* يك سال از اجراي برجام مي‌گذرد. در اين مدت نيز سازمان انرژي اتمي در روند اجراي برجام نقش مهمي را برعهده داشت. در مقايسه وضعيت سازمان انرژي اتمي پيش و پس از دستيابي و اجراي توافق هسته‌اي، امروز وضعيت كنوني سازمان انرژي اتمي ايران چگونه است؟
** اگر بخواهيم به دوران پيش از دستيابي به توافق هسته‌اي بازگرديم، بايد متوجه باشيم كه نظام سلطه در پرونده ساختگي هسته‌اي ايران چه اهدافي را دنبال مي‌كرد. آنها به دنبال آن بودند تا صنعت هسته‌اي ايران را تعطيل كنند، يعني مي‌خواستند تا فردو تعطيل شود، توليد آب سنگين نداشته باشيم، رآكتور IR٤٠ (رآكتور اراك) در كار نباشد، غني‌سازي به حداقل ممكن برسد يا به عبارتي، تعطيل شود. در واقع طرف مقابل از ابتداي مطرح شدن پرونده ساختگي هسته‌اي ايران به دنبال چنين اهدافي بود ولي در طول مذاكرات هسته‌اي اخير ميان ايران و گروه ١+٥، سازمان انرژي اتمي ايران در طول مذاكرات هسته‌اي روند جديد را آغاز كرد. در واقع، با اجرايي شدن برجام، سازمان انرژي اتمي هم جان تازه‌اي گرفته و تعاملات بين‌المللي اين سازمان با نهادهاي بين‌المللي و كشورهاي ديگر نيز رونق يافته است؛ گويي توافق هسته‌اي فرصتي براي خروج از آن شرايط پيشين بود.
موضوع حايز اهميت در پسابرجام آن است كشوري كه قصد تعطيل كردن كارخانه آب سنگين ايران را داشت امروز درخواست خريد آن را دنبال مي‌كند. اين اتفاق از لحاظ فني، سياسي، حقوقي و بين‌المللي حايز اهميت است و نبايد آن را دست‌كم گرفت. فعاليت‌هاي صنعت هسته‌اي در عرصه‌هاي گوناگون هيچ زماني متوقف نخواهد شد. امروز نه تنها خللي در فعاليت‌هاي سازمان انرژي اتمي ايجاد نشده است بلكه با وجود همه هجمه‌ها، فشارها و فضاسازي‌ها كه مي‌گفتند فعاليت‌هاي سازمان متوقف شده است، شاهد پيشرفت و توسعه پايدار و همه‌جانبه هستيم. گوشه‌اي از اين مجاهدت‌ها را مي‌توان در مجتمع‌هاي سوخت نمونه جهت تست، سايت پردازش و نگهداري پسماند و سانتريفيوژهاي اولترا و زونال ديد. ما براساس برجام توانستيم روند چرخه كامل سوخت از اكتشاف، استخراج و... تا انتهاي اين فرآيند را حفظ كنيم و اين چرخه با قوت همچنان به روند كار خود ادامه مي‌دهد. امروزه ما حدود ٨٠ درصد در حوزه برداشت ژئوفيزيك هوابرد پيشرفت داشته‌ايم.
اين آمار بسيار بالايي است كه با تلاش همكاران با انگيزه و پرتلاش و اقدامات مضاعف عملياتي شده است. كمپ‌هاي اكتشافي اورانيوم روي زمين هم‌اكنون از ٥ كمپ به ٢٥ كمپ افزايش يافته است. كارخانه توليد كيك زرد اردكان يزد به كار خود ادامه مي‌دهد. يكي ديگر از كارهاي خوبي كه در اين مدت صورت گرفته، تعامل مناسب با معدنكاران و همكاري صميمانه با وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است. در نواحي پرتوزا استعلام‌هايي از ما صورت مي‌گيرد كه به تمامي آنها با در نظر گرفتن جوانب كار در اسرع وقت پاسخ داده مي‌شود. مدرن‌سازي و اخذ تاييديه رآكتور اراك و توانايي توليد آب سنگين در فعاليت هسته‌اي نيز از دستاوردهايي است كه همگي به نفع جمهوري اسلامي ايران است. همچنين توليد راديوايزتوپ براي صنعت هسته‌اي يكي ديگر از اقداماتي بوده كه توانستيم با بازطراحي رآكتور، جمعيت نوترون رآكتور را بالا برده و از اين فرصت به خوبي استفاده كرده‌ايم.
ايزوتوپ‌هاي پايدار به عنوان ماده اوليه توليد راديوايزوتوپ‌ها كاربردهاي سودمندي در زمينه‌هاي علمي و صنعتي دارند. ان‌شاالله ساخت نيروگاه كوچك ١٠٠مگاواتي در سواحل مكران كه به تاييد رياست محترم جمهوري اسلامي ايران رسيده توسط رياست محترم سازمان جناب آقاي دكتر صالحي دنبال مي‌شود. همچنين براي بيمارستان هسته‌اي و تامين تجهيزات اقدام شده است. اين بيمارستان هسته‌اي در غرب آسيا نمونه خواهد بود. بحث عناصر نادر خاكي هم از مسائل مهمي است كه در حوزه اكتشاف بسيار مهم است. اگر امروزه به صنايع پيشرفته نگاهي بيندازيم، تنها ٥٠ سال از عمر ذخاير عناصر نادر خاكي مي‌گذرد اما از مصارف بسياري مانند صنايع خودرو، فلزكاري، شيشه‌كاري، سراميك، الكترونيك، مخابرات، كامپيوتر و تجهيزات قابل حمل برخوردار است. جمهوري اسلامي در سال ٩٤ به اين قدرت رسيده است كه اين عناصر نادر خاكي را شناسايي كند و فرآوري‌اش را انجام دهد. در واقع يكي از دستاوردهاي سازمان انرژي در همين مساله است.
