(روزنامه اطلاعات - 1395/05/17 - شماره 26505 - صفحه 12)
پیروز ایزدی، پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در گفتگو با دیپلماسی ایرانی بیان می‌کند، خروج انگلستان منجر به تضعیف اتحادیه و روند همگرایی می شود.همانطور که ورود انگلستان به اتحادیه اروپا با اکراه برخی کشورها همراه بود، خروج این کشور نیز با اکراه همراه بوده است. گرچه برخی کشورها با خشم خواستار تسریع در روند خروج انگلستان از اتحادیه اروپا شدند، اما همان ها نیز به خوبی می دانند که این خروج به طور حتم تبعات جدی برای اتحادیه به همراه خواهد داشت. از دیگر سو، اقدام انگلستان اثراتی نیز در درون دایره پادشاهی بریتانیا نیز داشته است.
اسکاتلند خواهان ماندن در اتحادیه اروپاست، از این رو برای فاصله گرفتن از تبعات خروج انگلستان خواستار برگزاری همه‌پرسی به منظور استقلال از بریتانیا شده است. به طور حتم همه پرسی انگلستان برای خروج از اتحادیه اروپا، واکنش مقامات لندن، امضای طومار برای برگزاری مجدد همه پرسی، همه و همه یک پدیده تک بعدی نبوده و نیازمند بررسی همه جوانب موضوع است. اما آن چه همه کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند، این است که به طور حتم اروپا در آینده اثرات جدایی انگلستان را خواهد دید. اثراتی بر اقتصاد و مساله مهاجرت. دو مساله ای که همواره از سوی احزاب دست راست به خصوص در انگلستان، فرانسه و هلند دستمایه قرار گرفته تا به این بهانه مردم را به پای صندوق‌های همه‌پرسی برای جدایی از اتحادیه اروپا بکشانند. دیپلماسی ایرانی گفتگوی کوتاهی با پیروز ایزدی، پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام داشته است که در ادامه می خوانید:
* آیا تحولات انگلستان زمینه ساز دومینوی اتحادیه اروپا می شود؟
** یکی از نگرانی های موجود وقوع دومینو است. بعد از آنکه مشخص شد که مردم انگلستان رای به خروج از اتحادیه دادند، احزاب دست راستی افراطی و پوپولیست در کشوری مانند فرانسه و هلند، خواستار برگزاری همه پرسی برای خروج از اتحادیه شدند. بر اساس اظهارات برخی ناظران، اگر در مذاکرات میان انگلستان و اتحادیه اروپا، درباره وضعیت روابط طرفین سخت گیری صورت نگیرد و مجازات هایی برای انگلستان در نظر گرفته نشود، مانند سخت تر شدن روابط تجاری اتحادیه اروپا با انگلستان، این مهم باعث ترغیب شدن دیگر کشورها به منظور خروج از اتحادیه می شود.
زیرا در این صورت کشورها متوجه می شوند که خروج از اتحادیه هیچ ضرری نداشته و روابط تجاری آزاد همچنان ادامه خواهد داشت. بنابراین نیاز نیست که بخشی از حاکمیت خود را واگذار کرده و تابع مقررات اتحادیه اروپا باشد. برای همین کارشناسان توصیه به اعمال رفتارهای سخت گیرانه علیه انگلستان می کنند. البته نکته ای که وجود دارد این است که اقتصاد برخی از کشورهای اروپایی مانند آلمان، صادرات محور بوده و تحقق رفتارهای سخت گیرانه، شاید برای این کشورها مشکل باشد. زیرا آنها نمی توانند از بازاری مانند انگلستان صرف نظر کنند.
