(ماهنامه رويدادها و تحليل‌ها – 1386/01/15 – شماره 207 – صفحه 35)
در سال 1371 پس از سقوط حكومت طرفدار شوروي سابق در افغانستان و استقرار مجاهدين، ساختار ارتش اين كشور با پيشينه يكصد ساله كاملا در هم شكست. شماري از نظاميان سابق جذب گروه‌هاي سياسي شدند و تعدادي هم از فعاليت‌هاي نظامي دست كشيده و به زندگي غير نظامي روي آوردند.
آمريكا در اواخرسال 1380 بمباران مواضع طالبان را در افغانستان آغاز و به دنبال آن حكومت پنج ساله اين گروه در كابل سقوط كرد و حدود هشت هزار سرباز آمريكايي در شرق و جنوب اين كشور مستقر شدند. پس از سرنگوني طالبان، رهبران گروه‌هاي مسلح افغان در سال 1380 در نشست بن‌آلمان، نسبت به تشكيل يك دولت ائتلافي به توافق رسيدند. طبق توافقي كه در اين نشست ميان رهبران مجاهدين و نيروهاي سياسي افغان صورت گرفت، مقرر شد تمامي گروه‌هاي نظامي منحل و تا ده سال آينده ارتش ملي كه در جنگ‌هاي داخلي آسيب جدي ديده بود، بازسازي شود.
شهروندان كابل پايتخت افغانستان در بهار سال 1381 همزمان با نشست لويه جرگه اضطراري انجمن بزرگان اقوام در اين شهر شاهد حضور نظامياني بودند كه از نظم و انضباط خاصي پيروي مي‌كردند. شمار اين نيروها بسيار اندك بود كه همراه با نيروهاي بين‌المللي كمك به امنيت افغانستان (ايساف) و نيروهاي پليس محلي، مسئوليت تامين امنيت چادر بزرگ لويه جرگه را به عهده داشتند.
مجاهدين كه در جنگ‌هاي نامنظم مهارت لازم را كسب كرده بودند، در مديريت شهري بسيار ناتوان بودند. آنان پس از به قدرت رسيدن تمام ساختار رفاهي و اقتصادي كابل را به دليل مديريت ناكافي و بر اثردرگيري‌ها نابود كردند. شمار زيادي از نظاميان سابق در دوران حاكميت نيروهاي مجاهدين كه در سال 1371 كنترل كابل را به دست گرفتند، به مجاهدين پيوستند و به نبردهاي جبهه‌اي روي آوردند و يا در مشاغل غيرنظامي مشغول شدند.
تشكيل ايساف
همزمان با اين تحولات، سازمان ملل متحد براي جلوگيري از درگيري مجدد در شهر كابل، در سال 1380 موافقت كرد كه نيروهاي بين‌المللي كمك‌كننده به امنيت افغانستان به اين شهر اعزام شوند
رهبري اين نيروها كه هدف از اعزام آنها ايجاد ساختار امنيتي در افغانستان، شناسايي نيازهاي بازسازي اين كشور و آموزش نيروهاي مسلح اعلام شده بود به انگليس سپرده شد كه اكنون از آن به عنوان ايساف "ISAF" اول ياد مي‌شود.
در بهمن ماه 1385 براي دهمين بار در تغيير و تحول فرماندهي نيروهاي خارجي در افغانستان، آمريكا فرماندهي نيروهاي ايساف را كه از 11 اوت سال 2003 ميلادي به سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) واگذار شده است، برعهده گرفت.
براساس گزارش اخير دفتر مطبوعاتي نيروهاي ايساف، هم اينك تعداد نيروهاي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي در افغانستان به بيش از 35 هزار نفر مي‌رسد. در بيانيه‌ي ايساف عنوان شده است كه آمريكا با داشتن 14 هزار سرباز در صدر و كشورهاي سوئيس، ايسلند و اتريش با داشتن هر كدام پنج سرباز كمترين سرباز را در افغانستان دارند.
در اين بيانيه گفته شده كه انگليس با 5200 سرباز، آلمان با سه هزار نيرو، كانادا با 2500 سرباز، هلند با 2200 نيرو و ايتاليا با 1900 سرباز به ترتيب در رديف‌هاي بعدي قرار دارند. شمار كل سربازان خارجي مستقر در افغانستان كه نظاميان 37 كشور هستند به 42 هزار نفر مي‌رسد كه از مجموع اين كشورها، 26 كشور عضو سازمان پيمان آتلانتيك شمالي هستند.