در ضمن قراردادي با پژوهشگاه صنعت نفت با هدف انجام خدمات مهندسي و عملياتي، مشاوره‌اي تحقيقاتي و آموزشي به امضا رسيد. براساس اين قرارداد همكاري‌هاي سازمان انرژي اتمي و پژوهشگاه وزارت نفت در حوزه‌هاي مختلف علمي پژوهشي به ويژه توليد سانتريفيوژهاي اولترا آغاز شده است. اين نوع از سانتريفيوژهاي پيشرفته كه توليد آن تاكنون در انحصار تعداد محدودي از كشورهاي جهان بوده است در صنايع بالادستي صنعت نفت به ويژه لرزه‌نگاري و شبيه‌سازي ميدان‌هاي نفتي در دماي بالا استفاده مي‌شود. در مجموع، سازمان انرژي اتمي در جهت پيشبرد منويات و رهنمودهاي مقام معظم رهبري و با حمايت‌هاي دولت محترم هوشمندانه مسير توسعه را با اقتدار، وحدت و همدلي به پيش خواهد برد.
با توجه به توصيه رهبر معظم انقلاب مبني بر اقتصاد مقاومتي و استفاده از ظرفيت‌هاي داخلي، ما روز به روز ظرفيت‌هاي‌مان را تقويت مي‌كنيم تا بدون آنكه نيازي به خارج باشد، نيازهاي‌مان را در داخل تامين كنيم. ما نبايد نقش حقوق بين‌الملل را هم فراموش (كنيم) كه با توسل به آن مي‌توانيم با مذاكره چالش‌هايي مانند پرونده هسته‌اي را حل و فصل كنيم و شايد با استفاده از اين تجربه بتوانيم چالش‌هاي ديگري را كه در نظام بين‌الملل وجود دارد با گفت‌وگو و مذاكره و البته با منطق، عزت، اقتدار و تسليم نشدن حل و فصل كنيم. ما بايد بدانيم كه اگر عزت و اقتدار جمهوري اسلامي نبود، بيگانگان (دلسوز ما نبودند) اما اين عزت و اقتدار و ايستادگي موجب شده است تا حق مسلم ما در عرصه فناوري هسته‌اي مورد تاييد جهانيان قرار گيرد و فعاليت هسته‌اي ايران ادامه داشته باشد. البته ما در برخي مسائل محدوديت‌هايي را پذيرفته‌ايم ولي اين محدوديت‌ها آنچنان در فعاليت‌هاي ما تاثيرگذار نبود.
زماني نظام سلطه به دنبال آن بود كه توليد آب سنگين ما را متوقف و درصدد بود تا كارخانه توليد آب سنگين را تعطيل كند اما امروز نه تنها ادامه كار اين كارخانه آن هم به پيشرفته‌ترين حالت را پذيرفته بلكه خريدار محصول آن هم شده‌اند. در اين چارچوب ما هر روز شاهد افزايش كيفيت اين محصول هستيم و امروز خوشبختانه مي‌توان اين نويد را داد كه كيفيت اين محصول استراتژيك به (بالاي ٩٥/٩٩) درصد رسيده و كارخانه با تمام ظرفيت خود يعني توليد ٢٠ تن آب سنگين در سال به كارش ادامه مي‌دهد. قبل از دستيابي به توافق هسته‌اي، نظام سلطه از حذف و بسته شدن فردو سخن مي‌گفت اما براساس برجام، فردو به يكي از عالي‌ترين مراكز تحقيقاتي در عرصه هسته‌اي تبديل مي‌شود. با اين حال، بايد دانست فردو تضمين نطنز است. قبلا ٧٠٠ دستگاه سانتريفيوژ از سه هزار دستگاهي كه در آنجا قرار داشت، فعال بود اما هم‌اينك حدود ١٠٤٤ دستگاه سانتريفيوژ در آنجا فعال است و ان‌شاءالله خواهيم توانست كه پروژه ايزوتوپ‌هاي پايدار را در آنجا فعال كنيم.
* در صحبت‌هاي‌تان اشاره كرديد كه در اوايل دستيابي به توافق، يك فضاسازي عليه سازمان صورت گرفت. هدف اين فضاسازي‌ها به نظر شما چه بود؟ براي از بين بردن آن حاشيه‌هاي سازمان چه كرديد؟
** با بصيرت و هوشمندي، توجهي به اين فضاسازي‌ها نكرديم و اجازه نداديم آن فضاسازي‌ها برفعاليت‌هاي سازمان تاثير بگذارد. در واقع ما تلاش كرديم تا با كار خودمان را اثبات كنيم. به عبارتي، براي پاسخ دادن به اين فضاسازي‌ها و نشان دادن نادرستي آنها، سازمان وارد حوزه‌هاي جديدي از سرريز دانش انباشته شده در سنوات گذشته تاكنون هم شده است. به طور مثال يكي از كارهايي كه صورت گرفت در حوزه توليد ماشين‌هاي سانتريفيوژ با كاربرد در صنايع ديگر بود. سانتريفيوژ فقط كاربرد در جهت غني‌سازي ندارد بلكه كاربردهاي ديگر هم دارد. يكي از اين كاربردها، استفاده در حوزه بهداشت و درمان است.
مسوولان محترم وزارت بهداشت در اين باره نيازمندهاي‌شان را به ما اعلام كردند. از قضا آنها با ناباوري اين درخواست را هم به ما دادند ولي ما نخستين نسل ماشين توبولار را طراحي كرده و آن را تحويل داديم. چون ما در اين حوزه خود را اثبات كرديم، وزارت بهداشت انستيتو پاستور با اعتماد به متخصصين هسته‌اي سفارش‌هاي بعدي را به ما داد و ما ماشين‌هاي اولترا سانتريفيوژ و زونال را با توكل به خداوند و با نام آقا ابوالفضل العباس ساختيم اين ماشين‌ها براي توليد انواع واكسن‌هاي انساني و واكسن‌هاي دام و طيور كاربرد دارد و موجب كاهش وابستگي كشور به واردات واكسن‌هاي خارجي مي‌شود. اين ماشين‌ها در روز ملي فناوري در ٢٠ فروردين رونمايي شد و مورد بهره‌برداري در بعد صنعتي قرار گرفت.