* آلمان نگاه معتدل تری نسبت به مساله خروج انگلستان از اتحادیه داشت. اما در مقابل فرانسه برخورد تندی داشت و حتی اعلام کرد که پروسه خروج انگلستان زمانبر است و باید سریعتر صورت گیرد. تفاوت دو دیدگاه در چیست؟
** همان طور که گفته شد، اقتصاد آلمان، صادرات محور است. بنابراین این کشور تمایل به نگه داشتن بازار انگلستان برای صادرات محصولات خود دارد. از طرفی حجم تجارت میان آلمان و انگلستان بسیار قابل توجه است. در مقابل فرانسه از همان ابتدا مخالف حضور انگلستان در اتحادیه اروپا بود. پس از آن که اجازه ورود داد، اعلام کرد بریتانیا باید پایبند به قواعد و مقررات باشد. از این منظر ابراز خشم کرده است. به هر حال خروج انگلستان منجر به تضعیف اتحادیه و روند همگرایی می شود. در عین حال در داخل فرانسه نیز نیروهای افراطی قوت قلب بیشتری برای طرح مساله خروج از اتحادیه را پیدا می کنند.برخی اقدام انگلستان را اقدامی هوشمندانه اقتصادی می دانند. مردم انگلستان به این نتیجه رسیده اند که اتحادیه اروپا نتوانسته است درمان خوبی برای مسایل مهاجرت و اشتغال پیدا کنند. بنابراین خروج از اتحادیه کمک به درون است.
تبلیغات موافقان خروج انگلستان از اتحادیه اروپا بر دو مساله اقتصاد و مهاجرت استوار بود. آنها معتقد بودند که اتحادیه اروپا در مقابل بحران های اقتصادی و بحران پناهجویان سیاست کارآمدی را از خود نشان نداده و بر این مشکلات فائق نیامده است. در نتیجه نمی توند از نظر اقتصادی کمک به انگلستان کند. این امر موجب می شود سیاست های در پیش گرفته شده، موجب ورود مهاجران به انگلستان شود که بر معیشت، فرهنگ و هویت این کشور اثر منفی می گذارد. اما باید مزایا و منافع خروج را سبک و سنگین کرد. و به این سوال پاسخ داد که آیا واقعا خروج انگلستان می تواند از ورود مهاجران به این کشور پیشگیری کند؟ یا وضعیت اقتصادی مردم بهتر می شود؟ در مقابل گفته می شود، تجارت با انگلستان ممکن است به اروپا لطمه وارد کند. از این رهگذر مردم دچار سختی بیشتری می شوند. این موضوع در آینده روشن خواهد شد.
* برخی کشورهای اروپایی همچنان با بحران اقتصادی دست به گریبان هستند. آیا خروج انگلستان گویای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت است؟
** یکی از نتایج خروج انگلستان همین مساله خواهد بود. یکی از استدلال های موافقان خروج انگلستان، این بود که نباید هزینه های بحران اقتصادی و بدهی کشورهایی مانند اسپانیا، یونان، پرتغال و... از جیب مالیات‌دهندگان انگلستانی پرداخت شود.
* در مقابل خروج انگلستان، اسکاتلند خواستار ماندگاری در اتحادیه است. از این رو مقامات این کشور اعلام همه پرسی برای استقلال از بریتانیا کردند. پیامد این اتفاق چه خواهد شد؟
** دو سال پیش، برگزاری همه پرسی برای استقلال از بریتانیا نتوانست آرای کافی را به دست آورد. همه پرسی اخیر موجب شد اکثریت مردم اسکاتلند به ماندن در اتحادیه رای دهند. این مساله موجب شد که حزب استقلال طلب اسکاتلند، درخواست برگزاری رفراندوم کند. به این امید که با توجه به خروج انگلستان از اتحادیه، این بار شانس بیشتری برای پیروزی به دست می آورند. بر این اساس گفته می شود اقدام کامرون برای برگزاری همه پرسی، منجر به نوعی تجزیه در اروپا و ممکن است در آینده نزدیک منجر به تجزیه خود بریتانیا شود.
* جبهه ملی فرانسه به رهبری لوپن با شعار نه به بروکسل، خواهان برگزاری رفراندوم به منظور خروج از اتحادیه اروپا است. آیا ممکن است در فرانسه احزاب دست راستی موفق به برگزاری رفراندوم و سپس خروج از اتحادیه شوند؟
** این امکان در فرانسه در آینده نزدیک وجود ندارد. اگر احزاب دست راستی بتوانند در انتخابات مارس 2017 موفق شوند، ممکن است در این صورت چنین برنامه ای را به اجرا بگذارند.
