(روزنامه اطلاعات ـ 1395/07/28 ـ شماره 26563 ـ صفحه 12)
اعضای کنگره آمریکا در دو مجلس سنا و نمایندگان از هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه با رای قاطع و شبه مطلق به طرح «عدالت برای حامیان تروریسم» با اقدامی بی سابقه، وتوی اوباما برای این طرح را لغو می کنند و به محاکمه و مجازات دولت عربستان سعودی رای می دهند تا یک بمب بزرگ و بی سابقه در روابط تاریخی و چند ده ساله و استراتژیک میان واشنگتن - ریاض را منفجر کنند.بمبی که نه تنها منافع سعودی‌ها در آمریکا را مورد هدف قرار می دهد بلکه نشانه دیگری است از جدا شدن راه این دو رفیق قدیمی. زمان جدایی فرارسیده است. آمریکایی‌ها از چند سال قبل این موضوع را درک کرده‌اند و گام به گام در این مسیر قدم بر‌می‌دارند، اما سعودی‌ها حاضر به پذیرش آن نیستند و به قول دکتر ظریف وزیر خارجه ایران «به آب و آتش می زنند» تا این جدایی اتفاق نیافتد اما واقعیت‌ها تغییر نمی‌کند. احتمالا تا سال 2030 دو اتفاق مهم جهانی روی می‌دهد و در نتیجه آنها رابطه کنونی ریاض - واشنگتن را تغییر می‌دهد. پیش بینی‌ها می گویند اولا چین با عبور از آمریکا، به بزرگترین اقتصاد جهان تبدیل می شود. بزرگترین اقتصاد جهان یعنی بیشترین مصرف نفت جهان یعنی همان صفتی که آمریکا اکنون دارد و قرار است به چین واگذار شود. اکنون واردات نفت خام توسط چین از آمریکا پیشی گرفته و در جایگاه اول جهان قرار دارد.ثانیا،آمریکا تا سال 2030 میلادی نه تنها واردات نفت خام را متوقف می کند بلکه با استفاده از منابع نفتی اش و در راس آنها تولید نفت پرهزینه ماسه ای (نفت شیل) خود به یک صادرکننده بزرگ و تمام عیار نفت خام تبدیل خواهد شد.هم اکنون نفت خام بزرگترین و ارزان ترین و مهمترین سوخت جهان است.در نتیجه این تحولات:
- آمریکا دیگر به نفت عربستان سعودی نیازی نخواهد داشت
- رابطه عربستان سعودی و آمریکا از "بزرگترین تولیدکننده نفت خام جهان - بزرگترین مصرف کننده نفت خام جهان" به "تولیدکننده - تولیدکننده" تغییر خواهد کرد. این یعنی اینکه آنها به رقیب یکدیگر تبدیل خواهند شد
- چین به اولویت اول آمریکا تبدیل شده و توجه و تمرکز آمریکایی‌ها از خاورمیانه و خلیچ فارس به چین و به ویژه دریای چین جنوبی منتقل می شود .