* هدف آن فضاسازي‌ها را چه مي‌دانستيد؟
** اين عده محدود مي‌خواستند با آن فضاسازي‌ها براي ما حاشيه‌سازي كنند تا متخصصين از كار اصلي خودشان دور شوند و به عبارتي، كار لطمه بخورد. ما متوجه اين مساله شديم برخي بدخواهان از سر جهل يا از سر عمد مي‌خواهند تا ما را با حاشيه سرگرم كنند كه دراين مقطع كار طي رهنمود‌ها و مديريت محترم سازمان جناب آقاي دكتر صالحي ما سعي كرديم خودمان را به حاشيه گره نزنيم و آن ماموريتي را كه سازمان براي خودش تعريف كرده دنبال كنيم. اگر ما سرگرم حواشي مي‌شديم ديگر اقدامات و دستاوردهايي كه در روز ٢٠ فروردين در حوزه‌هاي مختلف در مقابل رياست‌جمهوري و ملت بزرگ و فهيم ايران رونمايي شد، به دست نمي‌آمد و نمي‌توانستيم كاري را ارايه بدهيم.
اگر اين تلاش‌ها و بصيرت‌ها و ايستادگي‌ها نبود و اگر شرايط تهديد رصد نمي‌شد، ديگر صنعت هسته‌اي وجود نداشت. پس اين هوشمندي همه‌جانبه به همراه سياست نظام براي خروج از اين پرونده ساختگي موجب شد تا ما از آن وضعيت سابق خارج شويم و به سمت رويكرد نويني حركت كنيم. رهنمودهاي مقام معظم رهبري و حمايت‌هاي دولت‌هاي گوناگون در نظام مقدس جمهوري اسلامي هم موجب شده است تا سازمان انرژي اتمي به يك اقتصاد مقاومتي در دورن خود برسد. اين موضوع در درون سازمان اتفاق افتاده است و همچنان هم ادامه دارد. دستيابي به برجام و اجرايي شدن توافق هم موجب شده تا فرصت همكاري‌هاي بين‌المللي ايجاد شود.
* بخشي از منتقدان برجام كه در رابطه با سازمان انرژي اتمي هم موضع‌گيري كردند، از نمايندگان وقت مجلس بودند. براي رفع شبهات آنها، چه اقداماتي را انجام داديد؟ تا چه اندازه آن توضيحات مثمرثمر واقع شد؟
** شايد خود من بيش از سي جلسه با اكثريت نمايندگان مجلس در سايت‌هاي هسته‌اي ديدار داشتم و با آنها گفت‌وگو كردم. در اين راستا بخشي از نمايندگان، به سايت‌هاي هسته‌اي فردو، اراك و نطنز آمدند و از نزديك وضعيت اماكن هسته‌اي ما و شادابي آنها را مشاهده كردند. ما در آن جلسات واقعيات را مطرح مي‌كرديم. بخشي از نمايندگان با شنيدن توضيحات ما و ديدن واقعيات، مسائل را مي‌پذيرفتند. آنها از اماكن و سايت‌هاي هسته‌اي بازديد و مشاهده مي‌كردند كه در آنجا افراد با جديت مشغول به كار هستند و پروژه‌هاي ما رو به پيشرفت است. در اين ديدارها سعي مي‌كرديم با توضيحات فني و همه‌جانبه، آنها را قانع كنيم.
تلاش كرديم به تمامي ابعاد سوال‌هاي مطرح شده به شكل كامل و جامع پاسخ دهيم. حتي دوستان‌مان در صداوسيما نيز به سايت هسته اي فردو آمدند و بنده و همكاران‌مان آخرين وضعيت و شرايط فعاليت‌هاي سازمان خصوصا غني‌سازي را تشريح كرديم. با اين حال، ما تلاش كرديم فضاسازي‌ها را از بين برده و همه مسائل را شفاف كنيم. بعضي از دوستان پس از شنيدن توضيحات ما هم اقرار كردند كه تصور قبلي‌شان براساس گفته‌هاي ديگران بوده است و بازديدها به اصلاح نظر آنها منتهي شده است. خوشبختانه سازمان انرژي اتمي سرگرم و درگير اين فضاسازي‌ها نشد و با تدبير و هوشياري سعي كرد خود را با آن حاشيه‌ها گره نزند و از آن پيچ عبور كند.
* يكي از مسائلي كه حين مذاكرات و پس از دستيابي به برجام با حساسيت‌هايي روبه‌رو شد، مساله بازرسي‌ها بود. ايران با دستيابي به برجام پذيرفت تا پروتكل الحاقي را به صورت داوطلبانه مورد اجرا قرار دهد. هم‌اكنون روند بازرسي در سايه برجام از اماكن هسته‌اي و غيرهسته‌اي چگونه است؟
** آژانس براساس توافق هسته‌اي وظيفه راستي‌آزمايي برجام را برعهده دارد. آنها در اين چارچوب بايد ببينند ايران براساس موارد توافق شده در برجام عمل كرده است يا خير. اين اقدامات نيازمند نظارت‌ها و بازرسي‌هايي است. بازرسان آژانس كساني هستند كه اقدامات ايران را بايد به مبادي مربوطه گزارش دهند و بگويند ايران در اقدامات تخطي داشته است يا خير، ولي از اين مساله ممكن است استفاده‌هاي ابزاري براي رسيدن به اهداف ديگر هم صورت بگيرد. البته اين مسائل موجب شده است تا ما هم هوشياري بيشتري به خرج دهيم.
