(روزنامه جوان – 1396/02/27 – شماره 5092 – صفحه 10)
محمدهادي همايون، استاد دانشكده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) درباره جايگاه آموزه‌هاي مهدوي در احياي تمدن اسلامي گفت: در رابطه تمدن و مهدويت دو مسئله وجود دارد.
محمدهادي همايون، استاد دانشكده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) درباره جايگاه آموزه‌هاي مهدوي در احياي تمدن اسلامي گفت: در رابطه تمدن و مهدويت دو مسئله وجود دارد. اول اينكه آيا موضوع مهدويت و جريان ظهور را امر تمدني مي‌دانيم يا خير؟ شايد اين تفكر وجود داشته باشد كه جريان مهدويت يك اتفاق و شورش و قيام است در زماني كه مردم در فشار قرار گرفته‌اند. در حالي كه مهدويت چنين موضوعي نيست. تمدن كمترين واژه‌اي براي بيان تحولات بعد از عصر ظهور است كه مي‌تواند آن زمان را براي ما تبيين كند.
وي افزود: همه تاريخ بشر در زمان و جغرافيا با ظهور متحول مي‌شود و نظام كاملاً معلوم و معقول شكل مي‌گيرد. به همين دليل موضوع مهدويت كاملاً مسئله‌اي جدي و تمدني محسوب مي‌شود.
همايون ادامه داد: مسئله دوم موضوع تمدن و رابطه آن با مهدويت است و اين سؤال مطرح مي‌شود كه آيا اساساً تمدن فقط مهدوي است يا تمدن‌هاي ديگر هم وجود دارد؟ موضوع از اين قرار است كه در قرون ۱۶ تا ۱۸ ميلادي اتفاقات و رشدي به ظاهر هماهنگ و با جهت گيري‌هاي خاص رخ داد كه بعدها بر آن عنوان تمدن گذاشته شد. بنابراين چون اين تمدن از دل اروپا هم شكل گرفته بود به آن civilization گفته شد و ما بعدها آن را به تمدن معني كرديم و در عربي «الحضاره» ترجمه شد.
عضو هيئت علمي دانشگاه امام صادق (ع) افزود: با مرور تاريخ اسلام و جهان مشخص شد كه مشابه تمدن در اروپا در يونان هم اتفاق افتاده بود و به اتفاقات يونان هم تمدن اطلاق شد. سپس وقايع دوران صدر اسلام تا قرون پنجم، ششم و هفتم هجري بررسي شد و مشخص شد كه پيشرفت علمي و فناوري هم در سرزمين‌هاي اسلامي رخ داده است پس ما هم از واژه تمدن استفاده كرديم و آنقدر اين موضوع جلو آمد تا توسط هانتينگتون چند تمدن مختلف نامگذاري شد.
همايون اضافه كرد: اين تعاريف ما به هيچ منشأيي متصل نيست و فقط يك تجربه تاريخي صرف است كه بعدها مصاديق تاريخي شبيه را با واژه تمدن نامگذاري كرديم. بدتر از همه آنكه ما ترجمه فارسي خود را از تمدن به قرآن هم تحميل كرديم و واژه «مدينه» را به تمدن ترجمه كرديم و چون مدينه شهر بوده تصور ما اين بود كه موضوع شهرنشيني با تمدن پيوند جدي خورده است و آياتي كه واژه مدينه در آنها به‌كار برده شده است را متناظر با تمدن گرفته‌ايم در صورتي كه اين تحليلي اشتباه از بيرون به قرآن كريم است.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) با بياناينكه ريشه تمدني در معارف اسلامي و قرآني ما وجود دارد، گفت: ما پديده‌اي را در قرآن به نام «ملك» داريم. ملك در اولين لايه‌ها در دولت نوح شكل مي‌گيرد و رشد مي‌كند و به دوران حضرت يوسف مي‌رسد اما اوج آن به زمان حضرت سليمان مي‌رسد و بعد از آن مانندش تا تمدن آخر الزمان شكل نگرفته است. تمدني كه در زمان ظهور، طبق آيه قرآن شكل مي‌گيرد ملك عظيمي است كه عظمتش بسيار بيشتر از ملك حضرت سليمان خواهد بود.
همايون افزود: اين ملك گسترش پيدا مي‌كند و ما را وارد مقاطع عميق‌تر و باطني‌تر عوالم ديگر مانند عالم برزخ و رجعت مي‌كند و با همين ملك وارد عالم قيامت خواهيم شد تا جايي كه طبق آيه قرآن متوجه خواهيم شد كه اين ملك به خداوند متصل است و داراي مبناي نظري با قوام خواهد بود. مصاديق تاريخي تمدن بر اين اصل استوار است و تحولات گوناگون در عرصه‌هاي مختلف كمك مي‌كنند تا رشد و پيشرفت ملك خداوند بر اين جهان را دريابيم.
