست‌جمهوری آینده است، نه همه فعالان سياسي اصلاح‌طلب.انتخابات ریاست‌جمهوری ٩٦ خیلی زود وارد دستور کار چهره‌های سیاسی، فعالان حزبی و تشکل‌ها و احزاب شده است. پرسش اصلی شاید در روزهای گذشته این بوده است که روحانی همچنان گزینه اصلی جریان اصلاحات باقی خواهد ماند یا آنکه قرار است درباره گزینه‌های دیگری هم اندیشیده شود.
برخی پاسخ این سؤال را بدون تأمل می‌دهند و برخی دیگر درباره جواب این سؤال فکر می‌کنند یا آنکه آن را مشروط می‌کنند. به بیان دیگر شاید پرسش اصلی این باشد که آیا ائتلاف فراگیری که در جریان اصلاحات برای انتخابات مجلس دهم شکل گرفت، در انتخابات ریاست‌جمهوری ٩٦ هم پابرجا مي‌ماند؟ آن هم با همان ترکیب؟ائتلاف فراگیر اصلاح‌طلبان توانست در آستانه انتخابات مجلس چتری مشترك بر سر نیروهای اصلاح‌طلب، اعتداليون حامی دولت و اصولگرایان معتدل بگستراند. این ائتلاف اگرچه در جریان تحولات درونی مجلس شكننده ظاهر شد؛ اما عقیده ناظران سیاسی این است که این اتحاد در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده بر سر معرفی دوباره حسن روحانی خود را ترمیم می‌کند.
به عنوان نمونه، محمدرضا خاتمی، دبیرکل سابق جبهه مشارکت معتقد است که حسن روحانی گزینه اول و آخر جریان اصلاح‌طلبی در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده است. او در گفت‌وگو با ایلنا، با اشاره به شرایط حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری و نحوه حمایت آنها از نامزدهای انتخاباتی سال ۹۶ گفت: گزینه اول و آخر اصلاح‌طلبان آقای روحانی است و اگر ایشان در عرصه باشند، هیچ فرد دیگری از جریان اصلاحات نامزد نخواهد شد.او گفت: جریان اصلاحات تمام همت خود را برای پیروزی آقای روحانی به کار خواهد بست؛ چراکه ارزیابی ما از عملکرد آقای روحانی، مثبت است و با وجود اینکه بسیاری از وعده‌ها عملی نشده است؛ اما اصلاح‌طلبان با موانع و مشکلاتی که در مسیر آقای روحانی وجود دارد، آشنا هستند و درعین‌حال با استقامت و پایداری ایشان در مسیر عملی‌کردن وعده‌ها نیز آشنایی دارند.
نایب‌رئیس مجلس ششم همچنین گفت: «با جمع‌بندی تمام این مسائل می‌توان نتیجه گرفت جریان اصلاحات قطعا گزینه دیگری ندارد و بخش‌های دیگری مانند اعتدال‌گرایان و حتی بخشی از اصولگرایان معتدل نیز در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۶ گزینه‌ای جز روحانی ندارند».این تأکید خاتمی، به‌نوعی تأیید سخنان عباس عبدی هم هست. این در حالی است که محقق‌نشدن برخی از وعده‌های انتخاباتی روحانی از یک سو، مشکلات اقتصادی به‌ویژه رکود پایدار و نیز این اواخر بحث فیش‌های حقوقی و استفاده جریان رقیب از این مثلث برای تخریب دولت و حسن روحانی، این گمانه را ایجاد کرده که از حالا نمی‌توان با قطعیت درباره نامزدی مجدد روحانی و رأی‌آوری او صحبت کرد. اما با درنظرگرفتن همه این شرایط برخی دیگر از تحلیلگران جریان اصلاح‌طلب با رضا خاتمی هم‌نظر هستند.