در اين چارچوب، روند بازرسي همراه با دسترسي‌هايي مديريت‌شده و با نظارت و اشراف كامل ما صورت گرفته است. البته ما در خصوص بازرسان و (تجهيزات) و وسايلي را هم كه به همراه خود مي‌آورند، كنترل و اشراف به‌شدت دقيقي داريم كه با همكاري ديگر مبادي امنيتي و اطلاعاتي كشور بوده است. من اين اطمينان را مي‌دهم هيچ گونه نگراني در رابطه با حضور بازرسان آژانس در سايت‌هاي هسته‌اي را نبايد داشته باشيم. ما بر كار آنها اشراف داريم و بر روند جاري، كنترل كامل و نظارت دقيقي صورت مي‌گيرد. اگر آنها بخواهند در امور كاري‌شان كوچك‌ترين تخطي و انحرافي داشته باشند، ما با آنها قاطعانه برخورد مي‌كنيم كه اين كار هم صورت گرفته است و نگذاشته‌ايم كه آنها اقدامي انجام دهند.
* آيا تا به امروز موردي بوده است كه آژانس بازرس يا بازرساني را معرفي كرده باشد ولي ايران از پذيرش آن سر باز زده باشد؟
** بله. ما در پذيرش بازرسان و كنترل آنها تلاش بسياري كرده‌ايم تا كوچك‌ترين اشتباهي صورت نگيرد. جزو قوانين هر كشور براي ورود افراد، دادن يا ندادن ويزا است. حتي درباره اين ويزاها، آن كشور مي‌تواند ويزايي با مدت زمان كوتاه يا حتي ويزايي درازمدت صادر كند. ما برحسب صلاحديد كشور، قوانين جاري و شناخت كاملي كه از بازرسان آژانس داريم، براي آنها ويزا صادر مي‌كنيم. اين مساله در كارگروه فني اجراي برجام در سازمان انرژي اتمي مورد رسيدگي قرار مي‌گيرد و مشخص مي‌كنيم به آن افراد ويزا داده شود يا خير. البته مواردي هم وجود داشته است كه ما در بررسي‌هاي‌مان به اين نتيجه رسيده‌ايم كه به فردي ويزا ندهيم. ما به طرف مقابل دلايل‌مان را گفته‌ايم و مشكلي هم وجود نداشته است.
* واكنش آژانس نسبت به اين مساله چه بوده است؟
** آنها نمي‌توانند بگويند كه چرا به اين فرد ويزا مي‌دهيد يا چرا ويزا نمي‌دهيد چرا كه دادن ويزا جزو حقوق و صلاحديد حاكميتي هر حكومتي است. ما مي‌گوييم براساس قوانين خودمان و صلاحديد كشور براي اين فرد ويزا صادر نكرده‌ايم. ما در خصوص بازرسان آژانس نسبت به مسائلي همچون سوابق، بيوگرافي، نحوه عملكرد و وابستگي‌ها تسلط داريم. بعضا اين افراد ممكن است نام مستعار يا مليت‌هاي متفاوت داشته باشند. ما نسبت به اين مسائل آگاهيم و به راحتي مي‌توانيم محدوديت‌هايي را ايجاد كنيم و بگوييم براي آنها ويزا صادر نشود.
* آيا تا به امروز درخواستي براي بازرسي از مكاني وجود داشته است كه با انجام بازرسي در آن مكان مخالفت شده باشد؟
** آژانس در ايران تعدادي بازرس مقيم دارد كه وقتي درخواست بازرسي مي‌دهند، ما بايد ظرف ٢٤ ساعت براي آنها شرايط دسترسي را فراهم كنيم. بازرساني هم خارج از كشور هستند كه ما بايد به آنها ويزا بدهيم كه آن پروسه خودش را دارد. موارد بسيار كمي وجود داشته است كه آنها درخواست براي بازرسي داشته باشند كه در اين موارد هم ما ظرف ٢٤ ساعت براي آنها شرايط را فراهم كرده‌ايم. موردي هم وجود نداشته و گزارش‌هاي آژانس هم حاكي از اين مساله است كه ايران تا به امروز تخطي در روند اجراي برجام درحوزه فني نداشته است. البته ما از اول تخطي نداشتيم و به دنبال فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي بوده‌ايم. آنها نسبت به اين مساله آگاه هستند ولي يك پرونده ساختگي و جعلي براي ما ساختند و ١٢ سال بر آن مانور دادند. هدف‌شان هم اين بود تا ما در عرصه‌هايي كه اقتدارآفرين است، موفق نشويم.
از طرفي از اين طريق، بر طبل توخالي پروژه ايران‌هراسي دميدند و به دنبال محدودسازي ارتباطات و روابط ما با ساير كشورها بودند و خوشبختانه با برجام نقشه‌هاي‌شان نقش برآب شد. امروز هم آنها و هم آژانس بر فعاليت‌هاي صلح‌آميز ايران تاكيد دارند و مي‌گويند كه ايران خلافي در چارچوب فعاليت‌هاي خود ندارد. ما بايد متوجه باشيم كه هدف آنها ايجاد فشار و وارد ساختن لطمه به كشور بود. امري كه با قطعنامه‌هايي چون ١٩٢٩ در حال ميسر شدن بود و ايران را ذيل فصل هفتم منشور سازمان ملل برده بودند و اين گونه القا مي‌كردند ايران تهديدي براي صلح و امنيت بين‌الملل است و مي‌خواستند ايران را از ماده ٤١ به ذيل ماده ٤٢ ببرند تا بحث حمله به جمهوري اسلامي را در يك بستر و سناريويي در زمان خودش عملياتي كنند. اين يك چالش بزرگ به حساب مي‌آمد. اين دستاورد در حوزه برجام بسيار مهم بوده و مي‌توان از آن به عنوان يك دستاورد بزرگ در عرصه حقوق بين‌المللي نام برد.