نيروهاي آمريكا در افغانستان
آمريكا در كنار نيروهاي ناتو، سربازان ويژه خود را نير در افغانستان حفظ كرده است كه اين نيروها در شرق اين كشور مستقر هستند. اين نيروها قبل از اين در قالب نيروهاي ائتلاف بين‌المللي مبارزه با تروريسم در افغانستان فعاليت داشتند.
چندي قبل ژنرال كارل اكين بري فرمانده نيروهاي آمريكايي در افغانستان گفت: براي سازماندهي نيروهاي ويژه آمريكايي مستقر در شرق افغانستان نيز در آينده مركز جديدي ايجاد خواهد شد.
آمريكا در سال 2006 ميلادي بيش از 23 هزار سرباز در افغانستان مستقر كرده بود و بعد از اينكه نيروهاي ناتو در نهم مرداد 1385 فرماندهي نيروهاي بين‌المللي را در جنوب افغانستان و بعد در سراسر اين كشور به عهده گرفت 12 هزار سرباز آمريكايي نيز تحت فرماندهي اين نيروها در آمدند.
ارتش و پليس ملي افغانستان
در كنار دو نيروي خارجي تامين امنيت در اين كشور، نيروهاي ارتش ملي و پليس ملي افغانستان از ديگر نيروهاي امنيتي به حساب مي‌آيند كه با مشكلات زيادي رو به رو هستند. نداشتن تجهيزات مدرن، ضعف مديريت، حقوق كم و مشكلات اقليمي و قومي در اين كشور باعث شده است كه اين نيروها نتوانند از كاركردهاي لازم برخوردار شوند.
اين در حالي است كه چندي قبل "تام كوينكس" نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در افغانستان اعلام كرد كه تنها راه غلبه بر نيروهاي شورشي در اين كشور تجهيز و آموزش نيروهاي ارتش ملي افغان مي‌باشد.
پيشتر ژنرال "كارل اكين بري" فرمانده نيروهاي آمريكايي در افغانستان اعلام كرد كه كشورش چهار ميليارد دلار براي آموزش پليس ملي افغان هزينه خواهد كرد. وي در ديدار با "محمد يونس قانوني" رئيس مجلس شوراي ملي افغانستان گفته بود كه اين ميزان پول قرار است تا سال 2010 ميلادي در اين كشور هزينه شود.
در حال حاضر آلمان رهبري آموزش پليس ملي افغانستان را برعهده دارد و آمريكا نيز در اين زمينه همكاري مي‌كند. به گفته "عبدالعليم كوهستاني" فرمانده پليس مركز افغانستان، آمريكا 11 هزار خودرو به پليس ملي اين كشور تحويل خواهد داد. وي به تازگي در جريان مراسم تحويل يك هزار خودرو به پليس افغانستان به خبرنگاران گفت: اين خودروها به پليس افغانستان به خبرنگاران گفت: اين خودروها در راستاي تجهيز پليس ملي به وزارت كشور داده شد. كوهستاني تاكيد كرد كه قرار است آمريكا ماهانه 500 خودرو در اختيار پليس ملي افغانستان قرار دهد كه اين روند تا سال 2008 ميلادي ادامه خواهد يافت.
براساس معاهده بن قرار است كه تعداد پليس ملي افغانستان به 70 هزار نفر برسد، ولي چندي قبل "ضرار احمد مقبل" وزير كشور افغانستان اعلام كرد كه در سال‌هاي آينده تعداد نيروهاي پليس اين كشو به 82 هزار نفر افزايش خواهد يافت.
سربازان ارتش ملي افغان كه آموزش آنان را آمريكايي‌ها به عهده دارند نيز از نيروهاي مهم امنيتي داخلي به حساب مي‌آيند و هم اكنون 40 هزار نفر پس از آموزش در قالب نيروهاي عملياتي جذب ارتش شده‌اند.
گرچه بر اساس معاهده "بن" تعداد اعضاي ارتش ملي 70 هزار نفر مي‌باشد اما روند جذب ارتش ملي پرفراز و نشيب بوده است به طوري كه در ابتدا فرار سربازان از ارتش يكي از مشكلات عمده به حساب مي‌آمد، اما اكنون اين روند تغيير كرده و شمار افراد داوطلب براي خدمت در ارتش افزايش يافته است.
يكسال قبل 300 افسر آمريكايي در حال آموزش ارتش ملي افغانستان بودند و اين كشور اخيرا با اعزام 280 افسر ديگر اعلام كرد در نظر دارد تا روند آموزش ارتش ملي افغان را افزايش دهند.
گفتي است قرار بود كه آموزش ارتش ملي افغانستان تا سال 2009 ميلادي به پايان برسد ولي آمريكا چندي قبل اعلام كرد كه آموزش اين نيروها يك سال زودتر پايان خواهد يافت. در آخرين كمك آمريكا به افغانستان كه 10 ميليارد و 600 ميليون دلار اعلام شد، اين كشور تاكيد كرد كه شش ميليارد دلار اين كمك‌ها صرف آموزش ارتش ملي افغانستان خواهد شد.