عباس عبدی ازجمله چهره‌هایی است که معتقد است باوجود همه این مشکلات باز هم مردم روحانی را انتخاب خواهند کرد.او به‌تازگي دراین‌باره به «شرق» گفته بود: «من بدبین نیستم. فرض کنید همکاری دارید که ایرادی دارد و خیلی هم به او انتقاد می‌کنید؛ اما وقتی بخواهید تصمیم بگیرید او را انتخاب کنید یا فرد دیگر را، اینجا دیگر فقط به ایرادهای او نگاه نمی‌کنید. من اصلا فکر نمی‌کنم که در انتخابات با شرایط فعلی برای حسن روحانی بحرانی جدی ایجاد شود».این دست از تحلیلگران معتقد هستند که به دلیل شرایط سختی که دولت درگیر آن است و مردم باوجود نارضایتی خود از شرایط موجود، به دلیل اینکه معبر دیگری برای عبور از این وضعیت ندارند، روحانی را انتخاب خواهند کرد.
آلترناتیوها و اثرشان بر انتخاب مجدد روحانی
این نظرات البته با تحلیل چهره‌های دیگر اصلاح‌طلبی مثل محمدرضا تاجیک متفاوت است. او معتقد است که مردم می‌توانند به دلیل شرایط روی‌گردان شوند. تاجيك دراین‌باره به «شرق» گفته: «مسئله مهم این است که آیا در مقابل آلترناتیوي که درحال‌حاضر در جامعه ما وجود دارد، می‌تواند آلترناتیو دیگری مطرح باشد که حتی بتواند جا را تنگ کند؟ اینها همه به این ربط دارد که همین آلترناتیو مسلط، چه نقش و نقاشی در چند ماه آینده خواهد کشید. این به خودشان ربط دارد. باید توجه داشته باشند که خودشان می‌توانند ناقض خودشان باشند. باید مقداری نگاه‌ها را از دوردست‌ها به درون ببرند. یک نوع محاسبه نفس، نقد به خود و درون‌نگری داشته باشند تا در چند ماه آینده بتوانند نقش کارآمدتری از خود ارائه کنند. در آن صورت به علت فقدان آلترناتیو باز این شانس برای این آقایان وجود دارد که امتداد پیدا کنند، تأکید می‌کنم، به علت «فقدان آلترناتیو».
تردیدی ندارم که اگر آلترناتیو مقبولی پیدا می‌شد، شانس را از آنها می‌گرفت. این شانس فعلا وجود دارد و به نظر نمی‌رسد در چند ماه آینده آلترناتیو خیلی جدی از طرف رقیب ارائه شود که بتواند هماوردی کند».تاجیک هم شرایط را به بودن یا نبودن آلترناتیو پیوند داده است. موضوع این است که این آلترناتیو از کدام جریان می‌تواند مطرح شود. رضا خاتمی که نماینده تفکرات مشارکتی در جریان اصلاح‌طلب است معتقد است که همه بر حمایت از حسن روحانی تردیدی ندارند. کارگزارانی‌ها هم که از همان ابتدا همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد حمایت از دولت گذاشته بودند.
غلامحسين کرباسچی، دبيركل كارگزاران، چندی پیش به باشگاه خبرنگاران گفته بود: «چنین اعتقادی ندارم که اصلاح‌طلبان قصد قرار‌دادن رقیبی برای روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ٩٦ را دارند. مجموعه اصلاح‌طلب از عملکرد روحانی راضی هستند. انتخابات ٩٦ طبق روال معمول دوره‌های گذشته است و اقبال برای کاندیدای دیگری در انتخابات ٩٦ وجود ندارد». تکلیف اعتدال و توسعه هم که مشخص است. تنها طیف باقی‌مانده ائتلاف، همین اصولگرایان معتدل هستند که ازقضا در جریان تحولات درونی مجلس بندبازی‌های زیادی کرده‌اند. معتدل‌ها یا همان حامیان علی لاریجانی بعید است که نقطه جدایی خود را ریاست‌جمهوری ٩٦ بگذارند. با توجه به سابقه دودوره‌ای‌بودن دوره‌های ریاست‌جمهوری در ایران و ناکام‌ماندن رقبای آنها در دور دوم به هر ترتیبی، احتمالا سرآغاز این جدایی می‌تواند خود را در انتخابات شوراهای این دوره و ریاست‌جمهوری بعدی نشان دهد.