* آيا در يك‌سال اخير مصاحبهاي با متخصصان هسته‌اي ايران صورت گرفته است؟
** طرف مقابل به دنبال انجام مصاحبه با افراد متخصص بود ولي هيچ گونه مصاحبهاي با متخصصان ما انجام نشده است. جمهوري اسلامي ايران تا به امروز هيچ گونه اجازه‌اي نداده است و اجازه هم نخواهد داد و اين هم از خطوط قرمز محسوب مي‌شود.
* از اماكن نظامي ما بازرسي انجام شده است؟
** خير.
* درخواست هم شده بود؟
** اگر يادتان باشد زماني مساله پارچين را خيلي مطرح مي‌كردند. آقاي آمانو هم يك ديدار بسيار كوتاه، محدود و مديريت شده از آن داشتند كه آن هم با نظارت شديد و دقيق بود. ما در مساله هسته‌اي، نه اجازه مصاحبه با كسي را داده‌ايم و نه خواهيم داد و در آينده هم اين كار صورت نمي‌گيرد. امروز هم درخواستي براي مصاحبه با كسي مطرح نيست.
* در خصوص نمونه‌برداري‌اي كه در پارچين براي حل پرونده موسوم به پي‌ام‌دي صورت گرفت، گفته مي‌شد انجام آن نمونه‌برداري‌ها توسط تكنسين‌هاي ايراني با نظارت آژانس بوده است. آيا شما اين مساله را تاييد مي‌كنيد؟
** در آن مقطع زماني، نمونه‌برداري‌اي از پارچين صورت گرفت. آن نمونه‌برداري هم كاملا مديريت‌شده انجام شد كه مورد تاييد آژانس هم قرار گرفت. يك نمونه از آن نمونه‌برداري به خارج ارسال شد و نمونه ديگر آن در تهران باقي ماند تا مبادا عوض كنند. مي‌خواهم بگويم اين كار برحسب چارچوبي كه شوراي عالي امنيت ملي ترسيم كرده بود، انجام شد. ما در آن بازه اجازه نداديم كه آژانس هر كاري كه دلش مي‌خواهد، انجام دهد. به عبارتي آنها در برنامه‌اي حساب شده به دنبال حضور فيزيكي ويژه و تردد در پارچين بودند كه با درايت و دورانديشي محقق نشد و در نهايت اين كار صورت نگرفت.
* يكي از وظايف معاونت حفاظت و معاونت سازمان مقابله با جاسوسي و خرابكاري هسته‌اي است. آيا در يك سال گذشته اتفاقي مانند اين مساله صورت گرفته است؟
** نبايد به مساله جاسوسي به عنوان يك مساله انحصاري نگريسته شود بلكه بايد به آن در يك چارچوب و مجموعه نگاه شود. بايد بحث خرابكاري صنعتي، بدافزارها، تطميع يا جذب نيروي انساني براي جمع‌آوري اطلاعات، فروش تجهيزات معيوب و ترور فيزيكي را يك مجموعه (پكيج) ديد كه ما آن را هيچگاه منتفي ندانسته‌ايم. در حوزه خرابكاري صنعتي در چارچوب چرخه سوخت، ما هميشه شاهد تلاش برخي از دشمنان براي ايجاد اختلال بوده‌ايم ولي ما تكنيك‌ها و روش‌هاي دشمن را مي‌شناسيم و اين موجب شده است تا طرف مقابل موفق نشود. به فرض مي‌گويم طرف مقابل مي‌گفت كه اگر برجام عملياتي نمي‌شد، ما فردو (را) نابود مي‌كنيم.
ما از قبل مي‌دانستيم كه امريكايي‌ها چه هدفي را دنبال مي‌كنند. ما از سناريوهاي مختلف آنها آگاه بوديم و مي‌دانستيم كه اگر برجام به دست بيايد يا نيايد، آنها به دنبال چه چيزي هستند و چگونه مي‌خواهند بر زيرساخت‌هاي فردو كه سايتي كاملا ايمن است، تاثيرگذار باشند. ما روش، مسير و ابزارشان را شناسايي كرده بوديم. آنها تلاش‌هاي بسياري براي اختلال در روند فردو انجام دادند مانند تلاش براي اختلال در روند برق‌رساني، جاسازي مواد منفجره زير دكل‌هاي برق، تلاش براي اختلال در تابلوهاي برق سايت و... ولي تمام اين تلاش‌ها به دليل رصدها و كنترل‌هايي كه صورت گرفته، نافرجام بوده است. بايد دانست كه دشمني دشمن كم نشده و بايد بر دشمن اشراف داشته باشيم. مواردي هم وجود داشته كه دشمن به دنبال تطميع افراد بوده است ولي قبل از آنكه كاري صورت بگيرد آن فرد يا افراد به ما مراجعه كرده‌اند و گفته‌اند كه چنين مساله‌اي رخ داده است.
دوستان ما كاملا طرف مقابل را مي‌شناسند و چون آموزش ديده و توجيه شده‌اند، دشمن هم موفقيت چنداني تا به امروز نداشته است. اگر آنها در اين باره موفقيتي كسب كرده بودند، صنعت هسته‌اي هم مانند امروز نبود و اصلا صنعتي وجود نداشت. اگر آنها مي‌توانستند فردي را تطميع كنند و به او سخت‌افزار يا نرم‌افزاري بدهند يا ماده منفجره‌اي حمل كند، خب اين اتفاق رخ مي‌داد. همچنين ما نمايشگاهي را در خصوص خرابكاري صنعتي و اقلامي كه در اين چارچوب شناسايي و كشف شده‌اند، را برگزار كرده‌ايم.
