(روزنامه وقايع‌اتفاقيه – 1395/12/07 – شماره 354 – صفحه 4)
رابطه ايران و پاکستان اگرچه به قدمت تاريخ شکل‌گيري سرزمين پاکستان فعلي است اما هميشه متأثر از مناسبات مذهبي، تهديدات امنيتي و نوع تعاملات سياسي کشورهاي منطقه با اسلام‌آباد بوده است. در سالهاي اخير، خلأ امنيت در مرزهاي شرقي ايران و آزادي عمل گروه‌هاي تروريستي مانند جندالله و همچنين فعاليت دائمي گروه‌هاي قاچاق موادمخدر، رابطه ايران و پاکستان را بيش‌ازپيش متأثر کرد. تا جايي که برخي از کارشناسان سياسي معتقدند، پاکستان در سالهاي اخير، بيش از اينکه به اهميت حسن همجواري با ايران فکر کرده باشد، به همگرايي با عربستان و آمريکا متمايل بوده است. با وجود این، سفر رئيس دستگاه ديپلماسي پاکستان به تهران در سوم اسفند (سه‌شنبه) در ادامه ديدارها و مواضع مثبت چند ماه اخير مقامات سياسي ميان دو کشور قابل تبيين است. در واقع، ديدار وزير دفاع پاکستان در حاشيه کنفرانس امنيتي مونيخ با وزير امورخارجه جمهوري‌اسلامي ايران را مي‌توان پايه و اساس اين سفر ديپلماتيک دانست.
سرتاج عزيز، مشاور نخست‌وزير پاکستان در امور خارجي در رأس هيأتي متشکل از سيدضميرالحسن، قائم‌مقام وزارت دفاع و محمد يونس داگا، قائم‌مقام وزارت آب و برق اين کشور براي انجام سفري دو روزه، عازم تهران شد. سرتاج عزيز به‌عنوان رئيس دستگاه ديپلماسي پاکستان، با محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه جمهوري‌اسلامي ايران و برخي ديگر از عالي‌ترين مقام‌هاي کشورمان ديدار کرده و مسائل مختلف سياسي، امنيتي و اقتصادي را مورد بحث و تبادل‌نظر قرار دادند. درواقع، ديدار اخير مي‌تواند آغازگر فصلي نوين از روابط ميان تهران با اسلام‌آباد باشد و در ابعاد مختلف اقتصادي، سياسي و امنيتي موجبات بهبود روابط دو کشور را در پي داشته باشد. اين گزاره نيازمند تحليل کارشناسي و بررسي ابعاد مختلف سفر هيأت سياسي پاکستاني به ايران است.
بسترهاي لازم براي بهبود مناسبات ايران و پاکستان مهياست
فرزاد رمضاني‌بونش، کارشناس مسائل شبه‌قاره در گفت‌وگو با «وقايع‌اتفاقيه»، در ارتباط با ابعاد اهميت سفر سرتاج عزيز، مشاور عالي نخست‌وزير پاکستان در امور سياست خارجي (رئيس دستگاه ديپلماسي پاکستان) به تهران بر اين اعتقاد بوده که مناسبات ايران و پاکستان در مقطع کنوني در سه محور سياسي، ژئوپليتيک و اقتصادي، محل بحث و دقت‌نظر است. در بُعد سياسي، افزايش همکاري‌ها و روابط ميان دو کشور، با توجه به اينکه در چند دهه گذشته همکاري‌ها دايره وسيعي نداشته و احزاب حاکم در اسلام‌آباد با توجه به گرايش‌هاي مذهبي همواره به سمت عربستان و مقامات سعودي گرايش داشته‌اند، مي‌تواند از اهميت زيادي برخوردار باشد. درواقع، در چند دهه گذشته، ميل و گرايش غالب سياسي مقامات پاکستاني به سمت عربستان، مسير همکاري‌هاي سياسي و ديپلماتيک ميان تهران با اسلام‌آباد را در مسير پيچيده قرار داده است و با نظر به اينکه تاکنون، تبيين دقيقي از سياست‌هاي اتخاذي پاکستان نسبت به ايران وجود ندارد، افزايش ديدارهاي سياسي ميان مقامات دو کشور را مي‌توان بسيار مثبت ارزيابي کرد.