در همین راستا،سعودی‌ها تلاش می کنند جلوی این روند را بگیرند. از کاهش ارادی قیمت نفت برای بیرون راندن تولیدکنندگان نفتی آمریکا (به ویژه تولیدکننده نفت ماسه‌ای یا شیل) تا خریدهای فوق کلان نظامی از آمریکا با هدف تقویت وابستگی و ارتباط میان دو کشور.کنگره آمریکا مصوبه قبلی‌اش را درباره حق قربانیان حملات 11 سپتامبر برای شکایت از دولت عربستان سعودی و مطالبه غرامت را با تعداد رای بیش از دوسوم تایید کرد تا وتوی اوباما را لغو کند و این طرح در مسیر تبدیل به قانون ادامه حرکت دهد.تایید دوباره و با رای بیشتر این طرح بی سابقه علیه منافع عربستان سعودی در آمریکا به معنی یک شکست بزرگ برای لابی‌ها و هزینه‌های بی‌شماری است که سعودی‌ها از شاه و شاهزاده تا سفیر و وکیل و بازرگان در آمریکا خرج می کنند. از خرید بزرگترین پالایشگاه نفت آمریکا توسط شرکت ملی نفت سعودی (آرامکو) تا هدیه‌های گران قیمت مَلِک به رئیس ایالات متحده و همسرش و فرزندانشان و انعام‌هایش به مترجم و دستیار و کارمند کاخ سفید.در صورتی که وزارت خارجه آمریکا جلوی اجرای این قانون را نگیرد و این مصوبه کنگره به قانون تبدیل و اجرایی شود منافع اقتصادی گسترده عربستان سعودی در آمریکا تهدید خواهد شد. این روند باعث می شود سعودی‌ها ثروت و سرمایه خود را از آمریکا خارج کنند و این یعنی کاهش تدریجی نفوذ و لابی سعودی‌ها در ایالات متحده.به نظر میرسد با سیر تحولات اخیر،روند جدایی آمریکا و عربستان سعودی ادامه یابد و این دو کشور روز به روز بیش از پیش از یکدیگر دور و دورتر شوند تا هم از یک سو بزرگترین رقیب منطقه ای سعودی یعنی ایران خوشحال و خوشحال تر شود و هم از سوی دیگر پرونده ای دیگر به پرونده‌های اختلافات جدی ریاض و واشنگتن اضافه شود.
واکنش عربستان به قانون ضدسعودی آمریکا
بعد از تصویب قانون تعقیب قضایی عاملان حادثه یازده سپتامبر، رسانه‌های سعودی به این موضوع پرداختند و بحث داغی میان تحلیلگران و کاربران شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته است.به گزارش خبرگزاری فارس، سنا و مجلس نمایندگان آمریکا با بیش از دو سوم آرا طرحی را تصویب کردند که هدف از آن باز کردن راه برای شکایت از مقامات کشورهای دیگر و به طور مشخص عربستان سعودی بود و به این ترتیب طرح تعقیب قضایی مقامات سعودی دخیل در یازده سپتامبر به قانون تبدیل شد. این اقدام سنا و مجلس نمایندگان آمریکا واکنش‌های مختلفی را به همراه داشته است، در حالی که هنوز دولت عربستان به این قانون واکنش نشان نداده است، کارشناسان، تحلیلگران و کاربران عادی شبکه‌های اجتماعی بحث داغی را در این باره به راه انداخته‌اند.«محمود رفعت» وکیل و حقوقدان گفت:این قانون به آمریکا اجازه می‌دهد از دولت عربستان در جرائم مربوط به حوادث یازده سپتامبر غرامت دریافت کند.وی افزود، این قانون به نهاد قضائی آمریکا اجازه می‌دهد اموال عربستان را در این کشور به عنوان غرامت بلوکه کرده و دیگر کشورها را نیز تطمیع می‌کند که همین اقدام را علیه عربستان در پیش بگیرند. این حقوقدان تأکید کرده که اجرای این قانون ضرر زیادی به عربستان وارد می‌کند. اولا این قانون دولت عربستان را به ارتکاب جرائم تروریستی متهم می‌کند و یک مسئولیت کیفری علیه عربستان ایجاد خواهد کرد؛ ثانیا اگر به عنوان مثال دادگاهی در آمریکا در پرونده‌ای علیه عربستان حکمی صادر کند، شاکی آمریکایی این اجازه را دارد که هرگونه دارایی مقامات یا اشخاص عربستانی را [سرمایه، شرکت، املاک، دارایی‌ها و...] در آمریکا را مصادره کند.وی همچنین افزود این قانون این امکان را ایجاد می‌کند که بعدتر عربستان به عنوان یک دولت حامی تروریسم مجازات شود.
