روابط ایران و روسیه در ماه‌های اخیر با شیب ملموسی رو به پیشرفت است و مسائل منطقه‌ای از جمله بحران سوریه نیز نقش درخور توجهی در این امر بازی می‌کند. وزیر خارجه کشورمان روز گذشته در مسکو با همتایان روسی و سوری خود دیدار و بر ضرورت گسترش همکاری‌ها تأکید کرد؛ همکاری‌هایی که گاه از شکل مرسوم خود خارج می‌شود. هنوز از ماجرای حضور جنگنده‌های روس در پایگاه هوایی نوژه و مخالفت‌های داخلی در آن زمينه مدت زیادی نگذشته است كه روس‌ها مي‌كوشند روابط ایران و روسیه را وارد مرحله تازه‌ای کنند. به گفته اکبر رنجبرزاده، عضو هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی، دومای روسیه در نامه‌ای به مجلس کشورمان خواسته است شبه‌جزیره کریمه را به رسمیت بشناسیم و این نامه به‌زودی بررسی خواهد شد.
محمدعلی وکیلی دیگر عضو هیأت‌رئیسه مجلس، در گفتوگو با «شرق»، ضمن ابراز بی‌اطلاعی از این نامه می‌گوید: «در بین اعضای هیأت‌رئیسه، مسئول رسیدگی به مقاوله‌نامه‌ها و قراردادهای بین‌المللی، آقای رنجبرزاده است و حتما نامه به ایشان رسیده که خبر آن را اعلام کرده‌اند؛ اما هنوز این موضوع در هیأت‌رئیسه یا در بین نمایندگان مطرح نشده و به‌همین‌دلیل از آن اطلاعی ندارم». این در حالی است که به‌طور معمول دولت‌ها مسئول به‌رسمیت‌شناختن یک کشور دیگر هستند و تصویب در مجلس مرحله دوم کار است. رنجبرزاده، عضو هیأت‌رئیسه مجلس هم به این موضوع اشاره کرده و گفته است: «این نامه در واقع باید به دولت ما ارسال می‌شد، چراکه ما در به‌رسمیت‌شناختن کشورها یا جنبش‌ها از جانب دولت عمل می‌کنیم».
اما از ادامه اظهارات او این‌طور برمی‌آید که دورزدن دولت از سوی روس‌ها و درخواست مستقیم از مجلس شورای اسلامی خللی در روند بررسی این مسئله ایجاد نکرده است. او با اشاره به اینکه «با توجه به همسویی روسیه در مسائل مختلف با جمهوری اسلامی ایران، از هرگونه مواضع منطقی و اصولی این کشور که در چارچوب موازین بین‌المللی باشد، حمایت و پشتیبانی می‌کنیم»، گفته است: « درباره این نامه در مجلس شورای اسلامی بحث و بررسی شد و نتایج بررسی نیز مشخص خواهد شد».
کریمه کجاست و چرا اهمیت دارد؟
جمهوری خودمختار کریمه، شبه‌جزیره‌ای ناهموار و دارای موقعیت راهبردی در کرانه دریای سیاه و تحت کنترل فدراسیون روسیه است که از سوی سازمان ملل به رسمیت شناخته نشده و غربی‌ها با جداشدن آن از اوکراین و پیوستن این منطقه به روسیه به‌شدت مخالف هستند. این منطقه که سال‌ها پیش از سوی خروشچف رهبر اتحاد شوروی، به اوکراین هدیه شد، قانون اساسی، مجلس قانون‌گذاری و دولت خاص خود را دارد و با اوج‌گیری بحران اوکراین در سال‌های اخیر، به‌صورت جدی روسیه و غرب را رو‌در‌روی یکدیگر قرار داده است.
این جزیره که بیشتر ساکنان آن روس هستند و میزبان ناوگان دریای سیاه روسیه است، از نظر وسعت تقریبا با بلژیک برابر است و به‌خاطر آب‌وهوای نیمه‌گرمسیری و داشتن اقامتگاه‌های ساحلی متعدد از نظر گردشگری بسیار به آن توجه مي‌شود. کشاورزی در آن رونق دارد و به کشت تنباکو مشهور است.