خروج بریتانیا حاصل بلوف کامرون بود
سارا بازوبندی استاد ایرانی دانشگاه ریجنتز لندن در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین، تأثیرات خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را مورد تحلیل و تبیین قرار داد.
قریب به 2 ماه از برگزاری رفراندوم بریتانیا گذشته و پس از فروکش کردن ابعاد خبری ماجرا، فضا برای تحلیل های عمیق تر هموار شده است. حال این پرسش‌ها مطرح است که خروج بریتانیا چه اثراتی برای اتحادیه و بالعکس به همراه خواهد داشت؟آیا دومینوی خروج از اتحادیه به راه می افتد؟ تاثیر آرای مردم جزیره بر ایران چگونه خواهد بود؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها با سارا بازوبندی گفتگو کردیم. استاد دانشگاه ریجنتز لندن در گفتگو با خبرآنلاین، خروج بریتانیا از اتحادیه را حاصل بلوف سیاسی دیوید کامرون دانست. این پژوهشگر موسسه چتم هاوس معتقد است خروج بریتانیا می‌تواند برای ایران فرصت ساز باشد، هرچند چالش‌های مهمی بر سر این قضیه وجود خواهد داشت. مشروح این گفتگوی نسبتا مفصل را در ادامه می‌خوانید:
* پیش‌بینی‌ها پیش از برگزاری رفراندوم حاکی از این بود که نتایج نزدیک باشد ولی بیشتر گفته می شد که مردم بریتانیا به ماندن رای دهند، چه اتفاقی افتاد که در نهایت نتیجه به خروج ختم شد؟
** نظرسنجی های چند هفته آخر نشان می داد کمپین ترک اتحادیه قوی تر بود و حامیان خروج تقریبا ۱۰درصد جلوتر بودند. ولی اگر به جدول رده بندی سنی کسانی که در رفراندوم مشارکت کردند بنگرید می بینید درصد بالایی از افراد مسن در بریتانیا کسانی بودند که به ترک رای دادند و برعکس جوانان ماندن را انتخاب کردند.
از سوی دیگر کسانی که به کمپین ترک پیوستند افرادی بودند که در شهرهای کوچک تر و جاهایی که موقعیت اقتصادی و اجتماعی چندانی ندارند. مناطق به خصوصی که صنعت فولاد بریتانیا آنجا مستقر بوده و به دلیل اتفاقات مختلفی که آنجا رخ داده، این کارخانه ها از کار افتاده و شمار زیادی از افراد آنجا بی‌کار شده اند و اصولا افرادی که بیشتر حاشیه نشین بوده اند و بخشی از آن جامعه جهانی شده به هم پیوسته اروپایی نبودند و کسانی که به دلایل مختلفی چون موقعیت مالی و تحصیلی و اجتماعی کمتر سفر کرده و کمتر با باقی کشورهای جهان به ویژه اروپا تماس داشتند، از مهمترین کسانی به شمار می روند که به خروج رای دادند. این افراد به راحتی قانع شدند و رایشان را به خروج از اتحادیه اروپا دادند. مثلا لندن یکی از مناطقی بود که به شدت افراد موافق ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا بودند، کسانی که در لندن زندگی می کنند بیشتر افرادی هستند که در شرکت های معتبر خارجی یا دانشگاه ها و کمپانی های بین المللی کار می کنند یا به نوعی با آنها ارتباط دارند.
در نتیجه این افراد اهمیت ماندن در اتحادیه را بیشتر درک می کردند، ولی کسانی که در مناطق دور افتاده زندگی می کنند و کمتر با جهان ارتباط دارند به راحتی با شعارهای پوپولیستی که کمپین ترک طرح می‌کرد راضی می شدند و رای به خروج می‌دادند. استدلال‌ها هم بسیار ساده و ابتدایی بود. اینکه خطر تروریسم، امنیت اجتماعی، امنیت شغلی و … با حضور در اتحادیه اروپا افزایش می یابد.