بايد دانست كه خرابكاري صنعتي شروع آن از سال ١٩٧٩ آغاز شده و بعد از انقلاب اسلامي نيز آنها چنين توطئه‌هايي را طراحي مي‌كردند ولي از سال ٨٨ به بعد، مقابله با اين توطئه را جدي‌تر گرفته و تلاش كرديم آنها را خنثي كنيم. ما توانسته‌ايم روش‌ها و تكنيك‌هاي آنها را كشف كنيم. ما براي مقابله با اين پديده به يك آموزش‌دهنده به دستگاه‌هاي ديگر تبديل شده‌ايم و خوشبختانه توانسته‌ايم بسياري از توطئه‌هاي دشمن را شناسايي كنيم. اين خرابكاري‌ها در حوزه دفاعي، مخابرات، صنعت نفت و غيره نيز وجود داشته است.
* نزديك به يك دهه پيش ويروس استاكس‌نت براي اخلال در روند هسته‌اي كشور طراحي شد. آيا در طول سال‌هاي گذشته با چنين بدافزاري براي تاثيرگذاري در صنعت هسته‌اي كشور با آن دامنه و قدرت استاكس‌نت مواجه بوده‌ايم؟
** دشمن امروز اولويت خود را به حوزه سايبري منتقل كرده است. آنها تلاش مي‌كنند از طريق حفره‌هاي موجود در نرم‌افزارهاي كاربردي و سيستم‌هاي كنترل صنعتي نفوذ كنند. در واقع آنچه قابل نفوذ باشد، از طريق ارسال بدافزار صورت مي‌گيرد. استاكس‌نت يكي از اين بدافزارها بود. ما مكررا نمونه‌هايي در سال‌هاي گذشته و حتي سال ٩٥ از اين بدافزارها داشته‌ايم كه مي‌خواستند بر اتوماسيون‌ها و سيستم‌هاي كنترل صنعتي ما نفوذ كنند ولي به موقع شناسايي شده و بحمدالله تاكنون هيچ موفقيتي نداشته‌اند. اولويت ما دفاع سايبري، واكسينه كردن صنعت از ويروس‌ها و بدافزارهاي رايانه‌اي است. اين توانمندي هم‌اكنون در سطح بسيار عالي ارتقا پيدا كرده و در كشور حالت انحصاري دارد.
* با دستيابي به برجام، شاهد فصل جديدي از مراودات بين‌المللي سازمان انرژي اتمي هستيم. يكي از نمونه‌هاي آن همكاري‌هايي است كه در چارچوب بازسازي قلب رآكتور اراك براساس برجام قرار است انجام شود. هم‌اينك آخرين وضعيت رايزني‌هاي صورت گرفته در اين باره در چه مرحله‌اي است؟
** مدرن‌سازي و اخذ تاييد رآكتور اراك و توانايي توليد آب سنگين در چرخه فعاليت‌هاي صنعت نيز از (ديگر) دستاوردهايي است كه به نفع جمهوري اسلامي ايران است. اين پروژه يك مشاركت بين‌المللي مركب از اعضاي ايران و گروه ١+٥ است كه براي پشتيباني و تسهيل بازطراحي و ساخت مجدد رآكتور IR٤٠ اراك به يك رآكتور مدرن است. رآكتور پيشين كاملا توسط متخصصان ايراني به صورت بومي ساخته شد و امروز دانش ما به گونه‌اي است كه مي‌توان با استفاده از دانش بومي و متخصصان داخلي رآكتور جديد نيز ساخته شود ولي اكنون يك فرصتي براي جمهوري اسلامي در عرصه بين‌المللي ايجاد شده تا در پرتو برجام بتواند با كشورهاي ديگر تعاملاتي سازنده داشته باشد.
در اين راستا، تعاملاتي سه جانبه براي بازسازي قلب رآكتور اراك با چين و امريكا درسطح كارشناسي برقرار شده است. در اين خصوص در سازمان انرژي اتمي ايران يك شركت حرفه‌اي زيرنظرجناب آقاي دكتر صالحي كه دربردارنده همه علوم است، تشكيل شده است. در اين چارچوب، رايزني‌هاي بين‌المللي اقدام و در حال انجام شدن است. در هفته‌هاي قبل هياتي از سازمان انرژي اتمي به چين رفته بودند و جلسات سه جانبه كارشناسي تشكيل شد و اين پروژه سير خود را دنبال مي‌كند و با مشكل خاصي روبه‌رو نبوده است. برخي كشورها هم در اين چارچوب تعهداتي را پذيرفته‌اند تا با ما همكاري‌هايي داشته باشند. طراح و كارفرما و صاحب اين پروژه ايران است ولي تاييديه نهايي را طرف مقابل خواهد داد. در واقع طرف مقابل بيشتر نقش نظارت بر روند كيفيت كار را برعهده دارد. اين نوع نظارت‌ها و پشتيباني‌ها در همه كشورها و پروژه‌ها وجود دارد.
به طور مثال در نيروگاه بوشهر كه تاييدكننده‌اش روس‌ها بودند تا مدتي گارانتي و به متخصصان و نيروي كار ما آموزش مي‌دهند. در اين چارچوب، طراحي رآكتور و آزمايشگاه‌هاي فرعي، ساخت و عملياتي كردن رآكتور و همچنين كيفيت‌سنجي سوخت آن توسط ايران صورت مي‌گيرد. نقش چيني‌ها در اين پروژه مشاركت در طراحي و ساخت رآكتور مدرن شده، تامين تجهيزات مورد نياز و ساخت سوخت براي بارگزاري اوليه هسته مركزي آن يعني مجتمع سوخت رآكتور است. با اين حال، ما مجتمع سوخت هسته‌اي را در ٢٠ فروردين امسال رونمايي كرديم. البته نخستين مجتمع سوخت برحسب برجام را چيني‌ها مي‌سازند ولي مابقي آن برعهده خود ما است. پشتيباني فني و بازنگري در ساخت رآكتور مدرن شده، تحليل طراحي ساخت و استانداردهاي ايمني هم برعهده امريكايي‌ها است.