رمضاني‌بونش در بخشي ديگر از سخنان خود به ابعاد اقتصادي و ژئوپليتيک اهميت مناسبات پاکستان و ايران در شرايط کنوني پرداخت و گفت: «در بُعد اقتصادي، بسترهاي مناسبي براي افزايش مناسبات و سطح مبادلات تجاري ميان دو کشور وجود دارد و آن‌گونه که ديدارهاي متقابل ديپلماتيک ميان دولتمردان دو کشور نشان مي‌دهد، گسترش مناسبات اقتصادي به‌شدت موردتوجه بوده اما آنچه در گذشته و در شرايط کنوني، مي‌تواند مانع بزرگي براي اين امر باشد، در ارتباط با چالش‌هاي امنيتي ميان تهران با اسلام‌آباد است. درواقع، چالش‌هاي امنيتي و قاچاق موادمخدر عامل سلبي جدي براي افزايش سطح همکاري‌هاي اقتصادي دو کشور بوده و نقشي منفي را در بهبود حجم مبادلات اقتصادي دو طرف دارد. علاوه بر بُعد اقتصاد، در باب اهميت مناسبات کنوني ميان دو کشور مي‌توان به بُعد ژئوپليتيک نيز اشاره کرد. واقعيت اين است که در حوزه تمدني و فرهنگي، بسترها براي بهبود مناسبات ميان دو کشور فراهم است اما توجهات ژئوپلیتيک پاکستان بيش از آنچه معطوف به روابط با ايران باشد، به روابط اين کشور با آمريکا، هند، چين و حتي روسيه معطوف شده و اين مسئله در نوع خود موجب ابهام در رويکرد پاکستاني‌ها نسبت به ايران شده است.»
حزب حاکم و رهبران سياسي پاکستان، خواهان بهبود مناسبات ايران و عربستان هستند
اين کارشناس مسائل شبه‌قاره در بخشي ديگر از سخنان خود درباره ايفاي نقش ميانجيگرايانه پاکستان ميان کشورهاي ايران و عربستان گفت: «در شرايط کنوني، پتانسيل‌هاي داخلي مناسبي در پاکستان براي ايفاي نقش ميانجيگري ميان ايران و عربستان وجود دارد. حزب حاکم «مسلم ليگ» شاخه نوازشريف و ديگر احزاب پرنفوذ پاکستان بر اين امر تأکيد دارند که اسلام‌آباد نبايد کامل در جبهه عربستان و کشورهاي عربي قرار بگيرد؛ بنابراين بر بهبود روابط اين کشور با تهران تأکيد مي‌کنند و درصدد هستند با ايفاي نقش ميانجيگرايانه، هم با کشورهاي عربي و به‌طور خاص، سطح حسنه مناسبات خود را حفظ کنند و هم با ايران، روابطي دوستانه داشته باشند. واقعيت آن است که دولتمردان پاکستاني به اين اقناع رسيده‌اند که افزايش تنش‌ها و تقابل‌ها ميان ايران و پاکستان در سطح منطقه به‌هيچ‌عنوان در راستاي منافع آنها نبوده و نخواهد بود.»
رمضاني‌بونش درباره چشم‌انداز و آينده پيش‌روي روابط ايران و پاکستان بر اين اعتقاد است که هرچند، اقدامات مناسبي در چند وقت اخير براي بهبود روابط ميان دو کشور شکل گرفته اما واقعيت آن است که مسئله امنيت و تروريسم، مهم‌ترين چالش ميان دو کشور است. پاکستان تا زماني که مسئله قاچاق موادمخدر، تهديد تروريسم و ايجاد امنيت بيشتر در مرزهاي غربي خود با ايران را بهبود نبخشد، نمي‌توان انتظار تغييری خاص را داشت. باوجود اين اظهارات، ديدارها و گفته‌هاي مقامات ايراني با سرتاج عزيز، داراي اهميت زيادي است که بايد مورد توجه جدي قرار گيرد.
