(روزنامه ايران ـ 1395/09/07 ـ شماره 6369 ـ صفحه 2)
اختلافی که اگرچه زیر سایه دیپلماسی منطقی تهران در جریان کودتای نافرجام ترکیه زمینه تغییر دیدگاه دولتمردان ترکیه را فراهم ساخت اما مانع آن نشد که موضعگیری منطقه‌ای آنکارا برای یافتن راهکار حل بحران‌های متوالی جریان‌های ترور و وحشت در کشورهایی چون عراق و سوریه، از دیدگاه کشورهایی چون عربستان تغییر معناداری پیدا کند.
افزایش همگرایی تهران و آنکارا
ایران از معدود کشورهایی بود که پس از کودتای ترکیه و در مواجهه با آنچه در این کشور در حال رخ دادن بود آشکارا به حمایت از دولت قانونی ترکیه برخاست. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران 22 مرداد ماه سال جاری راهی آنکارا شد تا در نخستین سفر یک مقام عالیرتبه ایران به ترکیه بعد از کودتای نافرجام این کشور با مقامات آن دیدار و گفت و گو کند. سفری که با استقبال ویژه مسئولان بلندپایه ترک رو‌به‌رو شد و نشان می‌داد سمت و سوی گفت‌وگوهای طرفین علاوه بر موضوعات دوجانبه، به سمت تقریب دیدگاه‌ها بر سر مسائل مهم منطقه‌ای از جمله راه حل مسأله سوریه حرکت می‌کند. سفر ظریف، کمی بعد‌تر با حضور ناگهانی و کوتاه مدت وزیر امور خارجه ترکیه (28 مرداد‌ماه) در تهران پاسخ داده شد. دیداری که اگرچه جزئیات زیادی از آن به بیرون درز نکرد اما به نظر می‌رسید عمیق تر شدن بحران سوریه و نگرانی ترکیه از تسری دامنه آن به مرزهایش که با مسأله گروهک تروریستی پژاک و «پ‌ک‌ک» همراه شده بود، لزوم رایزنی‌های بیشتر دو کشور تأثیرگذار در این بحران یعنی ایران و ترکیه را ضروری می‌نمود. تغییر در روابط ترکیه با ایران و همزمان کاسته شدن از اختلاف نظر آنکارا و مسکو دو رویداد تأثیرگذاری بود که نگرانی بسیاری از کشورها و بازیگران منطقه‌ای از جمله اسرائیل را برانگیخت. چنانکه پایگاه خبری اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی در گزارشی با ابراز نگرانی از تقویت روابط اردوغان با روسیه نوشت: «این رابطه متعاقباً به افزایش همکاری با شریک آن یعنی ایران خواهد انجامید.» با وجود این بنا به آنچه ناظران سیاسی معتقد بودند، تغییر یکباره سیاست‌های آنکارا در منطقه به واسطه وقوع کودتا در این کشور، امری دور از واقعیت می‌نمود. چه آنکه خواسته آنکارا در موضوع سوریه و اصرار بر رفتن بشار اسد که در تقابل با آنچه ایران و روسیه پیگیری می‌کردند، همچنان پابرجا ماند.
اختلافات پس از کودتا
وجه بارز اختلاف نظر ایران و ترکیه پس از کودتای نافرجام این کشور در موضعگیری و همراهی مسئولان آنکارا با برخی کشورهای منطقه‌ای مخالف ایران آشکار شد. حضور معنادار وزیر خارجه ترکیه در یک نشست خبری با عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات (25 مهرماه) که در آن، مقام اماراتی از همتای ترکیهای خود به‌دلیل آنچه حمایت از مواضع کشورش در خصوص جزایر سه گانه ایرانی خواند، قدردانی و تشکر کرد، موجب نارضایتی مقام‌های ایرانی شد. این در حالی بود که مسئولان ترکیه پس از مواجه شدن با صراحت لحن تهران در محکومیت ادعای حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه، تلاش کردند بابت این دلخوری از مسئولان کشورمان دلجویی کنند. هاکان تکین، سفیر این کشور تنها چند روز بعد از این نشست خبری، در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌های ایرانی(ایسنا) گفت که «با اعلام تعلق جزایر سه‌گانه به امارات مخالفیم.» اما این تنها اقدام تفرقه انگیز مقامات ترک نسبت به تهران نبود. کمی بعد، بخشی از بیانیه پایانی نشست ترکیه و شورای همکاری خلیج فارس در ریاض که 15 آبان ماه گذشته صادر و در آن، از جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس به‌عنوان جزایر مورد مناقشه یاد شد، این بار به‌اعتراض علنی و تند اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری ایران از سیاست‌های متناقض ترکیه در دیدارش با نهاد زیبکچی وزیر اقتصاد این کشور منجر شد. موضعی که باعث شد نهاد زیبکچی به معاون اول رئیس جمهوری ایران این گونه پاسخ دهد که «ترکیه از برادران ایرانی خود که قاطعانه در جریان کودتا در کنار ملت و دولت ترکیه بودند قدردانی می‌کند.» او در عین حال یادآور شد «زمانی که اکثر کشورهای جهان به دنبال وضع تحریم علیه ایران بودند، ترکیه با آن مخالفت کرد و در دوران تحریم‌ها، صادرات صنایع دارویی ترکیه به ایران قطع نشد.» یکی دیگر از وجوه اختلاف ایران و ترکیه درخصوص بحران موصل بروز یافت. جایی که ابراز نگرانی نعمان قورتولموش، معاون نخست وزیر ترکیه نسبت به آنچه که افزایش قدرت و سلطه ایران و شیعه در عراق و منطقه می‌نامید، اسباب ناخرسندی ایران را فراهم کرد. نارضایتی‌ای که بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به آن گفت:«سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران برآمده از ارزش‌ها و تعالیم والای انسانی و اسلامی است که در آن امنیت و ثبات همسایگان بویژه کشورهای اسلامی از اولویت بالایی برخوردار است.»
اینک وزیر خارجه ترکیه با وجود این اختلاف نظرها و در شرایطی که گمانه زنی‌ها از کدر شدن رابطه دو طرف طی ماه‌های اخیر حکایت می‌کند، تصمیم گرفت از نزدیک با مسئولان ایران دیدار کند. دیداری که با تأکید ویژه رئیس جمهوری ایران مبنی بر ضرورت ثبات منطقه، بویژه عراق و سوریه همراه شد تا بلکه از رهاورد این گفت وگوهای مستقیم، از تعدد کارشکنی‌های پیدا و پنهان بازیگران منطقه‌ای در مسیر اقداماتی که تهران برای حل مسالمت جویانه بحران های منطقه از جمله عراق و سوریه به جریان انداخته است، کاسته شود.
http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/6369/2/160599/0
ش.د9502658