تهدید سعودی‌ها
روزنامه المدینه عربستان در واکنش به این قانون اعلام کرد که عربستان می‌تواند با ابزار و راه‌های مختلف پاسخ مناسب را به این قانون بدهد.المدینه به نقل از «عبدالخالق عبدالله» تحلیلگر مسائل سیاسی و استاد دانشگاه امارات نوشت که اگر یکی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از سوی آمریکا یا دیگر کشورها مورد هدف قرار بگیرد بقیه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از آن کشور حمایت خواهند کرد. وی افزود: عربستان در این زمینه تجربه لازم را دارد. سال گذشته نیز دولت سوئد اقداماتی علیه عربستان انجام داده بود که ریاض با تهدید به تحریم این کشور از سوی شورای همکاری خلیج فارس سوئد را وادار کرد از تصمیم خود عقب نشینی کند.اما روزنامه الوطن عربستان به نقل از منابع آگاه نوشته که این قانون پیامدهای بدی برای آمریکا به همراه خواهد داشت زیرا عربستان گزینه‌های فراوانی برای پاسخ به این قانون را در اختیار دارد. بر اساس این گزارش عربستان می‌تواند ضمن تعلیق روابط رسمی خود با ایالات متحده، دارایی‌های خود را از اقتصاد آمریکا خارج کرده و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را قانع کند که از این کشور تبعیت کنند و همچنین در همکاری‌های خود با آمریکا در زمینه مبارزه با تروریسم و مسائل اقتصادی تجدید نظر کند و در نهایت به واشنگتن اجازه ندهد از پایگاه‌های نظامی این کشورها در خاورمیانه استفاده کند.
شبکه الاخباریه عربستان نیز در گفت‌وگو با «ابراهیم نحاس» استاد علوم سیاسی دانشگاه ملک سعود به این موضوع پرداخت و گفت:زمانبندی تصویب این قانون برای دو حزب جمهوریخواه و دموکرات آمریکا از اهیمت بالایی برخوردار است زیرا موضوعاتی که می‌تواند احساسات افکار عمومی را جلب کند برای هر دو حزب درحالی‌که تلاش می‌کنند شمار بیشتری از آراء را به نفع خود تغییر دهند از اهمیت بالایی برخوردار است. نحاس گفت:ایالات متحده بعد از تصویب قانون تعقیب قضایی عاملان حادثه یازده سپتامبر، نه تنها همپیمانانش را از دست خواهد داد، بلکه همه چیز را از دست می‌دهد زیرا کشورهای دیگری وجود دارند که عربستان بخواهد با آنها رابطه داشته باشد و به این ترتیب سیاست، امنیت و اقتصاد آمریکا تحت الشعاع قرار می‌گیرد.روزنامه عکاظ نیز با مروری بر نحوه تصویب این قانون و واکنش باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا به آن؛ عنوان «قانون بی‌عدالتی» را برای گزارش خود برگزیده است. «سلمان الدوسری» سردبیر روزنامه الشرق الاوسط نیز ضمن تأکید بر اینکه در این قانون نامی از عربستان آورده نشده و قبل از هر کشور دیگری خود واشنگتن از آن متضرر خواهد شد گفته که به نظر او سه دلیل عمده برای تصویب این قانون وجود دارد:1- انتخابات پیش روی کنگره، -2 فشار شرکت‌های حقوقی برای به دست آوردن غرامت، 3- ضعف دولت فعلی آمریکا.روزنامه «الشرق الاوسط»، در گزارشی این پرسش را مطرح کرده که چگونه بعد از 15 سال از حملات یازده سپتامبر اکنون مسأله دست داشتن عربستان در این حملات مطرح شده و بدون مقدمه چنین قانونی علیه عربستان صادر می‌شود.