این سرزمین از نظر تاریخی شاهد جنگ‌ها و درگیری‌های فراوان بوده و حکمرانی‌های مختلف را تجربه کرده است. بعد از ١٩٩١ و فروپاشی شوروی وقتی که مسکو یکی از ناوگان‌هاي اصلی خود را در اختیار یک دولت تازه‌استقلال‌یافته یعنی اوکراین دید، این منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار و محل اختلاف شد. اهمیت سواستوپل برای روسیه از آن جهت است که امکان دسترسی سریع مسکو به مدیترانه شرقی، بالکان و خاورمیانه را فراهم می‌کند. اوکراین که برای تأمین نیازهای انرژی خود وابستگی شدیدی به روسیه دارد، در سال ۲۰۱۰ و پس از چندین سال مذاکره، موافقت کرد در ازای دریافت تخفیف ۳۰ درصدی برای خرید گاز از روسیه، مدت اجاره پایگاه دریایی روسیه در کریمه را تا سال ۲۰۴۲ تمدید کند؛ اما این دستاورد مورد انتظار روسیه نبود، زیرا روس‌ها مجبور بودند با ارتقا یا جایگزین‌کردن ناوگان خود در سواستوپل، موافقت دولت اوکراین را جلب کنند. بعد از انقلاب ٢٠١٤ اوکراین که در جریان آن «ویکتور یانوکوویچ» ،رئیس‌جمهور طرفدار روسیه این کشور سرنگون شد، روس‌تبارهای اوکراین دست به اعتراض زدند و روسیه نیز در ٢٦ فوریه حدود ١٥٠ نفر از نیروهای نظامی‌اش را در مرزهای اوکراین مستقر کرد و کریمه را به تصرف خود در آورد؛ اوکراینی‌ها این را تجاوز به خاک خود می‌دانند و غرب نیز هوادار آنهاست.
هزینه‌ها در سطح جهانی
جامعه جهانی الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت نشناخته است و این یکی از جدی‌ترین مسائل مورد اختلاف فدراسیون روسیه و غرب است؛ حال در این شرایط که ایران از یک سو به واسطه توافق هسته‌ای، وارد مسیر تازه‌ای در تعامل با غرب شده و از سوی دیگر روابط راهبردی و ویژه‌ای برای مسائل منطقه با روسیه دارد، مسئله به‌رسمیت‌شناختن یا نشناختن الحاق کریمه به روسیه اهمیت ویژه‌ای دارد. یوسف مولایی، کارشناس حقوق بین‌الملل، در گفتوگو با «شرق» با تأکید بر اینکه به‌رسمیت‌شناختن کریمه موضوعی به‌ظاهر حقوقی و ماهیتا سیاسی است، گفت: «اینکه یک کشور جدید به رسمیت شناخته شود یا نشود، به سیاست دولت‌ها بستگی دارد و به‌عبارتی یک موضع‌گیری سیاسی به حساب می‌آید؛ بنابراين در شرایطی که جامعه جهانی با به‌رسمیت‌شناختن یک کشور جدید مخالف نباشد، مسئله مسیر معمول خود را طی می‌کند؛ اما درباره کریمه مسئله متفاوت است».
او با تأکید بر اینکه جامعه جهانی با به‌رسمیت‌شناختن الحاق کریمه به خاک روسیه مخالف است، گفت: «کریمه در سازمان ملل به رسمیت شناخته نشده و نمی‌شود، زیرا می‌دانیم که اعضای دائم مثل فرانسه و آمریکا حتما آن را وتو می‌کنند». این کارشناس حقوق بین‌الملل با بیان اینکه اگر در این موضوع موضع‌گیری کنیم، بین غرب و فدراسیون روسیه قرار خواهیم گرفت، گفت: « به‌رسمیت‌شناختن الحاق کریمه به روسیه از سوی ایران، به محل اختلاف جدیدی در روابط غرب و ایران تبدیل خواهد شد».
مولایی با تأکید بر اینکه سیاست‌مداران داخلی و خارجی با توجه‌كردن به ملاحظات خود، درباره این‌گونه مسائل تصمیم می‌گیرند، گفت: «به‌رسمیت‌شناختن الحاق کریمه به روسیه از سوی ایران در سطح جهانی بدون هزینه نیست و تصمیم‌گیرندگان کشورمان نیز با توجه به این مسئله عمل خواهند کرد. به اضافه اینکه ما تاکنون این کار را نکرده‌ایم؛ یعنی مفید ندانسته‌ایم و کار به درخواست روسیه رسیده است». او نامه دومای روسیه به مجلس شورای اسلامی دراین‌باره را نشانه اهمیت ویژه این مسئله برای روس‌ها دانست و گفت: «این مسئله نشان می‌دهد آنها می‌خواهند یارگیری بیشتری کرده و از امکانات و منابع ما استفاده کنند».
مولایی با تأکید بر اینکه ایران در نهایت از به‌رسمیت‌شناختن الحاق کریمه به روسیه سود نمی‌برد، گفت: «ممکن است همکاری‌های استراتژیک فعلی با روسیه، مقامات مربوطه را به این نتیجه برساند که در این زمينه جواب مثبت بدهند؛ اما باید هزینه این کار در سطح جهانی را نیز در نظر داشته باشند».
گفتنی است دیگر عضو حاضر در مذاکرات روز گذشته تهران و مسکو، سوریه بود که حدود دو هفته قبل کریمه را به‌عنوان بخشی از روسيه به رسمیت شناخت؛ این خبر را «هدیه خلف عباس» رئیس پارلمان این كشور اعلام کرد. درنظرداشتن این مسئله موجب می‌شود موافقت مجلس شورای اسلامی با به‌رسمیت‌شناختن الحاق کریمه به روسیه نیز چندان دور از انتظار نباشد.
http://www.sharghdaily.ir/News/106357
ش.د9503571