امید اصولگرایان استفاده از رانت است
رضا خاتمی در پاسخ به سؤالی با همین مضمون به ایلنا گفت: «فکر می‌کنم اصولگرایان همچنان در نوعی حیرت و گیجی به سر می‌برند چراکه هنوز نتوانسته‌اند پاسخ‌گوی خرابکاری‌های هشت‌ساله در دولت نهم و دهم که مسئولیتش برعهده آنها بوده، باشند. اصولگرایان نگران‌اند که با چه رویی دوباره در برابر ملت ایران قرار بگیرند. آنها می‌دانند مادامی که گذشته خود را نقد نکنند و اشتباه‌های مهلک‌شان که منافع ملی را به خطر انداخت و کشور را در سراشیب سقوط قرار داد، نپذیرند، پایگاهی در میان ملت ندارند».خاتمی گفت: «تمام امید اصولگرایان این است که از رانت‌های دیگر استفاده کنند و وارد میدانی بی‌رقیب شوند که در آن شرایط امکان دارد یک نفر از آنها رئیس‌جمهور شود اما آنها می‌دانند اگر آقای روحانی یا هر نیروی اصلاح‌طلب یا اعتدالگرای دیگری وارد میدان شده و اصلاح‌طلبان از او حمایت کنند، شکست می‌خورند».
تاکتیک‌های تخریب
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به تلاش گسترده اصولگرایان برای تغییر موازنه قدرت در دو جبهه، یادآور شد: «بخشی از اصولگرایان به دنبال سیاه‌نمایی و تخریب در بخش‌های مختلف هستند و قصد دارند با سنگ‌اندازی در مسیر دولت و چوب لای چرخ دولت گذاشتن، دولت را به زمین بزنند و نگذارند دولت در بخش‌هایی همچون مسائل اقتصادی و برجام که برای مردم حائز اهمیت است، به موفقیت برسد».
او اضافه کرد: «بخش دیگری از اصولگرایان نیز كه در جریان‌سازی سیاسی و رسانه‌ای مسئولیت دارند، سعی می‌کنند در بحث ورود آقای روحانی به عرصه انتخابات تردید ایجاد کنند یا درخصوص حمایت اصلاح‌طلبان از نامزدی به‌غیر از روحانی، شایعه‌پراکنی کنند».خاتمی گفت: «تنها امید اصولگرایان این است که به هر شیوه‌ای مانع از حضور روحانی در عرصه انتخابات شوند و سایر رقبا و گزینه‌ها را با رانت‌هایی که در اختیار دارند، از میدان به در کنند. اگر انتخابات سال ۹۶ یک میدان بی‌رقیب باشد، احتمال دارد اصولگرایان در این میدان بی‌رقیب پیروز باشند اما اگر حتی رقابتی حداقلی وجود داشته باشد، امکان ندارد که اصولگرایان، با سابقه‌ای که دارند، پیروز شوند».
به‌هرروی تا انتخابات ریاست‌جمهوری زمان زیادی باقی نمانده است و تا به اینجا به نظر می‌رسد ائتلاف فراگیر (مجموعه گروه‌هایی که حتی در یک ائتلاف تاکتیکی و نه استراتژیکی برای انتخابات مجلس هم‌زبان شدند) برای انتخابات مجدد روحانی یک صدا بشوند. دراین‌میان فقط گروه‌های تندرو اصولگرا باقی می‌مانند و آنها که حیاتشان به جریان‌های پوپولیستی وابسته است، ممکن است رقیبی برای روحانی باشند؛ رقیبی که به گفته تاجیک باید برای آن تمهیدی اندیشید.
http://www.sharghdaily.ir/News/98388
ش.د9501367