تحلیلگر الشرق الاوسط معتقد است بعد از اینکه آمریکا نتوانسته از عربستان اخاذی! کند؛ با تصویب این قانون تلاش می‌کند از راه دیگری این کشور را تحت فشار قرار بدهد.این روزنامه تأکید می‌کند ممکن است بازی بین کنگره و کاخ سفید صورت گرفته باشد یا برنامه‌ای پشت پرده وجود داشته باشد که مجلس سنا و کنگره بعد از اینکه اوباما این طرح را وتو کرده وتوی او را با رأی قاطع لغو کردند. کاربران عربستانی توییتر نیز با ساختن هشتگ #قانون_جاستا درباره این قانون اظهار نظر کردند؛ شمار زیادی از کابران عربستانی از کشورشان خواسته‌اند که اقدامات تلافی جویانه‌ای علیه آمریکا اتخاذ کنند.یک کاربر عرب از عربستان خواسته مبلغان وهابی که به اتهام حمایت از تروریسم در زندان‌های عربستان به سر می‌برند را آزاد کنند و اینگونه پاسخ آمریکا را بدهند.یک کاربر دیگر ادعا کرده شماری از عربستانی‌ها در آمریکا نسبت به کشور خود غیرت دارند و مانند بمب‌های ساعتی به شمار می‌روند که هر لحظه می‌توانند به آمریکا ضربه بزنند.برخی نیز با اشاره به جنایت‌های آمریکا در جنگ ویتنام و عراق، تأکید کرده‌اند که این کشور خود حامی تروریست است و نباید دیگران را به این مسأله متهم کند. از سوی دیگر خبرگزاری رویترز، گزارش داد که این اقدام فقط برای جلب آرای مردم در نزدیکی انتخابات آمریکا صورت گرفته و اعلام کرد در بهترین حالت ممکن هم کسی نمی‌تواند در دادگاه‌های آمریکا علیه عربستان حکمی صادر کند.بر اساس این گزارش کارشناسان بین المللی به رویترز گفته‌اند شاید دلیل اینکه دولت عربستان و مسئولان این کشور بعد از صدور این قانون سکوت نسبی اختیار کرده‌اند این باشد زیرا آنها مطمئن هستند که این قانون کاربردی علیه ریاض نخواهد داشت.
در همین حال،روابط استراتژیک میان «عربستان سعودی» و «آمریکا» بر اساس قاعده حمایت «آمریکا» در مقابل نفت سعودی استوار بود، اما اکنون نیاز آمریکا به نفت پایان یافته است و از این رو متحد این کشور در یک چشم بر هم زدن به دشمن آن تبدیل شده است. به گزارش خبرگزاری شبستان؛ روزنامه "رأی الیوم" در مقاله ای به قلم "عبدالباری عطوان" نوشت: رای اکثریت نمایندگان مجلس سنا و مجلس نمایندگان در رد حق وتوی اوباما علیه قانونی که به بستگان قربانیان 11 سپتامبر اجازه شکایت علیه عربستان سعودی را برای پرداخت غرامت می دهد، ما را غافلگیر نکرد، اما آنچه که ما را شگفت زده کرد، ابتدا سرعت تصویب رد این حق وتو و رأی بالا و بی سابقه به آن است.برای مثال در مجلس نمایندگان، از بین 97 نماینده فقط یک نفر به حق وتو رأی داد که این میزان، نشان دهنده نفرت از عربستان سعودی متحد واشنگتن در خاور میانه است. آیا قابل تصور است که این متحد همیشگی فقط یک رأی در مجلس نمایندگان داشته باشد؟در حقیقت، این قانون «عدالت در برابر حامیان تروریسم» نیست، بلکه قانون انتقام از متحدی است که تحقیقات کمیته کنگره، آن را از هر گونه نقش رسمی و مسقیم یا غیر مستقیم در این حملات مبرا دانستند. اما اکنون دوره آن به پایان رسیده و دیگر ائتلاف سودی نمی بخشد. روابط استراتژیک بین عربستان سعودی و آمریکا بر اساس قاعده حمایت آمریکا در مقابل نفت سعودی استوار بود، اما اکنون نیاز آمریکا به نفت پایان یافته است و از این رو متحد این کشور در یک چشم به هم زدن به دشمن آن تبدیل شده است.