نياز به از ميان رفتن سوءتفاهم‌ها ميان ايران و پاکستان
هيأت پاکستاني در سفر دو روزه خود با محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه ايران ديدار کردند. بر‌اساس گزارش ايرنا، گفت‌وگوهاي سرتاج عزيز با ظريف، حاوي مطالب و نکاتي بود که حکايت از همسويي، همگرايي و همکاري‌هاي دو کشور در زمينه‌هاي گوناگون سياسي، اقتصادي، دفاعي و مبارزه با تروريسم داشت. ظريف در ملاقات سرتاج عزيز، با اشاره به سفر اخير رئيس‌جمهوري اسلامي ايران به دو کشور مهم در منطقه خليج‌فارس و تلاش‌هاي ايران براي نزديک‌کردن ديدگاه‌هاي کشورهاي منطقه در جهت افزايش تفاهم و درک متقابل بين کشورها و کمک به حل‌وفصل بحران‌هاي منطقه گفت: ما نيازمند تبادل‌نظر و افزايش تفاهم هستيم تا شاهد ازميان‌رفتن سوءتفاهم‌ها و تنش‌ها باشيم.
بحران‌هاي منطقه، راه‌حل نظامي ندارند
علاوه‌بر وزير امورخارجه، سردار حسين دهقان، وزير دفاع ايران نيز در ديدار سرتاج عزيز با تأکيد بر اينکه امنيت ايران و پاکستان به يکديگر وابسته و گره خورده است، گفت: برهمين‌اساس جمهوري‌اسلامي ايران هيچ محدوديتي براي توسعه همکاري نظامي و دفاعي با پاکستان قائل نيست. دهقان با اشاره به ضرورت همکاري‌هاي همه‌جانبه ميان کشورهاي منطقه براي مبارزه با تروريسم و مقابله با اقدامات تفرقه‌افکنانه، همکاري‌هاي مشترک ايران و پاکستان در‌اين‌زمينه را بسيار مهم ذکر کرد و بر آمادگي جمهوري اسلامي ايران براي همکاري اطلاعاتي و نظامي عليه تروريسم و اجرايي‌شدن توافقنامه‌هاي ميان دو کشور تأکيد کرد. او همچنين تأکيد کرد که بحران‌هاي منطقه، راه‌حل نظامي ندارند و بايد از طريق گفت‌وگو حل‌وفصل شوند.
مقدمات سفر روحاني به پاکستان
سفر جاري مشاور عالي نخست‌وزير پاکستان در امور سياست خارجي به تهران را مي‌توان مقدمه‌اي مهم براي سفر قريب‌الوقوع دکتر حسن روحاني به اسلام‌آباد براي شرکت در سيزدهمين اجلاس سران سازمان همکاري‌هاي اقتصادي (اکو) دانست. اين سفر، دومين سفر روحاني به پاکستان در سال جاري خواهد بود. رئيس‌جمهوري اسلامي ايران براي نخستين‌بار است که در سال جاري، دو بار به يک کشور سفر مي‌کند و اگرچه سفر دوم رئيس‌جمهوري کشورمان به اسلام‌آباد، با هدف شرکت در يک اجلاس منطقه انجام خواهد شد اما تأثير بسيار مهم آن را بر تقويت بيش‌ازپيش روابط دوجانبه تهران- اسلام‌آباد هرگز نمي‌توان ناديده گرفت.
درباره اهميت حضور روحاني در سيزدهمين اجلاس سران همکاري‌هاي اقتصادي (اکو) بايد يادآور شد که جمهوري اسلامي با رويکرد مبتني‌بر احترام متقابل و تأمين منافع ملي مشترک براي تحقق حقوق مردم منطقه و جايگاه ممتاز ژئوپلیتيک، تقويت سازمان همکاري‌هاي اکو و حمايت از برنامه‌هاي آن را از اولويت‌هاي خود مي‌داند و همواره از توسعه همکاري‌هاي سازمان اکو استقبال کرده و مصمم به استمرار اين رويکرد است. حضور روحاني در اجلاس سران اکو به ميزباني پاکستان، به‌عنوان چهره‌اي جهاني در عرصه سياست‌ورزي با رويکرد اعتدال که توانست با به‌ثمررساندن برجام، ديوار تحريم‌هاي ظالمانه عليه ايران را بشکند و دروازه‌هاي اقتصاد و تجارت ايران را به روي کشورهاي مختلف جهان باز کند، موجب ارتقاي جايگاه و اعتبار حداکثري اين اجلاس خواهد شد؛ موضوعي که در شرايط کنوني منطقه، از اهميت فراوانی به‌ويژه براي کشور ميزبان برخوردار است.
http://vaghayedaily.ir/fa/News/62158
ش.د9504117