وي اضافه كرد: تمدن به چنين ملكي اطلاق مي‌شود و جدي‌ترين تمدني كه در دنيا شكل خواهد گرفت، تمدن بعد از ظهور است و كارهايي كه انبيا در گذشته انجام دادند مقدمات شكل‌گيري چنين تمدن اسلامي بوده است. موارد ديگري مانند تمدن غرب با انحرافاتي كه در آن وجود دارد، بايد لايه‌هايي از اين جريان ديده شود. تمدن اسلامي داراي سطح نازل‌تري در دوران بعد از صدر اسلام بود كه آغاز دوره تمدني آخرالزمان بوده است، زيرا پيامبر اسلام هم پيامبر آخرالزماني است. اين تمدن بعد از فراز و نشيب بسيار طي ساليان گذشته تا دوران ظهور استمرار پيدا مي‌كند.
نقش رسانه‌ها در ترويج آموزه‌هاي مهدويت
همايون در پاسخ به اين سؤال كه رسانه‌ها چه نقشي در ترويج آموزه‌هاي مهدويت و احياي تمدن اسلامي دارند، گفت: رسانه‌ها بعد از علم تلقي پيدا مي‌كنند، يعني موضوعي هستند كه به شكل علمي رشد پيدا مي‌كنند و به عرصه مردم وارد و فرهنگي مي‌شوند و به ابزارهايي مانند هنر نياز دارند. اينكه هنر مي‌تواند تمدن‌سازي كند در همين عرصه است. رسانه‌ها همزمان از فناوري و هنر براي فرهنگي كردن يافته‌هاي علمي استفاده مي‌كنند.
وي با بيان اينكه رسانه دانشگاه ملي است، گفت: تحول اساسي كه بايد رخ دهد اين است كه فهم در عرصه علم با موضوع مهدويت اتفاق بيفتد و آن يافته‌هاي علمي از طريق رسانه‌ها تبديل به گزاره‌هاي فرهنگي و رفتارهاي عمومي شود. رسانه‌ها چنين قدرتي را در جريان علمي دارند.
همايون بيان كرد: هنوز ادبيات كاملي از نگاهي كه ما بعد از انقلاب اسلامي به موضوع مهدويت ايجاد كرديم، ايجاد نشده است. ادبيات مهدويت ما در چارچوب انتظار منفعل است و نه انتظار فعال. هنوز ما در ادبيات علمي اين عقيده را داريم كه ظهور به سمت ما مي‌آيد در حالي كه ايده انقلاب اسلامي اين است كه ما بايد به سمت ظهور برويم. اينكه ما حكومت مقدمه‌ساز و زمينه‌ساز ظهور تشكيل داده‌ايم كاملاً در چارچوب ادبيات فعال مهدويت است. چنين ادبياتي به توسعه نياز دارد و بايد از طريق رسانه‌ها فهم عمومي مردم از زمينه‌سازي شكل بگيرد نه انفعال و منتظر ظهور بودن.
عطش معنويت در جهان و نياز به حكومت مهدوي
همايون با اشاره به عطش معنويت در جهان و نياز به حكومت مهدوي گفت: امروز شوق جهاني براي ظهور منجي وجود دارد و در روايات آمده است كه مردم به دنبال حضرت مهدي (عج) مي‌روند و نام و محبت ايشان بر زبان و دل افراد مي‌افتد. اين در اثر ظلم جهان امروز به مردم است. حوادث سوريه و يمن و كشتاري كه اتفاق مي‌افتد ظلم را به نهايت رسانده به همين دليل شوق به تغيير اين وضعيت به‌وجود آمده و در روايات است كه در طلوع فجر نور اوليه‌اي شكل مي‌گيرد و به تدريج به طلوع خورشيد مي‌انجامد. نور اوليه‌اي كه با وقوع انقلاب اسلامي ايجاد شد اين جريان را ايجاد كرده است، زيرا ما در پرتو اين نور شاهد حقايق معنوي، روحاني و ظلم‌هاي جهان هستيم.
اين استاد دانشگاه با اشاره به روايات موجود از عصر آخرالزمان گفت: عده‌اي معتقدند اتفاقاتي در گذشته رخ داده و با نشانه‌هاي ظهور تطبيق داده شده اما بعدها مشخص شد كه تطبيق درستي صورت نگرفته است. با اين وجود اين سؤال مطرح مي‌شود كه اگر ما نشانه‌هاي ظهور را با روايات مطرح شده نتوانيم تطبيق دهيم پس علت صدور آنها براي چه بوده است؟ در نگاه فعال روايات، نشانه‌هاي مسير هستند كه بايد به آنها تمسك بجوييم.
همايون در پايان در پاسخ به اين اينكه انتظار فرج چه نقشي در تحقق فرهنگ مقاومت داشته است، گفت: فرهنگ انتظار به معناي فعال تفاوت بسياري با معناي منفعل آن دارد. در انتظار فعال بايد به سمت جلو حركت كرد. بالطبع در اين حركت حزب شيطان مقاومت و تعرض مي‌كند و كاري جز مقاومت نمي‌توان كرد. منظور ما از مقاومت كه در عرصه سياسي منطقه‌اي وجود دارد، مقاومت فعال است و با گسترش ايده انقلاب اسلامي همراه است و ما به شدت نيازمند تبيين آن هستيم.
منبع: نقل از مهر
ش.د9600256