نوع عضویت در اتحادیه اروپا مدل خاصی بود، حتی پیش از اینکه اتحادیه اروپایی وجود داشته باشد، ژنرال دوگل گفته بود انگلیس را به هیچ مجموعه اروپایی راه ندهید و قصه اختلاف اروپا و بریتانیا سر درازی دارد. بریتانیا نه شنگن را پذیرفت و نه واحد پولی مشترک، ولی هم در سیاست‌های پولی نقش آفرین بود و هم در سیاست‌های کلان این اتحادیه از بازیگران تاثیر گذار به شمار می رفتند.
این موضوع باعث شده برخی این گمانه را طرح کنند که خروج بریتانیا از اتحادیه می‌تواند بروکسل را به مجموعه ای همگراتر تبدیل کند و دیگر از رانت ها و امتیازات ویژه‌ای که بروکسل به لندن می داد خبری نباشد. مسئله ویزا و واحد پولی دو موضوع بسیار مهم برای بریتانیا بود و در طی دهه اخیر مردم و سیاستگذران بریتانیایی نسبت به این انتخاب و حساسیت خود مطمئن تر شدند.
یکی به دلیل خطر تروریسم که داشتن ویزای شنگن باعث می شد هرکسی که به یکی از کشورهای اروپایی راه می یافت می‌تواند با آزادی کامل به کل قاره سفر کند و این اتفاقا خیلی خطرناک بوده و بمب گذاری‌های اخیر و عملیات های تروریستی نشان داده که این نگرانی و دعوا در انگلیس چندان هم بی ربط نیست.
در خصوص واحد پولی هم باید اشاره کرد که این کشور همواره به واحد پول خودش افتخار کرده و به قدرت پولی استرلینگ می‌بالیده و توانسته ارزش نسبتا متعادلی را حفظ کند. در حالی که آن طرف در بحران یورو اقتصاد بسیاری از کشورهای موفق اروپایی لطمه دیدند. اقتصادهای ناموفق تر مانند یونان و اسپانیا و ایتالیا با مشکلات فراوانی رو به رو شدند و تاوانش را کشورهایی مانند آلمان و فرانسه و غیره پرداخت می کردند.
بریتانیا از این موضوع بسیار خوشحال بود و سیاستمداران این کشور بسیار به خود می‌بالیدند که هیچ گاه یورو را قبول نکرده‌اند.
* این نتیجه چه تاثیراتی روی اقتصاد بریتانیا با خود به همراه خواهد داشت؟
** درباره تاثیرات دراز مدت روی اقتصاد بریتانیا باید اشاره کرد دسترسی به بازار اروپا خیلی برای این کشور دشوار خواهد شد. در همین مدت اندک کسانی که در شرکت‌های بزرگ مالی و بانک های بین المللی در لندن کار می کنند، زمزمه هایی مبنی بر ترک لندن را طرح کردند.
مساله بعدی دسترسی به سرمایه گذاران اروپایی است. قبلا سرمایه گذاران اروپایی به دلیل همین بازار واحد رغبت بسیار بیشتری برای سرمایه گذاری در انگلستان داشتند. البته کمپین ترک اتحادیه اروپا بسیار روی این موضوع مانور داد که با حضور در اتحادیه بخش های مهم و بزرگ صنعت مان را اروپایی ها خریده اند و البته این اظهارات پوپولیستی بسیار هم روی مردم حاشیه نشین تاثیر گذاشت. این سرمایه گذاری ها باعث می شد اشتغال و رشد اقتصاد این کشور ادامه داشته باشد ولی طبیعتا این روند با اختلال جدی مواجه خواهد شد. البته طبیعتا سرمایه‌گذاران اروپایی بلافاصله پول های خود را از بریتانیا خارج نمی کنند ولی به هر حال سرمایه گذاری بیشتر در آینده بسیار محدود خواهد بود .