عربستان سعودی در حال حاضر که ذخایر مالی آن کاهش یافته و برای جبران کسری بودجه خود، ریاضت‌های سنگین اقتصادی بر شهروندان خود تحمیل می کند، بر روی لبه روند باج خواهی مالی و سیاسی بی سابقه ای قرار دارد. از سوی دیگر احتمال بلوکه شدن 750 میلیارد دلار از سرمایه‌ها و سپرده‌های این کشور در آمریکا به جای نخستین مرحله پرداخت غرامت به قربانیان حملات یازده سپتامبر نیز وجود دارد. نفت عربستان نیز برای مدت 10 سال به منظور بازپرداخت در قبال خسارت‌ها در گروی آمریکا خواهد بود.آمریکا مقامات سعودی را به ورطه جنگ در «سوریه» و «یمن» و «لیبی» و پیش از آن، «افغانستان» کشانده و در یک برنامه تلافی جویانه آن را به حال خود رها کرده است .آمریکا به تهدیدات «عادل جبیر» برای بازگرداندن سرمایه‌ها اهمیتی نداده و موضع خود را تغییر نداده است. همچنین به پیشنهادهای خرید سلاح و سرمایه گذاری‌های جدید برای بهبود اقتصاد خود هیچ اهمیتی نمی دهد، چرا که کنگره آمریکا شمشیر دشمنی و انتقام برکشیده و نمایندگان نیز باید آن را اجرا کنند، بنا براین وتوی آمریکا فقط برای سرپوش گذاشتن است.روزهای آینده مقامات عربستان پس از پشت کردن و ضربه زدن متحد آمریکائی آن در تمام سطوح بسیار دشوار خواهد بود.
کشورها و متحدان هیچ امنیتی نخواهند داشت، هیچ صداقت و دوستی با عرب وجود ندارد، تمامی این تصمیم‌ها در صورت تصویب کنگره برای سرنگونی آن بدون هیچ توجهی به اعضای کاخ سفید از بین می رود.ابتدا«عراق» و سپس «لیبی» و پس ازآن «سوریه» را مورد هدف قرار دادند و عرب و دانشگاه‌ها و اموال آنها را برای تخریب این اماکن به کار گرفتند. در اینجا نقش عربستان سعودی در این جنگ‌ها کند و کاو فراوان آشکار می شود.
«عربستان» در قبال نافرمانی متحد خود چه می تواند بکند؟
ما بر این باور نیستیم که کمک خواهی از برخی صهیونیست‌های آمریکائی مانند آنچه که اکنون شاهد آن هستیم، برای دفاع از خود امری مفید و سودمند است، همچنین معتقد نیستیم که ایجاد روابط حسنه با تل‌آویو بر اساس نصیحت برخی دوستان آن راه حل مفیدی باشد، بلکه این امر مستلزم انقلاب و تحولی در تمامی سیاست‌های قبلی است که منجر به این نتایج شد. ما معتقدیم که عربستان سعودی از این تحولات استقبال نمی‌کند مگر اینکه در خارج از مرزهای آن باشد.گذر ایام چیز‌های بسیاری فاش خواهد کردوما نیز باید منتظر بمانیم. این در حالی است که،عده‌ای بر این عقیده‌اند که آمریکا می‌توانست در دیوان کیفری بین‌المللی علیه اقدام‌های عربستان سعودی در ۱۱سپتامبر طرح دعوی کند اما باید بگوییم که اصولاً ساختار سیاسی آمریکا و همچنین ساختار امنیتی این کشور مایل به درگیر شدن در نهادهای تصمیم‌گیری بین‌المللی نیست.
به گزارش شفقنا به نقل از ایلنا، «فریدون مجلسی» تحلیلگر مسایل آمریکا با اشاره به ابطال وتوی رییس‌جمهوری آمریکا توسط کنگره اظهار داشت: اولین پرسشی که درباره ابطال وتوی اوباما توسط نمایندگان کنگره مطرح می‌شود، این است که آیا این اقدام یک عمل جدی به حساب می‌آید یا تنها یک فرآیند شکلی محسوب می‌شود. در پاسخ باید بگوییم این موضوع یک اقدام جدی است و حتی می‌توان آن را مدلی از قدرتنمایی جدید ایالات متحده در عرصه بین‌الملل دانست. چراکه غربی‌ها در حالت فعلی اعتقاد دارند اگر کشوری در مورد آمریکا تخطی کند، می‌بایست پاسخگو باشد و از این جهت شاهد هستیم که وتوی اوباما در خصوص دریافت غرامت از سوی شهروندان آمریکایی در پرونده ۱۱سپتامبر باطل شد که این نوعی از قدرتنمایی را به تصویر می‌کشد.وی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که وتو و مخالفت اوباما و در ادامه آن طرفداران وی بر اساس قراردادهای بین‌المللی و با اشاره به ساختار نظام بین‌الملل صورت گرفته است. ادامه دارد...
ش.د9502579