نماينده عالي اتحاديه اروپا در اين پروژه وظايفي مانند هماهنگي كميته مشترك براي حل اختلافات احتمالي، تاييد فرآيند طراحي‌هاي مربوطه و تسهيل در صادرات تجهيزات لازم براي پروژه مدرن‌سازي را برعهده دارد. روسيه نيز وظايفي مانند خدمات مشاوره‌اي و دسترسي به متخصصان براساس اعلام نياز روساي كميته مشترك گروه ايران و (گروه) ١+٥ را بايد انجام دهند. آلماني‌ها هم وظايفي مانند بازبيني طراحي رآكتور، مطالعات امكان‌سنجي، تامين قطعات و تجهيزات مورد نياز براساس ترتيبات تجاري برعهده دارند. فرانسوي‌ها در اين باره بازبيني طراحي رآكتور، تامين قطعات و تجهيزات مورد نياز براساس ترتيبات تجاري و دريافت و مديريت سوخت مصرفي را برعهده دارند. انگليس نيز بازبيني طراحي رآكتور، آموزش ايمني و امنيت و تامين قطعات و تجهيزات مورد نياز براساس ترتيبات تجاري را بايد انجام دهد.
* همان طور كه گفتيد پيمانكاري اصلي اين پروژه ايران است. سوال اين است كه چرا براي مدرن‌سازي قلب رآكتور اراك يك كنسرسيوم بين‌المللي ايجاد نشد و ايران به تنهايي انجام اين كار را برعهده گرفت؟
** دليل اين مساله آن است كه توانمندي لازم براي ساخت اين كار را داريم. اگر كنسرسيومي در اين باره تشكيل مي‌شد، كاري را كه خودمان به تنهايي مي‌توانستيم انجام بدهيم، مجبور بوديم با همراهي ديگران انجام دهيم و آنها براي انجام آن كار، پولي را مطالبه مي‌كردند و از حالت توانمندي داخلي خارج مي‌شديم. ظرفيت‌هاي لازم در اين باره در داخل كشور وجود داشت و براي همين نيازي به تشكيل كنسرسيوم وجود نداشته و نداريم. ما تمام اجزاي مورد نياز يك رآكتور را مي‌توانيم بسازيم كما اينكه رآكتور قبلي را هم به تنهايي ساختيم. در رآكتور مدرن‌شده هم فقط تغييرات و اصلاحاتي صورت مي‌گيرد و اميدوارم براساس جدول زمانبندي‌شده و در زمان سه يا چهار سال، به يك رآكتور مدرن و مورد نظر دست يابيم و بتوانيم از ظرفيت‌هاي جديد آن بهره مند شويم.
* آيا ايران برنامه‌اي براي ساخت نيروگاه‌هاي آب سبك در دست دارد؟
** سازمان انرژي اتمي ايران ساخت يك رآكتور ١٠٠ مگاواتي در سواحل مكران را در دست پيگيري دارد و آقاي دكتر روحاني رييس محترم جمهور نيز ساخت آن را مورد تاييد قرار داده‌اند. در حال حاضر كارهاي فني آن دنبال مي‌شود. همچنين از يكي، دو سال پيش قراردادي را با روس‌ها براي ساخت فاز دوم و سوم نيروگاه بوشهر امضا كرده‌ايم تا از زيرساخت‌هاي موجود در نيروگاه كنوني بوشهر استفاده بهينه كنيم. و انشا الله پس از تكميل موارد فني همان طور كه جناب آقاي دكتر صالحي اعلام داشتند كلنگ آن باهدف آغاز پروژه به زمين خواهد خورد.
* قرار بود كلنگ‌زني فاز دوم و سوم نيروگاه بوشهر در شهريور زده شود. گفت‌وگوهايي هم اخيرا ميان ايران و روسيه انجام شده است. اين رايزني‌ها به چه نتيجه‌اي رسيده است؟
** ما (قبل) از انجام كلنگ‌زني بايد يك سلسله اقدامات مطالعاتي و امكان‌سنجي مانند مطالعات زلزله را انجام دهيم. بايد اين اقدامات مطالعاتي به (سرانجام) مي‌رسيد و پس از پايان بررسي‌ها، كلنگ‌زني صورت مي‌گرفت. تاكيد آقاي دكتر صالحي اين است كه در پروژه‌هاي مختلف، بايد ابتدا كارهاي مطالعاتي به پايان برسد و پس از آن كلنگ‌زني انجام شود. اين اتفاق نزديك است و انشا الله نتايج آن به اطلاع افكارعمومي خواهد رسيد.
* دو، سه ماهي است كه مذاكراتي ميان ايران و امريكا براي فروش آب سنگين در حال انجام است ولي مسائلي چون دريافت پول آن و مصادره اموال ايران در امريكا موجب تاخير در آن شده است. اكنون اين رايزني‌ها براي انجام آن معامله به كجا رسيده است؟
** امريكايي‌ها با انجام كار غيرحرفه‌اي و به دور از شان قوانين بين‌المللي در مصادره حدود ٢ ميليارد دلار از اموال ايران به بهانه‌هاي واهي، موجب شدند تا بي‌اعتمادي ما نسبت به آنها بيش از پيش شود. محض احتياط مبني بر اينكه نكند ٣٢ تن آب سنگين را به امريكايي‌ها بدهيم ولي در موقع گرفتن پول شاهد بهانه‌هايي براي ندادن مبلغ آن باشيم، در مذاكرات‌مان به طرف مقابل گفته‌ايم ابتدا پول دريافت خواهد شد و پس از آن محموله را تحويل مي‌دهيم.