* به بخش بریتانیا پرداختیم اما تاثیرات این موضوع بر اقتصاد اتحادیه چگونه خواهد بود؟
** برای اتحادیه هم بسیار مشکل خواهد بود. اینکه خیلی ها می گویند یک گروه مستحکم تر و کوچکتر در کنار هم جمع می شوند را من قبول ندارم. فرانسوا اولاند، آنگلا مرکل و دیگر رهبران قدرتمند اروپایی هم در روزهای گذشته از این قضیه به شدت ابراز نگرانی کردند. واقعیت این است این اتفاق ناگوار نه تنها برای بریتانیا که برای کل قاره اروپا به شمار می رود. به دلیل اینکه در درجه اول این یک نمونه ای برای رفتار دیگر اعضا ارائه می کند. مثلا در اوج بحران های اقتصادی، یونان هم بسیار این تهدید را مطرح کرد که از یورو خارج می شوند، ولی همه می گفتند این اتفاق شدنی نیست، ولی اگر بریتانیا این کار را بکند، آن اعتمادی که در آینده بازار متحد اروپایی وجود دارد به شدت متزلزل خواهد شد.
* برخی از تحلیلگران معتقدند کشورهایی مانند یونان که تهدید می کردند از اتحادیه خارج می شوند، طبیعی بود که چنین نکنند چون آنها از حضورشان در اتحادیه بیشتر از اتحادیه از طرف مقابل نفع می برند، ولی قصه در مورد بریتانیا متفاوت است، این کشور بازیگر تاثیرگذاری بود که حضورش در اتحادیه اروپا می توانست روند همگرایی این مجموعه را تقویت کند. حالا با این وضعیت با توجه به اینکه خانم مارین لوپن در فرانسه از برگزاری رفراندوم جدایی سخن گفته، در هلند هم صحبت‌های مشابهی شنیده شده است. فکر می‌کنید دومینوی جدایی از اتحادیه پا خواهد گرفت یا بیشتر یک جو روانی است که بعد از مدتی هم می خوابد؟
** در حال حاضر همه در شوک هستند و همه بدترین حالت قضیه را در پیش‌بینی‌ها مد نظر قرار می دهند. کمپین برگزاری دوباره رفراندوم در بریتانیا بسیار جدی است و امضاهایش در مدت زمان کوتاهی بیشتر و بیشتر شد. اساس این بحث این است که اگر مشارکت پایین تر از ۷۵ درصد باشد و طرف پیروز کمتر از ۶۰ درصد را کسب کرده باشد رفراندوم می تواند به دور دوم کشیده شود. البته همه این موارد احتمال است و ممکن است دومینویی که شما به آن اشاره کردید هم رخ دهد.
یکی از نگرانی های مهم اتحادیه اتفاقا همین است که با خروج بریتانیا یک نمونه و مدل برای دیگر کشورها پدید آورد. در خصوص مورد یونان که شما اشاره کردید، آتن بیشتر نفع را می برد درست است ولی بریتانیا هم از ماندن در اتحادیه بیشتر نفع می‌برد ولی پوپولیست ها وقتی با احساسات مردم بازی کنند دیگر منطق از دامنه تاثیرگذاری خارج می شود. یعنی همان زمان هم در یونان خیلی ها تلاش کردند رفراندوم را برگزار کنند ولی طرف نسبتا عاقل تر دولت موفق شد بحث رفراندوم را مطرح نکند. ولی این اشتباه بزرگ کامرون بود و باعث شد کارنامه سیاه سیاسی برای خود درست کند و شغل سیاسی خود را با فرجامی غم انگیز و ناموفقیت آمیز به پایان برساند و از سوی دیگر کشور را در وضعیت بسیار بدی قرار داد. سوال بعدی این است که رفراندوم استقلال اسکاتلند چگونه خواهد بود. یعنی الگویی که این قضیه برای بسیاری بر جا می گذارد تبعات منطقی زیادی می تواند داشته باشد ولی اینکه تا چه اندازه خواهد بود هنوز مشخص نیست و باید کمی صبر کنیم.