به تازگي آمريكا 800 دستگاه نفربر زرهي و 12 هزار قبضه سلاح سبك و سنگين را به ارتش افغانستان تحويل داد كه اين اميدواري بوجود آمده است كه اين نيروها بتوانند در مقابله با شورشيان بهتر عمل كنند.
عبدالرحيم وردگ وزير دفاع افغانستان گفته است كه تقويت و تجهيز ارتش ملي كمك خواهد كرد كه از حضور گسترده نيروهاي خارجي در اين كشور كاسته شود. محمدظاهر عظيمي سخنگوي وزارت دفاع افغانستان نيز بر اين باور است كه تجهيز ارتش از نظر كمي و كيفي به نفع افغانستان، منطقه و جهان است. به گفته وي آنچه در دراز مدت نياز افغانستان را تامين خواهد كرد، دستيابي نيروهاي مسلح به سلاح و دانش روز نظامي است. وي افزود: براي هر سرباز افغان ماهانه 300 تا 400 دلار هزينه مي‌شود در حاليكه اين رقم براي سربازان خارجي به بيش از 10 هزار دلار مي‌رسد.
در همين حال محمد دوران فرمانده نيروي هوايي افغانستان عنوان كرده است كه پس از سقوط طالبان نيروي هوايي اين كشور شامل اجراي طرح جمع‌آوري سلاح از نظاميان سابق نشد. وي با اشاره به ظرافت و پيچيدگي كار در نيروي هوايي گفت: فعلا با كمبود نيرو مواجه هستيم كه با جذب نيروهاي جديد شمار افراد نيروي هوايي افغانستان به 4500 نفر خواهد رسيد. افغانستان به علت محصور بودن در خشكي نيروي دريايي ندارد.
همايون فوزي معاون پرسنلي و آموزش وزارت دفاع ملي افغانستان گفت: جامعه جهاني و آمريكا شش ميليارد دلار براي تقويت و تجهيز ارتش و پليس ملي در اختيار اين كشور قرار مي‌دهند. معاون وزارت دفاع ملي افغانستان از فعال شدن نيروي هوايي اين كشور خبر داد و اضافه كرد كه بزودي هواپيماهاي بمب‌افكن در اختيار اين نيرو گذاشته مي‌شود. فوزي از تدوين برنامه‌هاي جديد در نيروهاي مسلح اين كشور نيز خبر داد.
وي به سفر عبدالرحيم وردگ وزير دفاع ملي به آمريكا اشاره كرده و گفت توافق‌هايي براي افزايش همكاري و كمك‌هاي نظامي صورت گرفته است كه حجم اين كمك‌ها، بيش از 2/6 ميليارد دلار خواهد بود. وي تصريح كرد آمريكايي‌ها قول كمك‌هاي بيشتري را در رابطه با اصلاح ساختار ارتش، تامين خودروهاي زرهي و تحويل تعدادي توپ‌هاي 155 ميلي‌متري و بالگرد به افغانستان داده‌اند. وي شمار افراد ارتش ملي كشور را طبق معاهد بن در آلمان 70 هزار نفر تا سال 2009 ميلادي اعلام كرد و گفت پس از اينكه شمار افراد ارتش به تعداد موردنظر رسيد با توجه به وضعيت امنيتي در اين رابطه تصميم‌گيري مي‌شود. دولت افغانستان در تلاش است براي تجهيز ارتش ملي از ناتو كمك بگيرد و آمريكا و آلمان هم در حال تجهيز نيروهاي پليس اين كشور مي‌باشند.
نتيجه:
با توجه به حضور 119 هزار نظامي داخلي و خارجي طي سال 2006 ميلادي در افغانستان اين كشور سال خونيني را پشت سر گذاشت و بيش از چهار هزار نفر در درگيري مخالفان با نيروهاي دولتي و سربازان خارجي كشته شدند كه يك هزار نفر آنان غير نظاميان بودند.
افزايش قابليت‌ها و ظرفيت‌هاي پليس افغانستان و ارتش اين كشور به منظور فراهم نمودن زمينه خروج نيروهاي خارجي از افغانستان، موثرترين پاسخ مي‌باشد و در اين زمينه، جامعه بين‌المللي نبايد از هيچ تلاشي در كمك به مردم و دولت افغانستان براي حل مشكلاتشان به دست خودشان و بهبود و تسرييع آموزش و تجهيز پليس و ارتش افغان دريغ نمايد.
ش.د860574ف