* آقاي كمالوندي گفته بودند كه مبلغ اين معامله از مبلغ اعلام شده متفاوت است. مبلغ دقيق آن چقدر است؟
** درباره مبلغ به توافق رسيده‌ايم و مبلغ بسيار خوبي است و حتي نسبت به برخي كشورها قيمت محصول ما گران‌تر هم به فروش رسيده است زيرا كيفيت محصول توليدي ايران بهتر است. ما به طرف مقابل گفته‌ايم تا پولي دريافت نكنيم، محصول را تحويل نمي‌دهيم. البته بايد يادآوري كنم كه امريكايي‌ها تنها خريدار آب سنگين ما نيستند و روس‌ها هم ٤٠ تن درخواست خريد اين محصول را مطرح كرده‌اند و رايزني‌ها براي فروش آن جديدا آغاز شده است. بعضي كشورهاي اروپايي هم مقاديري مانند خريد دو تن، سه تن و پنج تن آب سنگين را مطرح كرده‌اند.
* چندي پيش آقاي صالحي به همراه هياتي به فرانسه براي بازديد از پروژه ايتر رفته بودند. چه رايزني‌هايي در اين باره صورت گرفت؟ ايران در اين پروژه قرار است چه نقشي را ايفا كند؟
** پروژه گداخت هسته‌اي ايران يكي از پروژه‌هاي محوري انرژي اتمي است. گداخت مي‌تواند منبع نامحدود انرژي در آينده تلقي شود. اين انرژي از نظر محيطي بي‌خطرترين نوع انرژي روي زمين است اما هنوز بشر نتوانسته است به طور كامل و تضمين‌شده به اين انرژي به صورت صنعتي دست پيدا كند. ايران يكي از معدود كشورهايي است كه از سال‌هاي گذشته در زمينه گداخت هسته‌اي داراي تجربيات عملي بوده است و در عين حال، ايران داراي فناوري توكامك است و در سال‌هاي اخير توانسته متخصصان برجسته‌اي را در زمينه گداخت هسته‌اي تربيت كند. ورود ايران به پروژه گداخت هسته‌اي گام مثبت و رو به جلويي است؛ از آن جهت كه ايران مي‌تواند به يكي از بزرگ‌ترين پروژه‌هاي هسته‌اي دنيا وارد شود.
هم‌اكنون ٣٥ كشور بزرگ دنيا با هدف دستيابي به انرژي الكتريسته به روش گداخت همكاري‌هاي خود را در جنوب فرانسه آغاز كرده‌اند كه يكي از بزرگ‌ترين همكاري‌هاي علمي محسوب مي‌شود تا با استفاده از فرآيندي كه در خورشيد رخ مي‌دهد، انرژي توليد شود. در اين راستا، در سفر آقاي دكتر صالحي رايزني‌هايي صورت گرفت و جمهوري اسلامي ايران توانست با مسوولان اين پروژه براي همكاري مشترك به تفاهم كلي برسد و چارچوب اين همكاري مشخص و در اين سفر، هيات ايران از بخش‌هاي مختلف اين طرح جهاني بازديد كرد. با اين حال، رفت و آمدها ميان سازمان انرژي اتمي و مجموعه ايتر ادامه خواهد داشت.
* نگراني‌اي از عدم نقض برجام و بدعهدي طرف مقابل نداريد؟
** اقتدار، انسجام و عزت جمهوري اسلامي باعث شد تا ايران بتواند در برابر شش قدرت جهاني به نتيجه برسد. اگر من بخواهم رويارويي خودمان را با طرف مقابل توصيف كنم آنها مانند لشكري بودند و ما هم مانند يك گردان. (آنها) كمتر از ١٠ سال پيش حاضر نبودند كه ايران چرخه سوخت داشته باشد و حتي يك دستگاه سانتريفيوژ تحقيقاتي داشته باشيم. امروز هزاران دستگاه سانتريفيوژ در ايران مشغول به كار است و مي‌دانستند كه اگر با ما توافق نمي‌كردند، تحريم‌ها به هيچ‌وجه مانع از افزايش قدرت هسته‌اي ايران نمي‌شد؛ لذا ما آمادگي لازم را داريم تا در مقابل بدعهدي طرف مقابل با سرعت غيرقابل تصوري به شرايط اوليه بازگرديم.
همان طور كه مقام معظم رهبري فرمودند اگر آنها بخواهند توافق هسته‌اي را پاره كنند، ما آن را آتش خواهيم زد ولي ما آغازكننده اين روند نخواهيم بود. به اصول و تعهدات‌مان پايبند هستيم همان طور كه در قطعنامه ٥٩٨ هم به تعهدات و اصول‌مان پايبند بوديم. با اين حال، توافق هسته‌اي ضربه‌اي اساسي به پروژه ايران‌هراسي وارد كرده است و رژيم صهيونيستي نتوانست به خواسته‌هاي خود دست يابد. ما نبايد فراموش كنيم كه برجام مخالفاني دارد؛ گروه‌هاي جنگ‌طلب و افراطي در اروپا و امريكا و لابي صهيونيست از جمله آنها هستند و دستيابي و اجراي برجام عصبانيت و خشم آنها را دوچندان كرده است. ما نبايد اقدامي را انجام دهيم كه خداي ناكرده موجب بهانه‌گيري و فضاسازي جديد آنها عليه ايران اسلامي شود.
در پايان اعلام مي‌دارم همان‌طور كه مقام معظم رهبري فرمودند: اگر امنيت نباشد توسعه، پيشرفت، تحقيق و پژوهش نيز نخواهد بود.
http://etemadnewspaper.ir/VijehNO.aspx?V_NPN_Id=22&PageNO=8
ش.د9501355