* خانم استروجن هم بلافاصله پس از اعلام نتایج گفتند که اسکاتلند آینده خود را در اتحادیه اروپا می بیند. با توجه به اینکه نظرسنجی استقلال قبلی هم با فاصله بسیار کمی شکست خورد، آیا باید منتظر چند تکه شدن بریتانیا باشیم؟ با توجه به اینکه در ایرلند شمالی هم بیشتر مردم به ماندن در اتحادیه رای دادند.
** بله درست است. کاملا منطقی است. البته ولز کمتر ولی برای اسکاتلند و ایرلند شمالی این موضوع کاملا محتمل است.
* به آقای کامرون و کوربین انتقادات زیادی مطرح شده است. کامرون به دلیل اینکه ایده برگزاری رفراندوم را طرح کرده و کوربین برای اینکه کمتر از حدی که باید تلاش کرده است. چقدر این دو را می توانیم در این نتیجه مقصر بدانیم؟
** ببینید در واقع اصل قضیه به بلوفی باز می گردد که کامرون در انتخابات پارلمانی زد و به آن واسطه می خواست انتخابات را ببرد. حزب محافظه کار در خواب هم نمی دید که نتیجه رفراندوم این شود. از سوی دیگر بخشی در حزب کارگر که اساسا از رهبری کوربین در این حزب خرسند نیست و بی‌علاقه نیست از این بهانه استفاده کند و کوربین را کنار بگذارد. من فکر می کنم کوربین هم روی بلوف کامرون خیلی حساب کرده بود و به همین دلیل هم آنقدری تلاش نکرد و فکر می کرد قضیه مانند موضوع اسکاتلند خیلی زود جمع می شود و نیازی به نگرانی هم نیست.
* به عنوان آخرین سئوال، اگر بخواهیم این تغییر و تحولات را با نگاه ایران تحلیل کنیم، این خروج سیاسی چه تاثیری روی ایران خواهد داشت؟ آقای ابوطالبی معاون سیاسی دفتر رئيس جمهوری گفته اند یک فرصت بی نظیر تاریخی برای ایران پدید آمده است، در حالی که برخی در نقطه مقابل بر این باورند خروج بریتانیا به روند همگرایی اتحادیه ضربه می زند و یک اتحادیه همگرا و قدرتمند می تواند برای ایران مناسب تر باشد .
** من با نظر اول موافق ترم. برای اینکه بریتانیا اگر قرار بود به تنهایی و بدون حضور اتحادیه با ایران بر سر پرونده هسته ای مذاکره کند، این روند در 10 سال آینده هم به نتیجه نمی رسید. بریتانیا در اتحادیه اروپا به مراتب می تواند در کل مسائل خاورمیانه تاثیرگذارتر باشد تا وقتی که تنها حضور دارد. یعنی کسانی که می گویند ما به تنهایی یک امپراتوری هستیم و می توانیم به تنهایی جهان را تغییر دهیم، حرف بی ربطی را طرح می‌کنند، افرادی مانند نایجل فارانژ که این شعارها را در گوش عوام فریاد می زنند، واقعا دروغ می گویند و برای خواسته های سیاسی و احمقانه خود عوام فریبی می کنند.
ولی در عمل باید پذیرفت که بریتانیا بدون اتحادیه اروپا هم از آمریکا دورتر خواهد شد و هم از اتحادیه اروپا. آمریکایی ها به شدت از این قضیه نگران بودند که اگر بریتانیا از اتحادیه بیرون بیاید شرایط برای آنها هم سخت تر خواهد شد. آمریکایی ها تمایلی به مشارکت نظامی نزدیک با بریتانیا خارج از اتحادیه اروپا ندارند. البته اینکه اتحادیه اروپا چقدر تمایل دارد به ایران نزدیک شود علامت سوال دیگری است. آیا واقعا ایران بالاخره موفق خواهد شد این قضیه را به نتیجه برساند؟ با بریتانیا یا بدون بریتانیا؟ این یک چالش اساسی و مهم برای ایران خواهد بود.
ش.د9501885